Voor Peking is de nieuwe era van het zogenaamde ‘socialisme met Chinese karakteristieken’ afgelopen maand, tijdens het vijfjaarlijkse Partijcongres, ingezet. Sus van Elzen praat met Chinezen en tracht te peilen wat de concrete gevolgen zullen zijn.
Het negentiende Partijcongres van de Chinese Communistische Partij (CCP) eindigde enkele weken geleden met lawines van lof president Xi Jinping en diens plannen voor een ideaal Nieuw China. Het Congres eindigde allerminst op een sisser. Zo werd de zin ‘De Gedachten van Xi Jinping over het Socialisme met Chinese Karakteristieken voor een Nieuwe Era’ aan de partijstatuten toegevoegd. Dat maakt Xi bijna even belangrijk als Mao Zedong en Deng Xiaoping, zijn grote voorgangers.
Xi’s Gedachten
Xi Jinping had bij de aanvang van het congres veel beloofd. Op weg naar de socialistische modernisering van het land moet China tegen 2020 een ‘redelijk welgestelde samenleving’ zijn. Op het congres zijn werd het stappenplan geconcretiseerd met maar een doel: aan het einde van het verhaal moeten alle Chinezen in een welvarend, sterk, cultureel geavanceerd, harmonieus en mooi land leven, waarin iedereen van de gemeenschappelijke welvaart zal genieten.
Er is meer te vinden in de zogenaamde ‘Gedachten van Xi’, maar dat zou ons te veel naar de Chinese politieke theologie leiden. Het punt hier is dat iedereen in het enorme land nu de ‘Gedachte van Xi Jinping’ moet bestuderen, om het partijprogramma in de praktijk te kunnen uitwerken. Voor diegenen die niet in de ‘Gedachten’ of het partijprogramma geloven, is er amper een ontkomen aan.
Enerzijds komt het dus goed uit dat het tweede deel van het boek Xi Jinping: The Governance of China quasi tegelijkertijd met de start van het partijcongres uitkwam. In het boek zijn onder meer 99 toespraken en brieven van Xi gebundeld, zowel in het Engels en het Chinees. Anderzijds hebben meer dan twintig Chinese universiteiten de dag na het congres al plannen bekend gemaakt voor de oprichting van speciale research-instituten voor de studie van Xi Jinpings Gedachten.
Op de thee bij mijn Chinese vriend professor Z. (die liever anoniem wenst te blijven; nvdr) in Shanghai, vroeg ik of ook zijn universiteit zulke plannen had. ‘Zeer zeker’, zei hij. ‘Ik durf er voor wedden dat ze de papieren al bij elkaar hebben.’
Er valt dan ook heel wat uit te leggen over de nieuwe koers van de CCP. De termen waarin het plan, dat reeds ‘de blauwdruk voor het China van de toekomst’ wordt genoemd, geformuleerd is, zijn zo alomvattend en hemeltergend vaag dat ze voor elke soort invulling goed zijn. Kritische sinologen in Australië schreven al over ‘de zen-achtige volkomen leegte van Xi’s Gedachten’ in het blad China Heritage van onder meer veteraan sinoloog Geremie Barmé.
Repressie
Eigenlijk heeft Xi op het Partijcongres niets concreets gezegd, en is het nu aan de Chinezen om zijn beloften te geloven, of juist niet – zodat China nu weer verdeeld lijkt tussen believers en non-believers, behalve op één punt. Want waarvan iedereen wel overtuigd is, is dat Xi Jinping, nu stevig aan de macht geïnstalleerd en geschraagd door zijn Communistische Partij, zijn macht wil consolideren.
Daar wordt ook het nodige voor gedaan, zo maakte de repressiegolf van de voorbije paar jaar wel duidelijk. Deze repressie ging gepaard met de invoering van een lijst te bestrijden ‘Westerse waarden’ zoals een democratisch bestel en ‘civiele’ bewegingen of rechten. Nu is het zo dat Chinezen in bijna alle functies bepaalde termen niet mogen uitspreken, zoals bijvoorbeeld het woord ‘burger’: burgers menen immers rechten te hebben, en die riedel gaat in China niet op
.
Wat wel mag én moet is lof voor Xi en de Partij. Het ministerie van Onderwijs gaf richtlijnen uit die kinderen op de lagere school ‘genegenheid’ voor de Partij moeten bijbrengen, wat in het middelbaar moet uitgroeien tot ‘liefde’.
‘Als je gestructureerde hervormingen zou willen doorvoeren, dan pak je dat stap voor stap aan. Je voedt het publiek volgens een bepaald plan op. Maar zo’n plan is er niet’, zegt professor Z.. ‘Ze willen iedereen onder controle hebben. Maar China is daarvoor te groot. Daarom beperken ze vrijheden. Sommige mensen geloven echt dat Xi nu zal hervormen. Ik zie het alleen maar slechter worden. Het ontbreekt Xi aan ideeën. Hij haalt de boter gewoon bij Mao Zedong.
‘Ondertussen mag je een heleboel niet meer zeggen. Het zijn zaken die ook doelbewust uit het onderwijs worden geweerd. Het enige wat je nog leert, is hoe je snel rijk kan worden,’ zegt Z. Het zogenaamde Gong min-onderwijs, wat zoveel betekent als onderricht over burgerschap, mag niet worden gegeven. Maar dat wil niet zeggen dat niemand zich aan dat verbod houdt. Professor Z. doceert in het kader van een lerarenopleiding met het oog op plattelandsonderwijs. Hij werkt in dorpen, maar haalt jonge leraars voor een stage naar de enorme stad Shanghai. Met leraars in spe gaat hij tevens naar de prestigieuze Universiteit van Stanford, in de Verenigde Staten . ‘Ik sta erop dat ze alternatieven te zien krijgen. Want hier mag je alleen maar binnen de vakjes denken’, zegt professor Z.
Veel jongeren lijken zich bij de restricties en controles neer te leggen, zich beschermd te voelen, en proberen hun gezinnetje in stand te houden. Aan de regering hebben in de praktijk ze toch niets te zeggen.
Paradox
Een regime dat aanvankelijk leek open te bloeien, lijkt langzaam maar zeker terug te plooien op de oude manier van werken. ‘De enige oplossing voor China is onderwijs, zegt Z. ‘Jongeren kunnen in de toekomst China wellicht veranderen. De tijd is het krachtigste werktuig, al zal het resultaat pas in de verre toekomst zichtbaar zijn. Ik zal dat wellicht niet meer meemaken’, klinkt het.
Maar in Guiyang, een stadje met vier miljoen inwoners in het zuiden van China, verbleef in de zestiende eeuw drie jaar lang de confucianistische filosoof en leraar Wang Yangming. Die was uit de hoofdstad verbannen wegens insubordinatie. Daarna werd hij in ere hersteld om vervolgens, in datzelfde Guiyang, grotendeels te worden vergeten. Maar nu blijkt Xi Jinping deze oude filosoof hogelijk te appreciëren, en bij herhaling zelfs te citeren. Dat past natuurlijk in het kader van de heropleving van de oude Chinese cultuur waaraan hij zich gezet heeft. Hij heeft in zijn stad zelfs een standbeeld en enorm museum gekregen.
Een kleine paradox: Wang was een onafhankelijke denker die zei dat mensen een ingeboren zin voor goed en kwaad hebben. Wang wilde dat mensen op dat gevoel vertrouwden zonder rekening te houden met de gevolgen. Het lijkt een vreemd model voor de nieuwe era van Xi Jinping, die alleen zelf wil weten van goed en kwaad.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
