‘Economische impact van de crisis in Oekraïne: hogere inflatie, lagere groei, extra overheidsuitgaven’

‘De crisis in Oekraïne impliceert extra onzekerheid en risico’s voor de Europese, de Belgische en de Vlaamse economie. Hogere inflatie die langer aanhoudt, is daarbij allicht de belangrijkste factor’, schrijft hoofdeconoom Bart Van Craeynest van VOKA. ‘Daarnaast wordt het noodzakelijk dat we onze energiestrategie en ons defensiebeleid herbekijken, wat voor extra uitgaven zal zorgen.’

De Russische inval in Oekraïne doet ook op economisch vlak allerlei alarmsignalen afgaan. Ook onze Vlaamse economie is nog altijd aan het afrekenen met de naweeën van de coronacrisis, met o.m. de verstoorde toeleveringsketens, piekende inflatie en wankele overheidsfinanciën, en deze crisis zal daar nog een schep bovenop doen. Hoe groot die schep zal zijn, hangt uiteraard af van hoe lang dit duurt en hoeveel verder dit al dan niet escaleert, wat vandaag moeilijk te voorspellen valt. Niettemin zijn belangrijke structurele implicaties, vooral op het vlak van energie en defensie, nu al niet meer te vermijden.

Impact op korte termijn: inflatie

De sancties die Europa oplegt aan Rusland, en de te verwachten tegensancties vanuit Rusland, zullen op korte termijn onvermijdelijk een impact hebben op bedrijven die handelen met Rusland. Voor heel onze economie zou die directe impact beperkt moeten zijn. Amper 1% van de Vlaamse export gaat naar Rusland. Via andere afzetmarkten voor Vlaamse bedrijven, zoals Duitsland, zal er een extra impact zijn. Maar ook de Duitse export naar Rusland is beperkt (zo’n 2% van de totale Duitse export). De hele Russische economie is ongeveer even groot als de economie van de Benelux, waardoor de directe impact sowieso binnen de perken blijft.

Veel belangrijker is het feit dat Rusland een cruciale speler is in verschillende grondstoffenmarkten, gaande van gas en olie, over tarwe en graan tot palladium en nikkel. Heel wat grondstoffenmarkten stonden het voorbije jaar al onder druk, wat zich vertaalde in stevige prijsstijgingen en uiteindelijk ook in een fors oplopende inflatie. De meeste voorspellers gingen er al een tijdje vanuit dat die inflatie rond dit moment zou pieken om daarna relatief snel terug af te koelen. De impact van dit conflict op de grondstoffenmarkten stelt dat scenario in vraag. Het ziet ernaar uit dat de inflatie langer hoger zal blijven (of op z’n minst minder snel zal afkoelen).

Die hogere inflatie en de onzekerheid daarrond zal wegen op het vertrouwen van consumenten en ondernemers, en dus op het internationale conjunctuurklimaat. Specifiek voor de Belgische bedrijven betekent die inflatie een bijkomende klap via de automatische loonindexering. Dat systeem zorgt er immers voor dat in België, anders dan in andere landen, de factuur van hogere energieprijzen grotendeels doorgeschoven wordt naar de bedrijven via hogere loonkosten. Begin februari lag de raming voor de verwachte stijging van de gezondheidsindex in 2021-2022 nog op 8%, wat voor de Belgische bedrijven een extra loonkost van zo’n 12 miljard impliceert. Die raming wordt zo goed als zeker opwaarts bijgesteld. Bedrijven worden geconfronteerd met hogere grondstoffenprijzen, duurdere energie en sterkere loonstijgingen, wat een economisch gevaarlijke cocktail wordt.

Structurele impact: energie en defensie

Ongeacht hoe lang dit conflict aansleept, is het nu al duidelijk dat Europa, en zeker ook België, een aantal strategische keuzes moet herbekijken. Dat geldt bij uitstek voor onze energiestrategie en ons defensiebeleid.

Deze crisis zet nog eens extra in de verf dat Europa het risico van een te grote energieafhankelijkheid van Rusland nu echt wel ernstig moet nemen. Bijna 40% van het Europese gas komt vandaag uit Rusland. Voor Duitsland loopt dat op tot 50%, en zijn er op korte termijn nauwelijks werkbare alternatieven. Dat houdt belangrijke kortetermijnrisico’s in en beperkt bijvoorbeeld ook de sanctiemogelijkheden vanuit Europa. Trouwens als de Duitse economie hierdoor aan het wankelen gaat, heeft dat uiteraard implicaties voor heel Europa, en zeker ook voor de Vlaamse economie. Duitsland blijft immers onze belangrijkste handelspartner.

Om de energieafhankelijkheid van Rusland te beperken, moet de Europese energiestrategie gericht zijn op verdere diversificatie. Dat impliceert extra inspanningen op het vlak van klassieke alternatieven zoals LNG en kernenergie, en vooral een versnelde verduurzaming van onze economie, zowel op het vlak van hernieuwbare energie als van energie-efficiëntie. Voor België impliceert dat de verlenging van de kerncentrales en extra opportuniteiten o.a. in onze havens. Dat zal extra investeringen vereisen, en impliceert allicht ook structureel hogere energieprijzen dan we voor corona gewoon waren.

Daarnaast moet ook ons beleid op het vlak van defensie dringend terug op tafel komen. Europa rekende totnogtoe vooral op soft power en op de Amerikaanse militaire mogelijkheden, maar die strategie is al lang niet meer houdbaar. Concreet betekent dat dat een structurele verhoging van de Europese defensieuitgaven noodzakelijk is. Dat geldt zeker ook voor België. België geeft al decennialang relatief weinig uit aan defensie. De kentering lijkt daar ingezet, maar er is nog een weg te gaan. Als we de NAVO-doelstelling van defensieuitgaven van 2% van het bbp willen halen, dan moeten we daarvoor 5 miljard extra per jaar voorzien. Dat wordt niet evident gezien onze huidige budgettaire situatie.

Hogere inflatie, lagere groei, extra overheidsuitgaven

De uiteindelijke economische impact van deze crisis valt op dit moment niet te voorspellen. Daarvoor zijn er nog te veel onzekerheden. Niettemin is het meest waarschijnlijke scenario ook vandaag al dat deze crisis zal zorgen voor hogere inflatie en lagere groei. Daarnaast wordt het onvermijdelijk dat we onze energiestrategie en ons defensiebeleid herbekijken, wat zo goed als zeker extra kosten met zich mee zal brengen.

Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van het boek Terug naar de feiten.