De Amerikaanse War on Terror vindt niet alleen plaats in het Midden-Oosten, maar heeft ook Afrika in haar greep. ‘Na jaren van ontkenning geeft het Pentagon nu druppelsgewijs informatie vrij over haar acties op het continent.’
Toen Barack Obama in 2008 werd verkozen tot president van de Verenigde Staten verspreidde hij een golf van optimisme en hoop. Hij zou een einde maken aan de oorlogen van George W. Bush en was geen voorstander van militaire interventies. Maar die hoop werd al gauw vervangen door realisme. Het “moeras” van het Midden-Oosten hield Obama vast, met de opkomst van Islamitische Staat (IS) en de burgeroorlogen in Syrië en Libië.
Over zijn woelig buitenlands beleid gaf Obama de voorbije maanden een serie interviews aan Jeffrey Goldberg van The Atlantic. Libië, Syrië, Azië, Oekraïne, … , verschenen de revue. Maar over Afrika repte hij geen woord. Toch was dit gebied allesbehalve een blinde vlek in de Amerikaanse buitenlandse politiek. Meer nog, volgens schattingen is het aantal militaire activiteiten in Afrika tussen 2008 en 2013 verdrievoudigd.
Corruptie
Afrika heeft geen sterke mannen nodig, wel heeft het continent nood aan sterke instituties
‘Eindelijk eentje van ons.’ Afrikaanse leiders reageerden erg verheugd toen Obama in 2009 als eerste Amerikaanse president met Afrikaanse roots zijn intrede deed in het Witte Huis. Een half jaar na zijn eerste inauguratie zette Obama al voet op Afrikaanse grond. Hij bezocht Ghana. Een ‘veilige keuze’, klonk het bij waarnemers. Een stabiele democratie waar – in vergelijking met de buurlanden – niet al te veel op aan te merken valt. ‘Afrika heeft geen sterke mannen nodig, wel heeft het continent nood aan sterke instituties’, klonk het. Obama stipte corruptiebestrijding als topprioriteit aan.
Tijdens zijn tweede ambtstermijn deed Obama onder meer Kenia en Ethiopië aan. Hoewel voor de camera’s veel gepraat werd over economie en mensenrechten, bleef het hoofdthema achter gesloten deuren veiligheid: de strijd tegen terreur in de Hoorn van Afrika en Kenia.
Geleidelijke militarisering
De geleidelijke militarisering van de regio kwam op gang na 1998. In dat jaar pleegden moslimterroristen een aanslag op de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania. Meer dan 200 personen kwamen daarbij om het leven. Als reactie stuurde de VS stelselmatig troepen naar het continent, zo opende de toenmalige president George W. Bush in 2002 een militaire basis op Djibouti. ‘Die basis is nadien gegroeid en steeds belangrijker geworden’, schrijft Afrika-journalist Jenne Jan Holtland op De Correspondent. Hij benadrukt dat The War on Terror zich niet alleen in het Midden-Oosten afspeelt, maar ook Afrika in haar greep heeft.
‘Die strijd begon onder president Bush en is voortgezet en uitgebreid onder president Obama’, klinkt het. Volgens schattingen van onderzoeksjournalist Nick Turse zijn de activiteiten op het continent verdrievoudigd tussen 2008 en 2013. Zo zou de VS minstens 60 basissen hebben in Afrika. ‘Sommige worden intensief gebruikt, terwijl andere eerder als reservelocaties dienen’, aldus Turse. ‘In minstens 34 landen heeft de VS zo’n basis. Dit zijn onder meer bunkers, havenfaciliteiten, kampen, brandstoftanks, …’
Kortweg samengevat kan de Amerikaanse aanwezigheid onderverdeeld worden in drie taken: het trainen van militairen, steun geven aan bevriende staten en helpen bij de ontwikkeling van technologieën. Dit alles gebeurt onder de gezamenlijke vlag van AFRICOM (U.S. Africa Command) verantwoordelijk voor alle Amerikaanse militaire operaties in Afrika.
Maar Turse ontdekte dat het Amerikaanse leger een netwerk heeft gecreëerd dat veel verder gaat dan de officiële AFCRICOM samenwerkingen. ‘De VS gebruikt AFRICOM eigenlijk als een laboratorium waar het kan experimenteren met een nieuwe vorm van oorlogsvoering’, zegt Richard Reever, die onderzoek doet naar veiligheid bij The Oxford Research Group.
Niet uniek
AFRICOM was de laatste jaren dan ook erg karig met het verspreiden van informatie. Lange tijd weerklonk het standaardantwoord : ‘de VS heeft slechts één basis in Afrika: Camp Lemonnier in Djibouti. Na jaren van ontkenning geeft het Pentagon nu druppelsgewijs informatie vrij over haar acties in Afrika. In 2015 verscheen voor het eerst in het openbaar een lijst met ‘coöperatieve veiligheidsplaatsen’, zoals een medisch onderzoekscentrum in Egypte en havenruimte in Kenia.
‘Deze transparantie is een voorbode van een verdere militaire expansie in Afrika’, schrijft The New York Times. Maar volgens de Amerikaanse krant zijn de basissen in Afrika niet uniek, ‘ook in het Midden-Oosten en Azië probeert de VS stevig voet aan grond te krijgen in de strijd tegen terreur.’
Afrika telde in de afgelopen vier jaar meer dan achthonderd terroristische aanslagen per jaar. Het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) in Afrika wil in de komende vier jaar 45,7 miljoen dollar besteden aan het bestrijden van de oorzaken van extremisme. Het initiatief richt zich in eerste instantie op landen die direct te maken hebben met gewelddadig extremisme, zoals Kenia, Mali en Nigeria. Daarnaast is ook aandacht voor landen zoals Kameroen en Tsjaad, en andere risicolanden.
In de Hoorn van Afrika en in Oost-Afrika voeren Somalische extremisten van Al-Shabaab een terreurcampagne. In West-Afrika zorgt de terroristische organisatie Boko Haram uit Nigeria voor instabiliteit. Beide groepen kunnen aan al Al-Qaeda gelinkt worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier