‘Explosief’ en ‘in chaos gestort’: Britse kranten zijn pessimistisch over brexit-onderhandelingen

De Europese Commissie heeft een nieuw document gepubliceerd met een noodoplossing voor de Ierse grenskwestie. De Britse kranten en premier Theresa May reageren heftig. Terwijl de sfeer tussen Londen en Brussel onder het vriespunt gezakt lijkt, sprak oud-premier John Major zich net vandaag uit tegen de brexit.

Het ontwerpakkoord over het Britse vertrek uit de Europese Unie dat de Commissie woensdag gepubliceerd heeft en de afwijzende reactie van Brits premier Theresa May, doen het ergste vrezen voor de brexit-onderhandelingen. Dat is de teneur in de Britse media.

In de tekst legt de Commissie uit hoe Noord-Ierland best in de Europese douane-unie en interne markt blijft, indien er geen andere oplossing gevonden wordt om een harde grens op het Britse eiland te vermijden. Hoofdonderhandelaar Michel Barnier benadrukt dat het slechts om een voorstel voor een noodoplossing gaat, maar veroorzaakt niettemin heel wat opschudding. Volgens een furieuze premier May wil de Commissie een grens oprichten tussen Noord-Ierland en de rest van Groot-Brittannië en bedreigt ze de institutionele orde van het Verenigd Koninkrijk.

‘Constitutionele en politieke demonen’

‘Geen enkele Britse premier kan daar ooit mee instemmen’, zei ze in het Britse parlement. Volgens de conservatieve krant The Telegraph ‘draait Barnier May de duimschroeven aan’ en worden de onderhandelingen ‘in chaos’ gestort. ‘Britse bronnen vrezen dat het document constitutionele en politieke demonen dreigt vrij te laten die de EU op een gevaarlijke manier onderschat heeft’, luidt het.

The Financial Times heeft het over een ‘erg risicovol moment’ in de onderhandelingen, omdat ‘duidelijk wordt gemaakt wat op het spel staat wat betreft het Britse vertrek uit de Unie’. Persagentschap Bloomberg noemt de tekst ‘explosief’ en oordeelt dat de gesprekken tussen Brussel en Londen ‘in gevaar’ zijn. The Guardian heeft het over een ‘gevaarlijke nieuwe fase’, terwijl The Independent vaststelt dat ‘May op ramkoers met de EU ligt.’

Wat staat er in het ontwerp?

De Europese Commissie publiceerde woensdag zoals aangekondigd haar ontwerp van het brexit-akkoord waarover ze met Londen onderhandelt. De tekst is de juridische vertaling van het Brits-Europees akkoord dat in december gesloten is. Het protocol over de Ierse grenskwestie springt het meest in het oog.

Beide partijen zijn het erover eens dat een harde grens – met grenscontroles dus – moet vermeden worden en lijstten eind vorig jaar drie opties op. Maar omdat twee van die opties afhankelijk zijn van de vooruitgang die geboekt wordt tijdens de brexit-onderhandelingen, beperkt de Commissie zich in haar ontwerpakkoord tot het uitwerken van de ‘reserveoptie’: wat te doen wanneer er geen onderhandelde oplossing uit de bus komt?

Voor Barnier en de Commissie is het duidelijk. In dat geval moet er een ‘common regulatory area’ worden opgericht die zowel Ierland als Noord-Ierland omvat. Daardoor worden interne grenzen op het Ierse eiland vermeden en wordt de economische samenwerking tussen noord en zuid gevrijwaard, argumenteert hij. Het komt erop neer dat Noord-Ierland deel blijft uitmaken van de Europese douane-unie en de interne markt en dat Brussel en Londen samen controles uitvoeren op goederen die vanuit Groot-Brittannië, Noord-Ierland of Ierland ingevoerd worden.

Barnier ontkent dat deze controles neerkomen op de invoering van een grens tussen Noord-Ierland en de rest van het VK. De Fransman benadrukt dat de voorgestelde ‘optie C’ slechts een noodoplossing is en de grondwettelijke en institutionele orde van het Verenigd Koninkrijk ermee niet in vraag wordt gesteld. De heikele kwestie is namelijk dat de Britse regering er niet van wil weten dat in Noord-Ierland andere regels zouden gelden dan in de rest van het land.

‘Geen enkele Britse premier kan er ooit mee akkoord gaan’

Zeker de Noord-Ierse unionisten van de DUP zouden dat nooit aanvaarden, en premier Theresa May is afhankelijk van hen voor het voortbestaan van haar regering. Ze liet in het parlement in Londen meteen na de publicatie van de ontwerptekst van Barnier verstaan dat ‘geen enkele Britse premier er ooit akkoord mee kan gaan’. Ze herhaalde dat ze te allen prijze een harde grens op het Ierse eiland wil vermijden, maar dat het voorstel van Barnier net een nieuwe grens invoert, in de Ierse Zee. Bovendien zou lidmaatschap van de Europese douane-unie betekenen dat de Britten geen eigen handelsakkoorden kunnen afsluiten, wat voor May precies een van de hoofddoelstellingen van de brexit is.

De Ierse eerste minister Leo Varadkar is wel tevreden met de tekst van Barnier, maar zegt dat hij nog altijd een ‘samenwerking tussen het VK en de EU (verkiest) die zo nauw is dat er helemaal geen grens nodig is. Als de brexiteers deze reserveoptie niet kunnen aanvaarden, dan moeten ze in detail uitleggen hoe optie A of B eruitzien.’

Vrijdag geeft Theresa May een nieuwe toespraak over de Brexit. Verwacht wordt dat ze eindelijk duidelijk zal maken hoe ze de toekomstige handelsrelaties tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU ziet. Michel Barnier ontkent dat hij met zijn ontwerptekst May onder druk wil zetten, maar roept wel op het tempo van de onderhandelingen fors op te voeren.

Oud-premier John Major: ‘Ik wil een invloedrijk, geen geïsoleerd land’

De Britse oud-premier John Major hield een toespraak, net op de dag dat de sfeer tussen Londen en Brussel onder het vriespunt gezakt lijkt, na de publicatie van het ontwerpakkoord. De Tory-partijgenoot van de huidige Britse premier, sprak zich uit tegen de brexit. ‘We worden allemaal gevraagd om patriottisch te zijn en de brexit te steunen. Maar het is precies omdat ik een patriot ben, dat ik ertegen ben. Ik wil dat mijn land invloedrijk is, niet geïsoleerd’, zei Major.

Dat er na de brexit meer geld zou gaan naar de Britse gezondheidszorg en naar andere publieke diensten, noemt hij ‘fantasieën’ en ‘illusies’. ‘Veel kiezers weten nu dat ze werden misleid (tijdens de referendumcampagne). Vele anderen beginnen het zich te realiseren. Ze hebben het recht hun mening te herzien.’ Als het van Major afhangt, moet het parlement zich tijdens een vrije stemming kunnen uitspreken over wat de regering en de Europese Unie op het einde van de onderhandelingen overeenkomen. Dat betekent dat van de parlementsleden niet verwacht zou worden dat ze de partijlijnen volgen.

Deze manier van werken zou de verdeeldheid in de Britse politiek en samenleving tot een minimum beperken, aldus Major. Het parlement zou volgens hem zelfs een tweede referendum moeten kunnen bevelen. John Major was eerste minister tussen 1990 en 1997. Ruzies tussen eurosceptici en Tories die minder kritisch waren voor de Europese Unie, domineerden een belangrijk deel van zijn premierschap.