Met het megalomane masterplan One Belt One Road en een flinke dosis propaganda wil China terug de machtigste natie van de wereld worden. En de pijlen zijn vooral op Europa gericht, schrijft Jeanne Boden, directeur van ChinaConduct.
Sinds Xi Jinping aan de macht kwam in China, is alles veranderd. In eigen land trok Xi meer macht naar zich toe. Hij is niet alleen president van het land, hoofd van de Chinese Communistische Partij (CCP), en hoofd van het leger; hij is ook ‘kern’ van de Partij. Wat dat in de praktijk ook moge betekenen, Xi incorporeert meer macht dan eender welk staatshoofd in de wereld. Xi Jinping is sterk, onverbiddelijk, en vast van plan om zijn Chinese Droom van de Verjonging van de Chinese Natie, gepland voor 2049, te realiseren.
Om dat te kunnen doen, moet de CCP aan de macht blijven. Er is allang geen sprake meer van communisme in China. Toch slaagt de communistische partij erin om haar plaats te legitimeren en de bevolking aan zich te binden. Een alomtegenwoordig propaganda-apparaat speelt daarbij een cruciale rol.
Sommigen vergelijken de impact van het Chinese propaganda-apparaat met die van de katholieke kerk in Europa tijdens de Middeleeuwen. Het internet maakte geen einde aan censuur en propaganda. Integendeel, het werd een extra tool. De partij construeert een nationale mythe: het succes van China is te danken aan de partij; China is een verenigde, gelukkige familie; de Chinese cultuur is de oudste en meest superieure van de wereld; China is technologisch geavanceerd en de sleutel tot de 21ste eeuw.
De snelle opkomst van China
Nadat Deng Xiaoping de deuren opende in 1978, groeide China razendsnel. Toen premier Zhu Rongji (die China binnenleidde in de Wereldhandelsorganisatie WTO) in de jaren 1990 het licht op groen zette voor de ontmanteling van de communistische werkeenheden en privéwoningen toeliet, gaf dat het startschot voor de boom in de vastgoedsector. Sindsdien rijzen torens in grote getallen uit de grond en zijn rijstvelden in miljoensteden veranderd. Over het hele land zijn er nieuwe stations, nieuwe havens, nieuwe luchthavens, nieuwe metro’s, nieuwe gebouwen.
Dit kon zo snel gebeuren omdat het belang van de staat boven het belang van het individu staat, en omdat er geen scheiding van machten is, zodat wet- en regelgeving makkelijk kunnen worden aangepast aan de noden van de snel veranderende realiteit.
China eigent zich de Zijderoute toe, het Euraziatische continent, en Europa. Volgens China is er enkel nog hoop voor Europa als er redding komt uit China.
Om het land te ontwikkelen zijn hogesnelheidstreinen aangelegd naar gebieden waar nooit een trein had gereden, kriskras doorheen het hele land, helemaal tot in Xinjiang in het verre Noordwesten en tot in Tibet in het verre Zuidwesten. In een wip kan je nu van de ene kant van China naar de andere. China bouwt en bouwt. Het bouwt zoveel dat het niet lijkt te kunnen stoppen. Het bouwen is een belangrijke tak van de economie en deel van de Chinese identiteit. Het bevestigt wat propaganda ingeeft, dat Chinezen ‘harde werkers’ zijn. Dat het vooral de straatarme migranten in eigen land zijn die hard werken voor een hongerloon, wordt genegeerd. Stoppen met bouwen zou zware gevolgen hebben. Het zou fabrieken overbodig maken en vele mensen werkloos. Dus dat kan niet.
Het centrum van de wereld
Internationaal profileert China met Xi Jinping aan het roer zich niet langer als een ontwikkelend land, maar als een sterk land. Xi zei dat het tijd was om ‘naar buiten te gaan’ en de hele Chinese wereld schoot in actie. Het megalomane masterplan One Belt One Road (OBOR) dat Xi in 2013 lanceerde, zou niet alleen de economie thuis draaiende houden, het bouwen kon nu buiten de eigen grenzen doorgaan. China volgt het voorbeeld van alle imperia uit het verleden. Zoals de Romeinse heirbanen de macht van het Romeinse Rijk weerspiegelden, zo getuigen de ontelbare Chinese infrastructuurprojecten van Chinese macht.
China ambieerde al langer om de globale nummer één te worden. Het wil de globale economie controleren, wil toegang tot energie, een globaal elektriciteitsnetwerk uitbouwen, ‘onderontwikkelde’ gebieden ‘ontwikkelen’. De Chinese man in de straat glimlacht dat niemand heel de wereld kan beheersen, maar dat kan de grootse ambities van de overheid niet stoppen. China wil controle over transport over land en zee. Daarom investeerde het in Sri Lanka, in Piraeus in Griekenland, en in vele andere plaatsen; de OBOR moet nu alle punten verbinden.
Vandaag noemt China alle internationale projecten ‘globaal’ (quanqiu), met China in het centrum. In de communicatie rond de OBOR gebruikt China opnieuw de term Tianxia (alles onder de hemel) die verwijst naar een visie van China, niet langer als natiestaat, maar als centrum van de wereld. China eigent zich het geografisch centrale punt van Azië toe. Terwijl dat traditioneel in Kyzyl in Rusland lag, waar Rusland in de jaren 1960 een monument oprichtte, claimt China nu dat het in Xinjiang ligt en heeft een eigen monument gebouwd. China eigent zich de Zijderoute toe, het Euraziatische continent, en Europa. Volgens China is er enkel nog hoop voor Europa als er redding komt uit China.
De Zijderoute tot in het Westen
De OBOR werd al een paar keer herdoopt, tot Belt and Road Initiative, en Silk Road Economic Belt. OBOR is echter een betere vertaling van het Chinese Yi dai yi lu, dat door de hele Chinese maatschappij en bij uitbreiding door de hele Chinese wereld gonst. Aangezien het oosten omgeven is door zee, moet China naar het westen uitbreiden. De Zijderoute biedt een perfect propagandaverhaal. De geschiedenis wordt opnieuw tot leven geroepen. Zhang Qian uit de Han dynastie, bekend om zijn nauwe band met nomadenvolkeren langs de Zijderoute, is verheven tot nationale held. Historische gebouwen en plaatsen worden herbouwd.
Op vele plaatsen in China zijn kopieën te vinden van Europa: de Eiffeltoren in Hangzhou, La Defense in Chengdu, Thames Town in Shanghai …
De term ‘Westen’ refereerde traditioneel aan Xinjiang, letterlijk de ‘nieuwe grens’. Nu Tibet en Xinjiang helemaal deel zijn van de grote Chinese familie, en lokale culturen meer dan ooit met ijzeren hand worden onderdrukt en onderworpen aan Han-Chinese normen, kan de ontwikkeling van andere gebieden in het Westen gebeuren. Met China aan het ene uiterste van de zijderoute en Europa aan het andere, zijn de pijlen op Europa gericht.
Hetzelfde discours dat gebruikt werd voor de ‘ontwikkeling’ van Xinjiang en Tibet, wordt nu op Europa toegepast. De massa’s boeken over de OBOR voeren een ‘sterk China-zwak Europa’ discours. De OBOR wordt de drakenkop die naar buiten gericht is genoemd. Chinese auteurs hebben het over China’s veranderde visie ten opzichte van Europa (van sterk naar zwak Europa), en beweren dat het grootste ongeluk voor Europeanen is dat ze geen Chinezen kunnen worden. Het zwak Europa discours moet de massa’s overtuigen. Het zorgt ervoor dat onder andere Chinese bedrijven denken dat Europa in allergrootste nood is en makkelijk te controleren.
Het laat geen twijfel dat Europa tot de verbeelding spreekt. Op vele plaatsen in China zijn kopieën te vinden van Europa: de Eiffeltoren in Hangzhou, La Defense in Chengdu, Thames Town in Shanghai … Dat laatste is gebouwd in Britse architectuurstijl, inclusief kathedraal, rode telefooncellen, standbeelden van naamloze componisten en schrijvers om Europese sfeer op te wekken. Zodra de eerste trein uit Yiwu in Oost-China arriveerde in Hannover bouwde China een fake Hannover, als symbool voor de OBOR en China’s verbinding met Europa.
Om de grootse projecten te financieren heeft China speciale banken, de Asia Infrastructure Investment Bank en de Export-Import Bank of China. Op de advertenties van de Export-Import Bank lopen de kamelen langs de zijderoute naar het westen en varen de schepen in westelijke richting.
De nieuwe Sprong Voorwaarts: terug naar het verleden?
De OBOR wordt internationaal als economisch project beschouwd. Maar in de ‘socialistische economie met Chinese karakteristieken’ zijn economie en politiek één. Wat zal de prijs zijn van de OBOR? Het lijkt verrassend makkelijk voor China om partners warm te maken om mee te doen. Weinigen lijken stil te staan bij het feit dat de OBOR ook een propagandaproject is om Chinese nationalisme te voeden.
Er is geen enkele Chinees die het project niet kent. Op school leren kinderen over de OBOR. De 89 miljoen leden van de Partij worden getraind en dragen hun steentje bij tot het activeren van het OBOR-enthousiasme. Elke Chinese provincie is erbij betrokken, ook al is ook voor hen vaak niet duidelijk wat het precieze doel is. Chinese organisaties in binnen- en buitenland, ambassades, verenigingen, culturele centra helpen vlijtig mee om congressen te organiseren om het woord te verspreiden en Europese en Belgische bedrijven te overtuigen.
Het het hart van Europa, Brussel en België, is voor China van enorm belang. Terwijl Chinese bedrijven aanvankelijk weinig interesse hadden in België, is het nu een uitvalsbasis geworden, een hub voor Europa. Het aantal Chinese organisaties in België is niet meer te tellen. Naast vijf Confuciusinstituten, zijn er culturele centra, een OBOR cultuur en toerisme committee, allerlei Chinese organisaties die Chinese nieuwkomers begeleiden. EU-China onderzoeksgroepen dragen hun steentje bij tot het promoten van OBOR-propaganda, met zogenaamd academisch onderzoek dat het globale enthousiasme voor de OBOR moet bewijzen. Na de stroom van OBOR congressen volgen nu de EU-China samenwerkingsinitiatieven.
De Chinese regering waarschuwt voor westerse spionnen. Er wordt tot 50.000 RMB beloofd aan wie er een kan aangeven.
Na de tsunami van OBOR congressen enkele jaren geleden, volgen nu de EU-samenwerkingscongressen. Met de OBOR bereikt Chinese propaganda en ongezien internationaal niveau. In China wordt de OBOR-gekte door velen nu al vergeleken met de Grote Sprong Voorwaarts van Mao Zedong; het is algemeen bekend dat die in een grote ramp ontaardde.
Het Westen: vriend of vijand?
Gelijklopend met de OBOR, die bouwt op een win-winverhaal, is er het narratief van de Opiumoorlog. De tentoonstelling De Verjonging van de Chinese Natie in Beijing opende tegelijk met de lancering van de OBOR en vertelt expliciet, in detail, over het leed dat Frankrijk, Duitsland, Engeland de Chinese natie en mensen hebben aangedaan. China verwijt het Westen de ‘eeuw van vernedering’ en verval in zwakte, ook al toont onderzoek aan dat China allang vóór de Opiumoorlog verzwakt was. De Opiumoorlog is niet vergeten, niet afgehandeld, en een handig instrument om te anticiperen op mogelijke conflicten.
Andere vormen van antiwesterse propaganda waarschuwen de Chinese bevolking tegen buitenlandse spionnen. Er wordt tot 50.000 RMB beloofd aan wie een spion kan aangeven. Ook dit doet denken aan het paranoïde klimaat onder Mao. Spionnen en terroristen in Chinese propaganda zijn blanken. Als China win-win voorstaat, waarom dan antiwesterse propaganda?
Een poort in de muur
China’s interngerichte focus is zowel haar sterkte als zwakte. De centrale overheid kan heel de Chinese wereld activeren en inzetten voor haar doelen, maar Chinezen raken niet uit hun Chinees net, slagen er niet in om internationaal echt te connecteren of efficiënt te communiceren buiten de Chinese wereld.
Naar buiten pretendeert China wel meer openheid, maar in realiteit sluit het zich af; nu nog meer dan bij het aantreden van Xi. Dit wordt onder andere duidelijk door het internet. China staat ver op het vlak van telecommunicatie. De centrale overheid zorgt ervoor dat iedereen online is en geconnecteerd. Maar het is een gesloten Chinese wereld. Het Chinese internet was altijd al meer een intranet dan een internet. Google, Facebook, YouTube zijn geblokkeerd; China heeft eigen systemen. De firewall en controle op cyberspace worden nu verstevigd. VPN-verbindingen zullen worden verboden. Buitenlandse bedrijven in China worden verplicht hun data in China te stockeren. China ziet beter dan wie de mogelijkheden van cyberspace. De uitbouw van telecommunicatie, betekent uitbouw van Chinese controle. Dat is misschien China’s sterkste wapen van de toekomst.
In het verleden konden barbaren langs de Zijderoute handeldrijven met China via poorten in de Chinese Muur. Vandaag is China opnieuw als een burcht. De vrijhandelszone Korgos aan de grens met Kazakhstan, waar Kazakken zonder visum kunnen shoppen om vervolgens hun waren langs de Zijderoute te verspreiden is als een poort in de Chinese muur.
Dit project werd gerealiseerd met de steun van het Fonds Pascal Decroos.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
