IS-weduwen hopen op snelle terugkeer: ‘We willen weer een normaal leven’

Tatiana Wielandt en Bouchra Abouallal, de twee IS-weduwen die van een Brusselse kortgedingrechter samen met hun kinderen naar België moeten terugkeren, zitten in een gevangenis van het Koerdische kamp waar ze verblijven. Intussen zijn in datzelfde kamp nog een andere Belgische en twee Nederlandse IS-vrouwen gearriveerd. Ook zij willen terugkeren.

We zijn in het Koerdische kamp Al-Hol in het noorden van Syrië om Wielandt (26) en Abouallal (25) te spreken. De twee Syriëgangsters uit Borgerhout zitten al lange tijd met hun zes kinderen vast in het kamp. Vorig jaar eisten ze dat België de kinderen, allemaal jonger dan tien jaar, naar ons land zou terugbrengen. Maar de zaak werd zowel in eerste aanleg als in beroep afgewezen. Tot een Brusselse kortgedingrechter op 26 december besliste dat de kinderen én de moeders naar België gerepatrieerd moesten worden. Ons land krijgt veertig dagen tijd om de terugkeer te regelen. Gebeurt dat niet binnen die termijn, dan moet de Belgische staat 5.000 euro per kind per dag betalen, tot een maximum bedrag van 1 miljoen euro.

De regering heeft beroep aangetekend tegen de beslissing maar wil zich wel inspannen om de kinderen terug te halen. De moeders kunnen echter onder geen beding naar ons land terugkeren, liet minister van Asiel en Migratie Maggie De Block weten.

Op donderdag 31 januari zijn de kinderen nog altijd in kamp Al-Hol, laat een medewerker ons bij aankomst weten. Het zijn opnieuw hectische dagen in het kamp nu de eindstrijd om het laatste stukje van het kalifaat in volle gang is. In het gebied ten zuiden van Deir ez-Zor wordt zwaar gevochten, duizenden burgers, waaronder ook IS-families, zijn op de vlucht geslagen. In het kamp komen om de twee tot drie dagen kleine groepen buitenlanders binnen, horen we van Nabil Hassan, een van de kampmanagers. Irakezen worden apart ingedeeld, met buitenlanders bedoelt hij iedereen die geen Syrische of Iraakse nationaliteit heeft.

De kampmedewerker die Wielandt en Abouallal voor ons gaat halen, komt na een half uur terug. ‘Er is iets gebeurd,’ klinkt het. ‘De twee vrouwen zitten sinds gisteren in de gevangenis. De gevangenis van het kamp bedoel ik, geen echte gevangenis. De reden is dat ze ruzie hadden met andere vrouwen die net waren aangekomen.’ Volgens de medewerker ging het dispuut over Abu Bakr al-Baghdadi, leider van IS. Wielandt en Abouallal hadden laten weten dat ze Baghdadi nog altijd steunen, de andere vrouwen waren tégen hem. De discussie liep volgens de medewerker – hij wil anoniem blijven – dusdanig uit de hand dat de twee vrouwen uit Borgerhout werden opgesloten, samen met drie andere IS-bruiden. Na een dag of vijf komen ze doorgaans weer vrij, dat is de normale gang van zaken in dit soort gevallen, zegt de man. Hij vertelt ook nog dat de twee Belgische vrouwen regelmatig zware ruzies hebben met andere IS-vrouwen. ‘Soms tot vechten toe. Het zijn gevaarlijke vrouwen.’

Of er Belgische of Nederlandse nieuwkomers in het kamp zijn, vragen we. Waarop de medewerker terugkomt met twee vrouwen in zwarte niqaab, een met een Vlaams- en een met een Nederlands accent. De twee hebben gehoord dat Wielandt en Abouallal gisteren zijn opgesloten, al weten ze niet waarom, klinkt het.

De Vlaamse heet Jessie Van Eetvelde, zegt ze. Ze is 40 jaar en afkomstig uit Antwerpen. Ze heeft haar twee zoontjes bij zich, Ibrahim van 3 en Abdurrahmaan van anderhalf jaar oud. De andere vrouw komt uit Amsterdam en heet Amal El Bouazzatti, 31 jaar. Ze is vijf dagen geleden gearriveerd, samen met haar dochtertje Hajar van 4 en met de Nederlandse Siobhan Walter (25), bekend als Helen. Jessie Van Eetvelde is twee weken geleden aangekomen. Beiden vluchtten uit al-Baghouz, een dorpje niet ver van de Iraakse grens in het zuidoosten.

‘Het was een hele toer om uit Baghouz te ontsnappen,’ vertelt Van Eetvelde. ‘Er werd constant geschoten, van alle kanten. We zijn met een groep inwoners op de vlucht geslagen, het is een wonder dat het gelukt is. Ze (IS-strijders, nvdr.) hadden ons bang gemaakt door te zeggen dat de Koerden ons zouden verkrachten als we ons overgaven of ontsnapten. We geloofden het, ik was heel bang. De eerste nacht moesten we buiten in de woestijn slapen in een loopgraaf, bewaakt door Koerdische militairen. Ik deed geen oog dicht. Maar er gebeurde niets, de Koerden behandelen ons correct.’

De Antwerpse, geboren in Sint Niklaas, trok in 2015 naar Syrië. ‘Omdat we volgens de overlevering van de profeet naar het gezegende gebied moesten gaan, in Syrië.’ Haar ouders zijn atheïst, zegt ze. ‘Ik raakte geïnteresseerd in de islam tijdens een vakantie in Marokko, nu acht jaar geleden. Dit was het, wist ik. Ik werkte in een supermarkt en had het best naar mijn zin maar ik miste iets in mijn leven. In België leerde ik een Marokkaanse man kennen uit Nederland, Nabil Riyani. We trouwden en zijn samen naar Syrië afgereisd.’

Van Eetvelde kwam in Raqqa terecht. Haar man is omgekomen. ‘Hoe weet ik niet, hij vertrok op een dag en kwam nooit meer terug. Waarschijnlijk gedood door een bombardement, hij verdween tijdens de gevechten met de coalitie.’

Amal El Bouazzati vertrok in 2013 naar Syrië. ‘Ook ik wilde naar het gezegende land.’ In Raqqa trouwde ze met de Belg Abdul Wahed, die een paar jaar later stierf door een drone. El Bouazzati trouwde opnieuw met een zekere Anis Zerguit uit Nederland. Ook hij kwam om het leven.

Nu is ze vier maanden zwanger van haar huidige echtgenoot, een Tunesiër. Waar hij is, weet ze niet. ‘Hij werd opgepakt door IS, sindsdien heb ik niets meer van hem gehoord.’

Aan het eind van het gesprek wordt de Nederlandse Siobhan Walter uit Den Haag erbij gehaald. Ook zij ontsnapte uit al-Baghouz. Ook zij verloor een echtgenoot. Kinderen heeft ze niet.

De drie geven toe dat ze getuige waren van misdaden van IS: ‘Als weduwe moet je wel buitenkomen, je moet plots alles zelf regelen’, zegt Amal El Bouazzati. ‘Toen pas zag ik wat er aan de hand was. Ik heb geen onthoofdingen gezien maar ik zag wel hoe mensen werden neergeschoten op straat, dat ze zweepslagen kregen en dat er handen werden afgehakt. Plots besefte ik in wat voor gruwel ik terecht was gekomen. Maar wat kun je eraan doen? Niet veel.’

De vrouwen zeggen dat de keuze voor IS de grootste fout uit hun leven is. ‘IS behandelt vrouwen als beesten, als afval,’ zegt Van Eetvelde. ‘Het zijn in- en inslechte mensen.’

Net als de andere IS-vrouwen willen ook deze drie zo snel mogelijk terug naar Nederland en België. Bij ons hadden ze meer rust en vrijheid om de islam te praktiseren dan in het kalifaat, zeggen ze.

Ze erkennen alle drie schuld. ‘Ik nam deel aan een groepering die zware misdaden heeft begaan’, zegt Walter. ‘Dat ontken ik niet, al heb ik zelf nooit iemand kwaad gedaan. Maar ik verdien straf, ik ben bereid om naar de gevangenis te gaan in Nederland.’

Ook Van Eetvelde en Bouazzati willen liever thuis de gevangenis in dan in Syrië blijven. Ze hopen op een snelle terugkeer. ‘We willen weer een normaal leven, als een normale moslim.’

De dag na ons bezoek aan Al-Hol overlijdt een Nederlandse IS-vrouw in een ander Koerdisch kamp, in Ain Issa. Ze zou gezegd hebben dat ze van Soedanese afkomst was maar toen ze stierf, vertelden andere Nederlandse vrouwen aan de kampleiding dat ze de Nederlandse nationaliteit had. De vrouw was naar verluidt ernstig verzwakt door de barre levensomstandigheden in het kamp. Ze was met haar Belgische man naar Syrië gekomen. De vrouw had twee kinderen van twee en vier jaar. Medewerkers van het kamp zorgen nu, samen met een Syrische ngo, voor de kleintjes. Haar dood is door de Koerdische autoriteiten bevestigd.