‘Duitse oppositie ruikt bloed van regerende “Russlandversteher”‘

Dirk Rochtus staat stil bij de twijfelende houding van de Duitse regering wanneer het gaat om steun aan Oekraïne.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD) ligt onder vuur omwille van zijn aarzeling zware wapens aan Oekraïne te leveren, zeker nu het Russische leger een grootschalig offensief in het oosten van dat land heeft opgezet. Over het waarom van zijn weifelende houding blijft de leidende sociaaldemocraat in het vage. Wat zijn redenen ook mogen zijn, de kritiek op zijn beleid – of eerder non-beleid – bijt zich meer algemeen ook vast in de welwillendheid die de Duitse politiek de laatste twee decennia zou aan de dag hebben gelegd tegenover het Rusland van Vladimir Poetin.

De politiek van Scholz’ partijgenote Manuela Schwesig, minister-presidente van de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern (MV), biedt de media en de christendemocratische oppositie in de Bondsdag heel concreet een platform voor de aanval op de sociaaldemocraten als ‘Russlandversteher’. Het is in die deelstaat, in het noordoosten van Duitsland, dat de gaspijpleiding Nord Stream 2 vanuit het verre Vyborg (Rusland) aan land komt. De huidige Duitse regering van sociaaldemocraten (SPD), Groenen en liberalen (FDP) – de zogenaamde ‘Ampel‘ (Verkeerslicht) -, maar ook haar voorgangster – de Grote Coalitie van christendemocraten (CDU/CSU) en SPD – hebben dat project altijd al verdedigd omwille van de afhankelijkheid van Duitsland van het Russische gas. In het geval van Schwesig kwam daar nog eens de bekommernis om arbeidsplaatsen in Mecklenburg-Vorpommern bij.

De Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022 maakte het de ‘Ampel‘ moreel onmogelijk om een vergunning tot inbedrijfstelling van Nord Stream 2 af te leveren. De 47-jarige Schwesig, die in de herfst van 2021 weer de verkiezingen had gewonnen en als rijzende ster aan het firmament van de Bondsrepubliek gold, wordt nu gehekeld als ‘Poetinmarionet’ omdat ze al te lang zoete broodjes met het Russische staatsconcern Gazprom zou hebben gebakken. De oppositionele fracties van Groenen, CDU en FDP in de Landtag, het deelstaatparlement van Mecklenburg-Vorpommern, hebben het voor elkaar gekregen dat een parlementaire onderzoekscommissie in mei van start gaat om de contacten tussen de deelstaatregering en de Russische staat onder de loep te nemen. Opvallend is de rol van de Groenen. Op federaal vlak zijn ze immers coalitiepartner van de SPD. Maar ook daar roeren ze zich. Bijvoorbeeld bij monde van Anton Hofreiter (Grüne), voorzitter van de Commissie Europese Aangelegenheden in de Bondsdag. Hofreiter verwijt Scholz dat hij met zijn getreuzel om wapens te leveren de oorlog in Oekraïne verlengt en zo het gevaar van een ‘derde wereldoorlog’ zou opwekken.

Wat de situatie in Mecklenburg-Vorpommern betreft, richt de onderzoekscommissie haar oogmerk ook op de Stiftung für Klima- und Umweltschutz Mecklenburg-Vorpommern [Stichting voor klimaat- en milieubescherming MV]. Die was in januari 2021 met de goedkeuring van deelstaatregering en -parlement in het leven geroepen en zag het als haar doel, ook onder het mom van milieubekommernis, de pijpleiding te helpen aanleggen tegen de dreiging van sancties door de Amerikaanse regering in. Het blijkt nu dat Gazprom als meerderheidseigenaar van de naamloze vennootschap Nord Stream 2 betrokken was bij de plannen voor de oprichting van de stichting. Die verwevenheid van regering en Gazprom wil de oppositie nu blootleggen.

Schwesig beweert dat er wel gesprekken waren met Gazprom, maar dat haar regering zich bij de oprichting van de stichting door niemand heeft laten beïnvloeden. In ieder geval ruiken de christendemocraten nu ook bloed. Norbert Röttgen (CDU), expert Buitenlandse Zaken, eist het aftreden van Schwesig. Het mag gezegd worden dat de Groenen, die transparantie eisen, zuiverder op de graat overkomen. De christendemocraten maakten immers deel uit van de regering Schwesig I (2017-2021) die de stichting boven de doopvont hield. Bovendien was het onder de vorige door bondskanselier Angela Merkel (CDU) geleide coalitie van CDU en SPD dat het licht op groen was gezet voor de bouw van Nord Stream 2.

De Duitse Groenen tonen zich overtuigde pleitbezorgers van effectieve militaire steun aan Oekraïne. Het in hun DNA ingegroefde pacifisme verleidt hen niet tot een appeasement-politiek. Van enig ‘begrip voor Rusland’ kunnen ze niet beschuldigd worden. ‘Russlandversteher‘ zaten er bij de Merkel-CDU, bij de SPD, Die Linke en de AfD. Als Schwesig voor de bijl gaat, kan dit de druk op Scholz verhogen om zich meer in te spannen voor Oekraïne. Wat in het ‘hoge noorden’ van Duitsland gebeurt, is dan ook van groot belang voor Berlijn en de rest van Europa.

Dirk Rochtus doceert Duitse geschiedenis en internationale politiek aan KU Leuven/Campus Antwerpen.