Gambia houdt adem in: ‘Geweld onvermijdelijk als president Jammeh woensdag niet opstapt’

Veel ogen zullen woensdag gericht zijn op Gambia. Aftredend president Yahya Jammeh moet er plaats ruimen voor president-elect Adama Barrow, maar lijkt dat niet van plan. Ecowas, het regionale blok van West-Afrikaanse staten, dreigt met een militaire interventie. Duizenden mensen zijn de voorbije dagen uit voorzorg gevlucht naar buurland Senegal. ‘Jammeh is zo onvoorspelbaar, niemand weet wat er de komende dagen zal gebeuren’.

Yahya Jammeh regeert Gambia met ijzeren vuist sinds hij in 1994 bij een staatsgreep de macht overnam van Dawda Jawara, die het land sinds de onafhankelijkheid in 1965 leidde. Onder Jammehs bewind werd Afrika’s kleinste land, dat bij ons vooral bekend is van zijn idyllische stranden, een van de meest repressieve dictaturen van het continent – vooral de voorbije jaren verwierf hij beruchtheid als een van de meest excentrieke dictators in de wereld. Het gevolg is dat Gambia is uitgegroeid tot een van de belangrijkste herkomstlanden van bootvluchtelingen via de Middellandse Zee naar Europa, op zoek naar een beter leven (zie kader onderaan). Jammeh werd dan wel meermaals herkozen, dat gebeurde na hoogst twijfelachtige stembusgangen. In 2011 stuurde de organisatie van West-Afrikaanse landen (ECOWAS) zelfs geen waarnemers meer omdat ze de politieke situatie in Gambia ‘niet als bevorderlijk beschouwde voor vrije en eerlijke verkiezingen’. Eind 2014 overleefde Jammehs regime nog een poging tot staatsgreep.

Aangevochten

Maar bij de jongste verkiezingen in december vorig jaar dolf Jammeh – tot verbazing van vriend en vijand – het onderspit tegen vastgoedzakenman Adama Barrow, de kandidaat van de verenigde oppositie. In eerste instantie erkende Jammeh zijn nederlaag, maar hij trok dat weer in nadat de kiescommissie de officiële uitslag had aangepast, hoewel Barrow werd bevestigd als winnaar. Enkele dagen later stapte Jammehs partij naar het Hooggerechtshof om het resultaat te annuleren vanwege onregelmatigheden bij de telling van de stemmen en de organisatie van de stembusgang.

Dat Hooggerechtshof zal echter geen uitspraak doen vóór woensdag. Chief Justice Emmanuel Fagbenle weigerde zich maandag uit te spreken over de kwestie en zegt dat hij wacht op rechters uit het buitenland om het Hooggerechtshof gepast te kunnen samenstellen en dat kan nog maanden op zich laten wachten.

‘De situatie is zeer volatiel,’ zegt Sidi Sanneh aan Knack.be. Sanneh is een voormalige minister van Buitenlandse Zaken van Gambia en ex-ambassadeur in Senegal, maar heeft zich tegen het regime van Jammeh gekeerd en woont nu in het Amerikaanse Fairfax, in de staat Virginia. Hij houdt er een blog bij over de politieke ontwikkelingen in zijn thuisland. ‘Volgens de grondwet moet Jammeh woensdag zijn functie verlaten, maar ik verwacht dat hij de National Assembly (het parlement, nvdr.) zover zal krijgen dat die zijn ambtstermijn voor bepaalde tijd zal verlengen. Van het Hooggerechtshof kan immers geen vonnis verwacht worden vóór de deadline van 18 januari’.

Geweld en chaos dreigt

De Afrikaanse Unie (AU) heeft echter al officieel aangekondigd dat ze Jammeh na 19 januari niet meer zal erkennen als president van Gambia en waarschuwt voor ‘ernstige gevolgen’ als hij een crisis veroorzaakt die tot politieke chaos en geweld leidt.

Waarnemers vrezen dat er in Gambia sowieso geweld zal uitbreken als de machtsoverdracht wordt uitgesteld. Ecowas, dat via onder anderen de Liberiaanse en Nigeriaanse presidenten Ellen Johnson Sirleaf en Muhammadu Buhari al weken Jammeh probeert te overtuigen om op te stappen, gaf te kennen dat er een troepenmacht stand-by is om Gambia binnen te vallen als Jammeh de macht niet overdraagt. ‘De Ecowasmissie heeft geen enkele vooruitgang geboekt, maar heeft gisteren bij monde van de voorzitter nogmaals herhaald dat het standpunt niet veranderd is,’ zegt Sanneh.

Uit een memo van het Nigeriaanse leger bleek deze week dat officieren gevraagd wordt om een 800 man sterk bataljon voor te bereiden voor een mogelijke interventie in Gambia.

De voorbije dagen kozen zes van Jammehs ministers reeds eieren voor hun geld en stapten op. Ook onder de bevolking heeft Jammeh niet veel steun meer, maar binnen het leger des te meer – en net dat is de grote bezorgdheid van Ecowas.

Gevlucht

‘Er is veel angst onder de bevolking in de hoofdstad Banjul en zijn omgeving,’ aldus Sanneh, die de voorbije dagen in Gambia was. ‘Mensen ontvluchten de stad richting het binnenland of buurland Senegal, uit vrees voor een eventuele militaire interventie.’

Ook president-elect Barrow verblijft intussen in Senegal, dat inging op een vraag van Ecowas om hem op te vangen tot aan zijn officiële aanstelling. Daardoor mist hij, tot overmaat van ramp, de begrafenis van zijn achtjarige zoon Habibu, die overleed aan de verwondingen die hij opliep bij een aanval van een hond. De islamitische regels schrijven voor dat een begrafenis binnen de 24 uur moet gebeuren.

Onvoorspelbaar

Gambia en bij uitbreiding heel Afrika, houdt dus de adem in voor de komende 72 uur.

‘Wat Jammeh uiteindelijk zal doen, is onduidelijk vanwege zijn onvoorspelbaarheid. Maar het ziet ernaar uit dat geweld enkel vermeden zal kunnen worden als hij de deadline van 18 januari respecteert om op te stappen.’