Waarom de populistische partijen het Europees parlement niet zullen overspoelen

Met een nieuwe alliantie willen tal van eurosceptische en patriottistische partijen het Europees Parlement grondig door elkaar schudden. Maar door fundamentele inhoudelijke meningsverschillen en een gebrek aan Oost-Europese steun, zal de nieuwe fractie niet rechtstreeks op het beleid kunnen wegen.

Onder grote belangstelling stelde Italiaans minister van Binnenlandse Zaken en Lega-voorzitter Matteo Salvini maandagnamiddag een nieuwe rechtse eurosceptische fractie voor. De zogenaamde Europese Alliantie van Volken en Naties (EAPN) is ambitieus en wil na de Europese parlementsverkiezingen van 26 mei de traditionele fracties in het Europees halfrond uitdagen.

De fractie is een voortzetting van de huidige Europa van Naties en Vrijheid (ENF), waar de Italiaanse Lega, de Oostenrijkse FPÖ, het Franse Rassemblement National, de Nederlandse PVV en het Vlaams Belang reeds deel van uitmaken. Achter de schermen werkten de verschillende partijen al langer aan deze samenwerking. Zo had Marine Le Pen eind februari in alle stilte een afspraak met FPÖ-voorzitter Heinz-Christian Strache in het Europees Parlement om de formaliteiten van de samenwerking af te ronden.

Maar voor een Europese fractie zijn er minstens zeven partijen uit vijf verschillende landen nodig. Salvini, die wordt beschouwd als de officeuze kopman, is er de afgelopen maanden in geslaagd om nieuwe leden te ronselen. Zo komt de Alternative für Deutschland (AfD) over van de Europese fractie voor Vrijheid en Democratie (EFDD), terwijl de Finse Partij en de Deense Volkspartij de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) verlaten.

Als het aan de AfD en de FPÖ ligt, worden alle vluchtelingen die vanuit Italië zijn doorgereisd volgens de Dublinbepalingen prompt naar de laars van Europa teruggestuurd.

Toch lost de fractie de verwachtingen van vele commentatoren en waarnemers niet in. De afgelopen maanden werd er druk gespeculeerd over een populistische golf die de traditionele fracties in het Europees Parlement het vuur aan de schenen zou leggen. Dat is ook expliciet de bedoeling van de fractie. ‘We willen voorkomen dat de eurofiele partijen de Europese Unie nog meer bevoegdheden geven dan nu al het geval is. We hopen alleszins de derde grootste fractie te worden’, vertelt Europees parlementslid Gerolf Annemans (Vlaams Belang) aan Knack.

Te weinig gewicht?

Maar voorlopig komt er van die gevreesde overrompeling weinig in huis. Volgens de meest recente peilingen is de nieuwe fractie vanaf 2 juli, de dag waarop het nieuwe Europese parlement opnieuw aan haar werkzaamheden begint, goed voor 84 van de 750 zetels. Daarmee wordt de EAPN wel de vierde grootste groep, maar heeft ze veel te weinig slagkracht om de drie partijen (die nodig zullen zijn voor een eenvoudige meerderheid, nvdr.) te blokkeren. Het is best mogelijk dat de EAPN de meest luidruchtige fractie wordt, maar in de praktijk zal ze weinig gewicht in de schaal kunnen leggen.

Wat Salvini betreft – en daarin heeft hij geen ongelijk – hebben de lidstaten van de Europese Unie te weinig gedaan om Italië tijdens de vluchtelingencrisis uit de nood te helpen.

Tal van eurosceptische en nationalistische partijen zullen de EAPN namelijk niet vervoegen. Zo heeft de Poolse regeringspartij PiS bezwaren tegen de pro-Russische houding van de AfD en het Rassemblement Nationale. Ook de Hongaarse Fidesz, die voorlopig geschorst is in de Europese Volkspartij (EVP), zal naar alle waarschijnlijkheid gewoon bij de fractie blijven omdat ze daar meer in de pap te brokken heeft. Het ziet er ook naar uit dat de nieuwe Spaanse rechts-radicale Vox net als Forum voor Democratie (FvD) van Thierry Baudet zich bij de ECR-fractie zullen voegen. Zonder die partijen wordt het voor de EAPN erg moeilijk om al dan niet direct druk op het beleid te kunnen uitoefenen.

Paspoortenkwestie

Bovendien is het maar de vraag of deze internationale van nationalisten niet verscheurd zal worden door interne twisten. Verscheidene thema’s met grensoverschrijdende implicaties zorgen geregeld voor spanningen omdat de verschillende landen nu eenmaal uiteenlopende belangen hebben. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat sommige van de betrokken partijen de afgelopen maanden al meermaals met elkaar in de clinch hebben gelegen.

Zo geraakten de FPÖ en Lega vorig jaar met elkaar in een diplomatiek conflict verwikkeld omwille van de identiteitspolitiek die beide partijen voeren. De aanleiding? Samen met coalitiepartner ÖVP stelde de FPÖ naar aanloop van de regionale verkiezingen in het Italiaanse Zuid-Tirol (waar ongeveer 65 procent van de bevolking Duitstalig is, nvdr.) voor om iedereen een Oostenrijks paspoort toe te kennen. Het manoeuvre van de Oostenrijkse regering werd door de Lega, traditioneel een Noord-Italiaans partij, allesbehalve gesmaakt. De Lega won de verkiezingen met verve, ten koste van de aan de FPÖ gelieerde SVP.

Migratie

De paspoortenkwestie is geen alleenstaand feit. Ook op andere vlakken zijn de verscheidene partijen binnen de EANP fundamenteel verdeeld. Zo is de Lega erg ontevreden over het gebrek aan Europese solidariteit inzake het migratiedossier. Wat Salvini betreft – en daarin heeft hij geen ongelijk – hebben de lidstaten van de Europese Unie te weinig gedaan om Italië tijdens de vluchtelingencrisis uit de nood te helpen. Maar daar zijn de andere radicaal-rechtse partijen niet van overtuigd.

De meeste regeringen in de Europese Unie, waaronder ook België, hebben onder druk van radicaal-rechts slechts een deel van het bindende Europese spreidingsplan voor migranten uitgevoerd. Dat de Europese Commissie geen inbreukprocedure is gestart tegen de landen die zich niet aan de afspraken hebben gehouden, is voor Salvini enkel maar koren op de molen. Radicaal-rechts mag het manoeuvre van Salvini om de Italiaanse havens te sluiten dan wel toejuichen, die maatregel is er maar gekomen omdat andere Europese regeringen de migranten die op Italiaanse bodem landen amper wilden opvangen. Maar als het aan Salvini’s Europese fractiegenoten had gelegen, zou er geen enkele vluchteling vanuit Italië zijn overgeplaatst.

De Italiaanse begroting bedreigt de stabiliteit van de Eurozone, een euvel waar hun Duitse partijgenoten grondig van huiveren.

De EAPN-partijen zijn het bovendien niet eens over de hervorming van het omstreden Europese Asielsysteem (EAS). Als het aan de AfD en de FPÖ ligt, worden alle vluchtelingen die vanuit Italië zijn doorgereisd volgens de Dublinbepalingen prompt naar de laars van Europa teruggestuurd. Maar de Lega vindt niet dat de Zuid-Europese landen louter omwille van hun geografische ligging hiervoor verantwoordelijk zijn. De partij meent daarentegen dat er meer samenwerking moet komen die de inspanningen evenrediger kan verdelen.

Begroting en economie

Ook op financieel en economisch vlak zit er een aanzienlijke haar in de boter tussen de verscheidene EAPN-partijen. Noord- en West-Europese leden zijn allerminst te vinden voor de budgettaire soepelheid en economische solidariteit waar de Zuid-Europese partijen om vragen. Zo draagt de Alternative für Deutschland nog steeds de sporen van de voornamelijk eurokritische professorenpartij die onder leiding van Bernd Lucke in 2013 het daglicht zag. Enkele (voormalige) kopstukken van de partij, waaronder Joachim Starbatty (ECR) en Jörg Meuthen, hebben fikse kritiek op het beleid van de Europese Centrale Bank omdat die staatsobligaties opkocht om de schuldenberg van de Zuid-Europese landen te verlichten.

De Lega is zulke economische solidariteit daarentegen wel erg genegen. De Italiaanse regering diende vorig jaar een begroting in met een tekort van maar liefst 2,8 procent. Hoewel dat niet in lijn is met de Europese afspraken, beriep de Lega zich op het legitieme mandaat dat de Italiaanse kiezer haar had geschonken. Toch dreigde die begroting de stabiliteit van de Eurozone in gevaar te brengen, een euvel waar hun Duitse partijgenoten grondig van huiveren.

Kortom, de nieuwe nationalistische en eurosceptische EANP-fractie zal in het Europees Parlement slechts voor een beperkte impact kunnen zorgen. Momenteel kan de politieke groep op veel te weinig zetels rekenen om wetsvoorstellen van de Commissie te kunnen blokkeren. Daarnaast dreigen de tegenstrijdige nationale belangen de eenheid in de fractie danig te bemoeilijken. Hoewel de Europese Sociaaldemocraten en de Europese Volkspartij weldra een derde partij nodig zullen hebben om een meerderheid te halen, moeten ze de komst van de nieuwe fractie voorlopig niet vrezen.