Vele Europese regeringsleiders hebben de afgelopen jaren de Italiaanse bevolking op vlak van migratie in de kou laten staan. Dat ze nu kritiek hebben of meeheulen met minister van Binnenlandse Zaken Salvini heeft wel een erg hypocriet randje.
Twee maanden na de veelbesproken Europese migratietop blijft het Europese asiel- en migratiebeleid een boeltje. Het water tussen de verschillende visies blijft te diep. Intussen heeft de houding van Europese regeringsleiders ten aanzien van Italiaans minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini wel een erg hypocriet kantje. Al kan die laatste zijn gemaakte beloftes nog niet waarmaken.
Merkel en Salvini
Zaterdag trok Duits bondskanselier Angela Merkel na haar jaarlijkse vakantie naar Madrid, waar ze een ontmoeting had met de nieuwe Spaanse socialistische premier Pedro Sanchez. Merkel heeft eind juni al aan haar dissidente minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer beloofd dat ze bilaterale akkoorden zou sluiten met andere lidstaten om transmigratie in de Europese Unie aan te pakken. Duitsland is namelijk de populairste bestemming voor asielzoekers die na hun aankomst op het Europese vasteland naar het noorden verder trekken.
Merkel en Sanchez kwamen overeen dat Spanje er meer aan zal doen om die ‘secundaire migratie’ binnen de perken te houden. In ruil zal Duitsland meer middelen aan Marokko geven. Rabat zal op zijn beurt proberen te voorkomen dat er zo weinig mogelijk bootvluchtelingen effectief de oversteek over de Middellandse Zee wagen.
Het is een publiek geheim dat Marokko zijn controles is beginnen af te bouwen sinds het in 2016 zag dat de Europese Unie bereid was om een aardige smak geld te betalen aan Turkije om de migratie tegen te houden. De zogenaamde regionale ontschepingsplatformen die de Europese Unie op Noord-Afrikaans grondgebied wil stationeren, zullen er niet komen met een kus van de juffrouw en een bank vooruit.
De Italiaanse minister heeft misschien wel een punt als hij zegt dat hij noch van Frankrijk, Spanje of Duitsland lessen te leren heeft als het over Europese migratiesolidariteit gaat.
Verder kwamen Merkel en Sanchez nog overeen dat alle lidstaten van de Europese Unie moeten delen in de lusten en lasten die migratie met zich meebrengt. Hoe dat ditmaal wel moet lukken, blijft echter koffiedik kijken. Bepaalde lidstaten willen nog steeds niet weten van een verplicht spreidingsmechanisme. Andere regeringsleiders willen er op hun beurt niet meer van weten. Nu is Matteo Salvini geen premier, officieus gaat hij er wel voor door.
Omwille van zijn starre migratiehouding gaf Spaans minister van Buitenlandse Zaken Josep Borrell Salvini een veeg uit de pan. ‘De politiek van Salvini gaat niet alleen ten kosten van Spanje, maar ook van de Europese Unie’, aldus de Spaanse minister. Maar wat Borell lijkt te vergeten, is dat de Spaanse regering – weliswaar de vorige – er mede voor heeft gezorgd dat Salvini überhaupt aan de macht is kunnen komen. Spanje heeft Italië de afgelopen jaren in de kou laten staan, en daar heeft Salvini onder meer electoraal van kunnen profiteren.
Spanje wordt veroordeeld
De Spaanse overheid werd in juli door haar eigen Grondwettelijk Hof veroordeeld omdat ze haar verantwoordelijkheid niet heeft opgenomen tijdens de vluchtelingencrisis. In september 2015 keurden de Europese ministers van Binnenlandse Zaken, onder wie ook onze landgenoot Jan Jambon, een spreidingsplan goed om asielzoekers vanuit Griekenland en Italië over te nemen. De migratiedruk in beide landen was zodanig toegenomen dat Europese solidariteit geen dag te vroeg kwam. Er werden bindende quota afgesproken waaraan binnen de deadline van twee jaar moest worden voldaan.
Maar de Spaanse regering kwam onder voormalig premier Mariano Rajoy de gemaakte afspraken niet na. De Spaanse ngo Stop Mare Mortum vond dat haar overheid boter op het hoofd had en trok naar de rechtbank. De Spaanse overheid opperde op haar beurt dat het land al veel vluchtelingen buiten het spreidingsplan om heeft opgevangen. Maar die vlieger ging voor het Grondwettelijk Hof niet op.
Net als Spanje lieten ook andere Europese lidstaten het na om het wettelijke kader dat ze zelf hebben onderschreven te respecteren.
Het spreidingsmechanisme voorziet namelijk een uitzonderingsclausule voor landen die verzachtende omstandigheden willen inroepen. Zweden is het enige land dat daar ook effectief van gebruik heeft gemaakt. Omdat Stockholm per capita de meeste asielzoekers van alle Europese lidstaten heeft opgevangen, kreeg het van de Europese Commissie respijt. De uitspraak van het Grondwettelijk Hof impliceert dat de Spaanse regering nu maatregelen moet nemen om alsnog aan de quota te voldoen.
Net als Spanje lieten ook andere Europese lidstaten het na om het wettelijke kader dat ze zelf hebben onderschreven te respecteren. Enkel Malta en Ierland hebben intussen aan hun verplichtingen voldaan. België moest tegen september 2017 3.812 vluchtelingen vanuit Griekenland en Italië overnemen. Volgens de meest recente cijfers van de Europese Commissie zit ons land ondertussen aan welgeteld 1.171 overnames. Het valt af te wachten hoeveel andere ngo’s in andere lidstaten het voorbeeld van Stop Mare Mortum zullen volgen en daarbij verwijzen naar de uitspraak van het Spaanse Grondwettelijk Hof.
Hypocrisie
Critici werpen op dat de lidstaten van de Europese Unie, waaronder degene die Salvini als een luis in de Europese migratiepels zien, beter eens voor eigen deur vegen alvorens Salvini met de vinger te wijzen. De Italiaanse minister heeft misschien wel een punt als hij zegt dat hij noch van Frankrijk, Spanje of Duitsland lessen te leren heeft als het over Europese migratiesolidariteit gaat.
Getuigt het niet van een zekere hypocrisie dat Orban de Italianen botweg in de kou liet staan en nu kokketeert met Salvini?
Hetzelfde geldt in principe ook voor de regeringsleiders of ministers die momenteel wel Salvini’s migratiekoers bewierroken. Velen onder hen zijn voor Salvini’s aantreden rechtstreeks ingegaan tegen de Italiaanse belangen die Salvini zegt te vertegenwoordigen. Hongaars premier Viktor Orban ziet in de verkiezing van Salvini zijn grote gelijk, maar dat grote gelijk heeft meer weg van een self-fullfilling prophecy dan van politieke visie. Getuigt het niet van een zekere hypocrisie dat Orban weigerde aan het spreidingsplan deel te nemen en dat hij nu met Salvini kokketeert? Hij liet immers de Italianen botweg in de kou liet staan – hetzelfde geldt ook voor Polen, Tsjechië en Oostenrijk.
Je kan oplossingen voor een deel van het migratieprobleem natuurlijk zo lang in de weg staan dat de mislukking ervan niet zo moeilijk te voorspellen wordt. Met staatsmanschap heeft dat niet zo veel te maken.
Biedt Salvini wel de oplossing?
Intussen zit Salvini een kleine twee maanden aan het roer. Op trumpiaanse wijze tweette hij enkele dagen na zijn aanstelling dat de nieuwbakken regering al meer had bereikt dan de vorige in een hele legislatuur. Drie maanden later is het nog steeds gissen wat Salvini precies bedoelde. Sinds zijn aantreden op 1 juni 2018 is het aantal migranten dat naar Italië komt niet drastisch afgenomen. In juni kwamen er 3.136 migranten aan in Italië, driemaal meer dan in bijvoorbeeld maart. Dagelijks komen er vooral op Sicilië gemiddeld 49 nieuwe migranten aan.
Het aantal doden op zee is sinds Salvini’s aanstelling meer dan verdrievoudigd.
Dat er in Italië in vergelijking met vorig jaar een stuk minder migranten voet aan wal zetten, heeft vooral te maken met de bilaterale samenwerking die de vorige regering midden 2017 met de Libische regering en kustwacht heeft opgezet. Salvini haalde wel een symbolische overwinning binnen door het ngo-schip Aquarius niet te laten aanmeren in een Italiaanse haven. Dat het Italiaanse Centrum voor Maritieme Reddingsoperaties (IRMCC) in Rome de reddingsoperatie had gecoördineerd werd door Salvini niet aangehaald.
Wel is het zo dat onder Salvini’s bewind het aantal migranten dat het leven laat bij de overtocht naar Italië aanzienlijk is gestegen. Gedurende de tien maanden voordat Salvini aan de macht kwam, lieten maandelijks 100 mensen het leven. Sinds 1 juni is dat gemiddeld aantal toegenomen tot maar liefst 360 overlijdens per maand.
Geen witte migratierook
Dit alles toont aan dat een migratieoplossing in de Europese Unie nog steeds veraf is. De voornaamste migratieroute heeft zich intussen al enkele maanden verlegd naar Spanje. Ook daar begint oppositiepartij Partido Popular onder de auspiciën van kersvers voorzitter Pablo Casado met een rechtsere koers druk te zetten op het regeringsbeleid. Spanje toonde zich in juni nog eenmalig bereid om de Aquarius op haar grondgebied te laten aanmeren, maar vorige week weigerde de regering pertinent om haar havens open te stellen voor ngo-boten met vluchtelingen.. De Aquarius moest ditmaal op het fiat van de Maltese en Franse regering rekenen. Of er volgende keer een kandidaat wordt gevonden, blijft de vraag.
De Europese migratietop die eind juni plaatsvond, heeft voorlopig enkel maar een muis gebaard. Enige resultaat is dat de Duitse regeringscrisis voorlopig bezworen lijkt. In deze context moet Merkel ook in Italië op zoek naar bilaterale akkoorden om transmigratie naar Duitsland te voorkomen. Met Griekenland heeft Merkel donderdag relatief gemakkelijk een akkoord kunnen sluiten, in Italië zal Salvini het spel een stuk harder spelen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
