Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft in het Europees Parlement de oprichting van een economisch herstelfonds van nog eens 750 miljard euro voorgesteld. Dat moet de lidstaten helpen om de economische schok van de coronapandemie te boven te komen. Maar waar moet dat geld vandaan komen?
‘Laat ons opnieuw de kracht ontdekken die uitgaat van het idee van een verenigd Europa. Met dit plan kunnen we de basis leggen voor een Europese Unie die klimaatneutraal, digitaal en robuuster dan tevoren wordt’, zei Von der Leyen (VDL).
Via het fonds, getiteld Next Generation EU, wil de Commissie met garanties van de lidstaten 750 miljard euro lenen op de kapitaalmarkten om dat geld te investeren in de economie. Het zou de eerste keer zijn dat de Unie op zo’n grote schaal schuldpapier gaat uitgeven. Drie vragen en antwoorden.
De Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Angela Merkel stelden vorige week 500 miljard voor, de Europese Commissie trekt het bedrag uiteindelijk met nog eens 250 miljard op. Waarin valt dit plan op?
Wat Macron en Merkel voorstelden, zijn leningen door de Europese Commissie die vervolgens via de Europese meerjarenbegroting (2021-2027) als giften verdeeld zouden worden over de meest getroffen regio’s en sectoren. De twee wilden die giften overigens koppelen aan economische voorwaarden, zoals investeringen in groene economie en digitalisering. De zogenaamde ‘zuinige vier’ – Oostenrijk, Nederland, Denemarken en Zweden – vinden dat het niet alleen om giften mag gaan, maar in de eerste plaats om leningen. Daar speelt Ursula Von der Leyen handig op in, door er 250 miljard euro extra aan leningen bovenop te doen.
Het herstelfonds komt bovenop de nieuwe meerjarenbegroting, waarin de Europese Commissie 1,1 biljoen euro aan uitgaven voor de komende zeven jaar voorziet, én bovenop de 540 miljard euro waarover de ministers van Financiën het eerder al eens raakten om de eerste schokken van de pandemie op te vangen – dat trouwens wel volledig uit leningen bestaat. In totaal brengt dat de Europese inspanning op 2,4 biljoen euro, wat best wel een groot bedrag is. Von der Leyen sprak zelf van een ‘bepalend’ moment.
Dat het herstelplan van 750 miljard euro via de Europese meerjarenbegroting wordt verdeeld, is ook een belangrijk gegeven, want op die manier kan het Europees Parlement zijn directe democratische controlerol uitoefenen.
Waar moet die extra 750 miljard euro vandaan komen?
Van de omstreden Eurobonds is, in de klassieke zin van het woord, geen sprake meer. Voordien werd daaronder verstaan dat de staatschulden van de lidstaten uit het verleden werden vergemeenschappelijkt. In het voorstel van de Commissie is daar geen sprake van. België gaat bijvoorbeeld dus geen staatsschulden van Italië overnemen. Dat is overigens altijd de rode lijn van Angela Merkel geweest – haar een haarspeldbocht verwijten, is nogal ongenuanceerd.
Het gaat in dit voorstel over nieuwe schulden die nu samen worden aangegaan. De Commissie wil lenen op de private kapitaalmarkten om dat geld vervolgens te investeren in de verschillende domeinen van de economie. Dat schuldpapier wil Ursula von der Leyen over een periode 30 jaar, tussen 2028 en 2058, terugbetalen met behulp van nieuwe inkomsten uit bijvoorbeeld het Europese emissiehandelsysteem of een taks op digitale diensten. Hoewel het om een tijdelijk mechanisme gaat – althans zo wordt het voorgesteld – wordt daarmee een belangrijke Europese stap gezet.
Het schuldpapier wil Ursula von der Leyen tussen 2028 en 2058 terugbetalen met behulp van nieuwe inkomsten uit bijvoorbeeld het Europese emissiehandelsysteem of een taks op digitale diensten.
Het ‘plan-VDL’ moet wel nog worden goedgekeurd door alle 27 lidstaten. De ‘zuinige vier’ zullen nog overtuigd moeten worden. Zal dat lukken?
Het is alleszins een positief voorstel, met de nodige ruimte voor onderhandeling tussen de lidstaten onderling en in het Europees Parlement. De ‘zuinige vier’ zullen allicht nog proberen te morrelen aan de verhouding tussen leningen en giften onder voorwaarden. Zij zullen nog over de streep getrokken moeten worden. Ook de minder zwaar getroffen Oost-Europese landen willen voldoende garanties dat ze geen al te grote inkomsten in rook zien opgaan. De zuidelijke landen willen op hun beurt geen grote en strikte voorwaarden.
Dit zal niet het finale plan zijn, maar de algemene principes zullen wel aanvaard worden. Veel discussie mag nog verwacht worden over de eigen inkomsten die de Commissie invoert om haar aangegane leningen af te betalen.
Het is nu aan de lidstaten om de rekensommetjes te maken. En aan voorzitter van de Europese Raad Charles Michel om samen met de staatshoofden naar een compromis toe te werken, zodat iedereen kan thuis komen met iets dat ze verkocht krijgen aan het thuispubliek.
De Croo: ‘Copernicaanse omwenteling’
Vicepremier en minister van Financiën Alexander De Croo (Open VLD) reageert woensdag enthousiast. Hij noemt het een ‘historisch plan’, dat ‘voor een goed evenwicht tussen solidariteit en verantwoordelijkheid’ kiest. Dat de Commissie zelf geld zou kunnen ophalen op de financiële markten noemt hij een ‘Copernicaanse omwenteling’.
De Croo leest in het plan dat Von der Leyen net als België voor een mix van leningen en subsidies pleit, gekoppeld aan voorwaarden en hervormingen. ‘Het is de enige manier om als Europa sterker uit deze crisis te komen’, zegt hij. ‘Het herstelplan betekent ook een Copernicaanse omwenteling door te erkennen dat de Europese Commissie zelf geld kan ophalen op de markten’, aldus De Croo. ‘Hiermee creëren we een robuuster Europa dat beter bestand is tegen crisissen. Europa heeft een triple-A rating. Die is er niet om als een trofee op de schouw te zetten, maar om te gebruiken in crisistijd.’
Dat de Commissie zelf geld kan ontlenen, is voor de minister logisch en ‘een kwestie van ratio’. ‘Het maakt efficiënte financiering mogelijk aan een goedkopere rente waardoor lidstaten even naar adem kunnen happen. Het doel moet zijn om, net als in de nasleep van de financieel-economische crisis, een schuldencrisis zoals in 2012 te vermijden.’
De Croo hoopt dat het geheel met de nodige ernst en grondigheid bekeken wordt. ‘We moeten weg uit de steriele stellingenoorlog van Noord-Europa versus Zuid-Europa. De coronacrisis treft heel Europa. We moeten dit samen doen. Zeker voor een kleine, open economie als België hangt het herstel in grote mate af van hoe Europa zich de volgende maanden en jaren kan herstellen.’
‘Samen met de Scandinavische landen, Oostenrijk en Nederland behoort België tot de landen die het meest profiteren van de Europese eenheidsmarkt. Ieder jaar winnen we ruim 4 procent bbp dankzij onze toegang tot de Europese eenheidsmarkt. Het is in het Belgisch belang dat de Europese economie zich zo snel mogelijk herstelt en dat er geen landen in het Zuiden afglijden.’ (Belga)
Up-to-date overzicht: alles wat u moet weten over de coronacrisis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
