‘Een stoute hypothese: wat als Tillersons ontslag hem eigenlijk goed uitkomt?’

Rex Tillerson werd kennelijk ontslagen omwille van meningsverschillen over Noord-Korea, maar misschien komt hem dat niet zo slecht uit, zegt Mathieu Blondeel. ‘Ongewild of niet, feit is dat enkele van zijn topmedewerkers een mogelijk zinkend schip verlaten’.

President Donald Trump lijkt de teugels kwijt te zijn. Het recente ontslag van minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson bevestigt enkel maar de vermoedens van een Witte Huis in chaos. Mogelijk ligt de onenigheid rond de gesprekken met Noord-Korea aan de basis van zijn vertrek.

Een week daarvoor werd ook al het ontslag aangekondigd van Trumps economische topadviseur, Gary Cohn. De invoering van hogere tarieven op de import van aluminium en staal zou de directe aanleiding geweest zijn voor diens ontslag. Ook al lijkt vooral het vertrek van Tillerson niet vrijwillig, toch is het misschien te eenvoudig om deze ontwikkelingen weg te zetten als de laatste uitwassen van Trump – eeuwige mannetjesputter – die koning wil zijn in de jungle van het Witte Huis.

Zonder me in te laten met obscure complottheorieën zijn er misschien wel alternatieve verklaringen voor de leegloop in het Witte Huis. Tillerson was van 2006 tot 2017 CEO van ExxonMobil, ’s werelds grootste beursgenoteerde fossiele brandstoffenbedrijf en het dertiende grootste bedrijf ter wereld naar omzet. Tillerson verwisselde zijn hoed van CEO voor die van minister van Buitenlandse Zaken niet zonder een duizelingwekkende vertrekbonus van zo’n 180 miljoen dollar. Daar mag al eens iets tegenover staan, neen?

Laat me dan ook even een stoute hypothese aannemen. Tillerson had goede banden met de Russische president Vladimir Poetin omwille van ExxonMobils economische belangen in het land. Toen in 2014 de Verenigde Staten en haar Europese bondgenoten de eerste sancties uitvaardigden tegen Rusland omwille van de Krimannexatie, had dit uiteraard direct gevolgen voor Exxons Russische investeringen, ter waarde van honderden miljoenen dollars. Enkel via politieke en wetgevende weg kon hiervoor een uitweg gevonden worden. Tegelijkertijd toonde Trump een enorme bereidwilligheid ten aanzien van de mogelijke ontdooiing van de Amerikaans-Russische relaties. Of dit al dan niet het gevolg is van enige banden met de Russen laat ik zelfs voor het gemak even in het midden. Hoe het ook zij, Tillerson was de geknipte man voor de job van buitenlandminister, zowel voor Trump als voor ExxonMobil. Het financiële duwtje in de rug kwam er dus misschien niet enkel voor reeds bewezen diensten.

Het steeds uitdijende onderzoek naar de vermeende Russische inmenging in de Amerikaans verkiezingen werd echter als snel een molensteen rond de nek van diegenen die de sancties gelift wouden zien. Bovendien wou het Amerikaans Congres niet mee.

In juni 2017 werd ExxonMobil dan ook nog eens een boete opgelegd van twee miljoen dollar omdat het de sancties in 2014 geschonden zou hebben. Uiteindelijk kondigde ExxonMobil vorige maand aan dat het volledig afzag van het Russische avontuur omdat er geen veranderingen op til zijn. Een verlies van 200 miljoen dollar zal moeten worden afgeschreven.

Drie weken later wordt Tillerson ogenschijnlijk ontslagen omwille van meningsverschillen over Noord-Korea, maar hij heeft simpelweg ook niks meer te zoeken in Washington. De sancties zullen niet snel gelift worden, ExxonMobil heeft enorme verliezen geleden en het net van speciaal onderzoeker Robert Mueller naar de Russische inmenging sluit zich almaar strakker rond Trump, en vooral zijn dichtste vertrouwenspersonen. Misschien komt dit ontslag door iemand die hij recent nog een ‘idioot’ noemde dan toch niet zo slecht uit?

Draaideurpolitiek

Cohn was Trumps economische topadviseur en medearchitect van de recentste Amerikaanse belastinghervormingen. Voor hij de overstap maakte naar Trump’s kabinet kreeg hij zo’n 285 miljoen dollar mee als aftredend nummer twee van Goldman Sachs, de wereldwijd actieve Amerikaanse investeringsbank en spil in de aanloop naar de financiële crisis in 2008.

Goldman Sachs is berucht voor praktijken die te boek staan als ‘draaideurpolitiek’, waarbij kaderleden, managers en directeurs uit een bepaalde sector voor bepaalde duur publieke functies bekleden. Eens zij mee de wetten gestemd, belastingen verlaagd en reguleringen afgezwakt hebben, keren ze terug naar de bedrijfswereld als beleidsexperts ter zake. Net als Tillerson is Cohn een kind van deze draaideurpolitiek. Goldman wordt niet voor niets vaak cynisch omschreven als ‘Government Sachs‘. Let op, deze praktijken waren ook legio onder de Democratische presidenten Obama en Clinton.

Het zou best wel eens kunnen dat die staal- en aluminiumtarieven hoegenaamd niks met Cohns vertrek te maken, maar dat hij enkel een rol moest spelen in de voorziene belastingverlagingen. Dankzij deze hervorming vallen vennootschapsbelastingen van 35 procent naar 21 procent, terwijl de personenbelastingen van Amerika’s topverdieners zakken van 39.6 procent naar 37 procent. Over een periode van tien jaar zal daarenboven 60 procent van de belastingvoordelen naar de top 1 procent rijkste Amerikanen gaan, terwijl meer dan 80 miljoen Amerikanen – meestal middenklassers – meer belastingen zullen moeten betalen. Ook wordt het overheidstekort in diezelfde periode met meer dan duizend miljard dollar uitgediept.

Verder wordt er momenteel in het Congres gesleuteld aan de Dodd-Frank Act. Dit is de wet uit 2010 die de bankensector sterker reguleerde om een herhaling van de crisis in 2008 te voorkomen. Naar alle waarschijnlijk zal ook dit uitdraaien op een enorme overwinning voor de financiële sector. Maar door het trage wetgevingsproces is dit nog niet goedgekeurd.

Cohn heeft waarschijnlijk eieren voor zijn geld gekozen en wil op het juiste moment vertrokken. Trump refereerde trouwens zelf op tenenkrullende wijze naar de draaideurpolitiek toen hij zei dat z’n vertrekkende adviseur terugging naar de privé om nog wat miljoenen te gaan verdienen alvorens hij – hopelijk – ooit zou terugkomen. Maar Cohn zien we niet meer terug en hij is vertrokken met een gevulde goodie bag. Wees gerust, de tentakels van Goldman en het grootkapitaal zitten nog stevig verankerd in het Witte Huis.

Het blijft moeilijk inschatten of Trump effectief nog voor het einde van zijn ambtstermijn impeached zal worden omwille van de mogelijke Russische inmenging. Vraag is zelfs of dit voor de VS en de wereld gewenst is – het land zou enkel maar verder verdeeld geraken, terwijl Mike Pence president zou worden. Feit is dat enkele van zijn topmedewerkers een mogelijk zinkend schip verlaten, ongewild of niet. Of ze er nu in slagen om met uitpuilende zakken de uitweg te kiezen, ze doen er best aan geen risico lopen om meegesleept te worden in Trump’s mogelijke val.

Natuurlijk ziet de president zichzelf graag als grootste slachtoffer in dit alles, maar de enige verliezer is uiteindelijk de burger. Die is allang verworden is tot een passieve kijker, gapend naar de Greatest Soap on Earth, terwijl de democratie reeds lange tijd het pand via een achterdeur heeft verlaten.