Erkenning Jeruzalem: Trump verandert de spelregels terwijl de match wordt gespeeld

Dat de Amerikanen hun ambassade in Israël zouden verhuizen van Tel Aviv naar Jeruzalem, is geen verrassing. Dat ze dat nu doen, is dat wel. De beslissing maait het gras weg voor de voeten van de Palestijnse onderhandelaars.

De Amerikaanse president Donald Trump zal vanavond officieel bekend maken dat de Verenigde Staten hun ambassade in Israël van Tel Aviv naar Jeruzalem verhuizen. Hij komt daarmee een verkiezingsbelofte na aan een harde kern van Israël-aanhangers in de VS, maar hij breekt tegelijk met bijna zeventig jaar van Amerikaanse diplomatie in het Midden-Oosten.

Jeruzalem is volgens Israël de ‘eeuwige en ondeelbare’ hoofdstad van het land, hoewel het oostelijke deel van de stad pas in 1967 tijdens de Zesdaagse Oorlog door het Israëlische leger werd veroverd. Die bezetting is internationaal nooit erkend maar ook in Oost-Jeruzalem werden sindsdien, net als op de Westelijke Jordaanoever, volop nederzettingen gebouwd voor Joodse kolonisten.

Jeruzalem is ook voor moslims een heilige stad en Palestijnen willen van Oost-Jeruzalem graag de hoofdstad maken van hun toekomstige land. Trump beklemtoont dat de Amerikaanse diplomatie verder wil streven naar een tweestatenoplossing, met een volwaardige Palestijnse staat naast Israël. Hoewel er met de beslissing om de ambassade te verhuizen in eerste instantie in de praktijk weinig verandert, komt hij nu wel vooral de Israëlische premier Benyamin Netanyahu tegemoet. Die heeft zich nooit bijzonder ingespannen om het vredesproces met de Palestijnen vooruit te helpen – wel integendeel.

Trump bracht de voornaamste regionale actoren op voorhand op de hoogte van zijn beslissing. De reacties waren voorspelbaar. Ze waarschuwen zonder uitzondering voor nieuw geweld. Sommigen eerder voorzichtig, zoals koning Salman van Saudi-Arabië. Anderen een stuk feller, zoals de Turkse president Recep Tayyip Erdogan die ermee dreigt om de diplomatieke bruggen tussen zijn land en Israël op te blazen. Tot en met paus Franciscus riep op om het status quo in Jeruzalem te bewaren. Op bezoek in Brussel werd de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson woensdag behoorlijk koel ontvangen.

Game changer

Dat de Amerikanen hun ambassade zouden verhuizen, is geen verrassing. Dat ze dat nu doen, is dat wel. Trump maakte van een oplossing voor het conflict tussen Israël en de Palestijnen een hoofddoel in zijn buitenlandse politiek. Een Amerikaans onderhandelingsteam onder de leiding van zijn schoonzoon en adviseur Jared Kushner werkt al maanden in stilte aan een akkoord. Het werd verwacht dat Jeruzalem in het kader van zo’n akkoord de gedeelde hoofdstad van Israël en van de Palestijnen zou zijn.

De beslissing vandaag maait het gras weg voor de voeten van de Palestijnse onderhandelaars. Amerikaanse journalisten die een blik konden werpen de teksten die worden voorbereid, schrokken van de manier waarop het toekomstige Palestina daarin wordt behandeld.

De idee was dat de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman de Palestijnen de deal zou laten slikken. De kroonprins en Kushner kunnen het, naar verluidt, uitstekend met elkaar vinden. Trump, Israël en Saudi-Arabië vonden elkaar ook in hun verzet tegen de toenemende invloed van Iran in de regio en het akkoord dat de internationale gemeenschap met Iran sloot over de ontwikkeling van een kernwapen.

Dit heeft in die zin ongetwijfeld ook gevolgen voor de pogingen om Syrië na de burgeroorlog en de strijd tegen Islamitische Staat weer op te bouwen.

Trump verandert met zijn beslissing bij manier van spreken de spelregels, terwijl de match wordt gespeeld. En hij doet dat op een volstrekt eenzijdige manier. In die zin dat The New York Times zich al afvroeg of hij eigenlijk wel een akkoord in het Midden-Oosten wil.