De Duitse regering zit gewrongen met de steeds gruwelijkere oorlog in Oekraïne. Haar energiepolitiek en wapenleveringen zorgen voor striemende kritiek.
‘Genoeg met de schijnmanoeuvres en de valse gebaren. Genoeg!’ Nadat er afgelopen weekend in de Oekraïense stad Boetsja honderden burgerdoden werden gevonden, is het voor Pools premier Matteusz Morawiecki nog meer dan voordien welletjes geweest. Volgens Warschau bereiken de Europese sancties tegen Rusland enkel hun doel wanneer Russisch president Vladimir Poetin zich uit Oekraïne terugtrekt en er opnieuw vrede heerst. Maar, aldus de Poolse premier, omdat dat tot op heden niet het geval is, moeten ze dringend worden opgevoerd. Morawiecki is evenwel van mening dat sommige Europese leiders zich achter de reeds bestaande sancties verbergen om hun inertie te verbergen.
Boycot
Heel wat Europese kopstukken mogen zich aangesproken voelen. In Portugal was er drie weken na het eerste sanctiepakket nog maar één Russische rekening ter waarde van 242 euro geblokkeerd. In Nederland moest de regering van premier Mark Rutte deze week in het defensief omdat ze nauwelijks Russische tegoeden heeft bevroren. En pas na een maand na het begin van de grootschalige oorlog vond de Bulgaarse politiek het tijd om geen gouden paspoorten – die Europees burgerschap verlenen – meer aan rijke Russen te verkopen. Maar bovenal vraagt Polen samen met de Baltische staten, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk én Oekraïne om de miljardenbetalingen voor Russische energieleveringen stop te zetten.
Daarom is de uithaal van Morawiecki vooral aan de regering van Duits bondskanselier Olaf Scholz gericht. Samen met Hongarije, Oostenrijk, Slowakije en Tsjechië behoort Duitsland tot het groepje Europese lidstaten waar zowel het gasverbruik als de Russische import van gas hoog ligt – een gevolg van de energiepolitiek die bondskanseliers Gerhard Schröder en Angela Merkel jarenlang voerden. Tegen die achtergrond is snelle afkoppeling van Russisch gas dus geen evidentie. Hoewel 69 procent van de Duitsers een energie-embargo steunt, meent de regering-Scholz dat het land zich geen onmiddellijke boycot kan permitteren. ‘Elke dag draaien we de kraan wel een klein beetje meer toe’, aldus SPD-voorzitter Lars Klingbeil zondagavond op de Duitse beeldbuis.
Toch zijn sancties maar nuttig indien ze bij de tegenpartij relatief zwaarder aankomen dan bij de afzender. Snelheid speelt daarbij een cruciale rol. Want indien Rusland voldoende tijd krijgt om haar grondstoffen aan een ander te slijten, worden sancties min of meer een nuloperatie waar Oekraïne momenteel weinig aan heeft. Scholz en co. riposteren evenwel dat een energie-embargo geen Russische terugtrekking garandeert. Dat klopt. Maar aangezien men bij economische strafmaatregelen nooit zeker is over de manier waarop de opponent zal reageren, stelt de regering-Scholz daarmee meteen de zin van alle sancties tegen Rusland in vraag. Het benadrukt het aartsmoeilijke dilemma waar Duitsland voor staat en waar andere Europese regeringen zich comfortabel achter kunnen verschuilen.
Wie passief is, heeft bloed aan de handen.
Gewicht
De weifelende Duitse houding is koren op de molen van Oekraïne. ’s Lands ambassadeur in Berlijn Andriy Melnyk is al langere tijd ziedend over de manier waarop de Duitse Bondsregering met Rusland omgaat. Vooral FDP-minister van Financiën Christian Lindner moet het ontgelden. In de begindagen van de oorlog zou die volgens Melnyk gezegd hebben dat sancties zinloos zijn omdat de Russische overname slechts een kwestie van uren is. ‘Het ergste gesprek uit mijn leven’, aldus Melnyk, wiens aantijgingen door Lindner worden ontkend. Het helpt niet dat Lindner evenmin wil weten van een snelheidslimiet om het olieverbruik te verminderen. De twee liggen met regelmaat op sociale media in de clinch – van een gezonde diplomatieke relatie is er al lang geen sprake meer.
Daar stopt het niet. De wapenleveringen aan Oekraïne worden voor Duitsland hoe langer hoe meer een pijnlijke historie. Reeds in het begin van de grootschalige invasie weigerde Berlijn om dodelijke wapens aan Oekraïne te leveren – het voorzag wel vijfduizend helmen. De problemen verdwenen niet toen de regering-Scholz daar na enkele dagen op terugkwam. Zo bericht het Duitse dagblad Die Welt deze week dat Oekraïne een negatief antwoord kreeg op de vraag om 100 pantserwagens te sturen. Sterker nog, omdat de reeds geplande leveringen via het Duitse defensieministerie zo traag verlopen, zag Oekraïne zich gedwongen om via het ministerie van Economie aankopen te doen. Ook Duits minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock deed daarover in de Bondsdag haar beklag.
Om het imago toch wat op te poetsen benadrukte defensieminister Christine Lambrecht dat Duitsland het tweede meeste materieel aan Oekraïne leverde. Groot was de consternatie toen bleek dat Lambrecht in termen van gewicht sprak – een weinig betekenisvolle parameter. Wanneer een woordvoerder vervolgens zei dat Duitsland qua waarde het derde meeste zou hebben overgemaakt, was Melnyk er als de kippen bij om te vermelden dat Duitsland helemaal niet bij het groepje topleveranciers hoorde. Tegen die achtergrond worden de dankbare woorden van Vitaly Klitschko, de burgemeester van Kiev die de afgelopen dagen in Berlijn was, vooral als poging gezien om de gemoederen te bedaren. Al benadrukte de voormalige bokskampioen ook dat ‘wie passief is, bloed aan de handen heeft.’
Viktor Orbán
Of de tragedie in Boetsja de zaak verandert, valt af te wachten. Duitsland en Frankrijk hebben in een reactie tientallen Russische diplomaten als persona non grata – ongewenst op het grondgebied – verklaard. Of dat een sterk signaal is, is een andere vraag. In diplomatieke kringen viel vorige week vooral teleurstelling te horen omdat Berlijn en Parijs niet met Ierland, Nederland en België wilden meewerken toen de drie laatsten op dezelfde dag een hoop Russische diplomaten de deur wezen.
Wel ging Bondspresident Frank-Walter Steinmeier maandag door het stof voor zijn Ruslandvriendelijke politiek als minister van Buitenlandse Zaken tijdens de regering-Merkel I en II . ‘We hebben veel te lang in relaties geloofd waar onze partners net voor waarschuwden’, klonk het. Daarnaast beval minister van Economie en Klimaat Robert Habeck het Duitse netwerkagentschap maandagmiddag om de Duitse poot van van het Russische staatsgasbedrijf Gazprom over te nemen. Habeck verantwoordt het manoeuvre omdat Gazprom Germania deel uitmaakt van de Duitse kritieke infrastructuur – het bezit de grootste opslag van West-Europa in de gemeente Rehden – en omdat de bevoorradingszekerheid moet worden gegarandeerd. Eind vorig jaar opende de EU een onderzoek naar eventuele marktmanipulatie van Gazprom in het licht van de stijgende energieprijzen.
Door de recente gebeurtenissen in Oekraïne weerklinkt de roep om nieuwe economische sancties tegen Rusland sinds zaterdag opnieuw een stuk luider. Frans president Emmanuel Macron zei dat die onder meer olie en steenkool zou mogen omvatten. Ook Italiaans minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio benadrukte dat Italië strafmaatregelen tegen de Russische energiesector niet zou blokkeren. Ook Belgisch minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) liet maandagmiddag verstaan dat België niet op de rem zou trappen als het over een olie-embargo zou gaan. Litouwen, dat weliswaar niet erg afhankelijk is van (Russisch) gas, besloot eerder al om de import vanuit Rusland vanaf zaterdag volledig stop te zetten.
Maar opnieuw vallen er in Duitsland en Oostenrijk ondanks alle verontwaardiging andere geluiden te horen. En dan wordt het nog uitkijken naar de zopas herverkozen Hongaarse premier Viktor Orbán, die ondanks zijn corruptie en gebrek aan respect voor de rechtsstaat door Merkel vrijwel altijd de hand boven het hoofd werd gehouden. Aangezien Orbán sinds enkele dagen in de clinch ligt met Oekraïens president Zelensky en sancties louter per unanimiteit kunnen worden aangenomen, vrezen waarnemers voor een Hongaars veto.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
