‘De Turken kiezen liever voor het origineel recept dan voor een kopie’

‘De Turken hebben duidelijk gekozen voor orde en stabiliteit’, verklaart professor Dirk Rochtus de hoge AKP-score bij de parlementsverkiezingen. ‘Al is het maar de vraag of Recep Tayyip Erdogan niet deels zelf verantwoordelijk is voor de onrust.’

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zijn “verkiezingsnederlaag” van juni meer dan rechtgetrokken. Zijn AK-Partij won met 49,9 procent in alle provincies, terwijl de Koerdische HDP met 10,7 procent maar net over kiesdrempel raakte. ‘De Turken hebben duidelijk voor orde en stabiliteit gekozen’, legt Dirk Rochtus professor Internationale Politiek (KU Leuven/Campus Antwerpen) uit. ‘Ze kiezen liever voor het origineel dan voor een kopie.’

‘Geen enkele peiling of waarnemer verwacht een grote verrassing bij de parlementsverkiezingen in Turkije’, klonk het voor de verkiezingen. Toch herwon de AKP van Tayyip Recep Erdogan de absolute meerderheid, vanwaar die ommekeer?

Dirk Rochtus: ‘De Turken hebben duidelijk gekozen voor orde en stabiliteit. De voorbije maanden waren erg turbulent. Geweld, bloedvergieten en angst waren sterk aanwezig in de maatschappij. Voor veel kiezers kan maar één man hier een einde aan maken: Erdogan. Bovendien vergelijken de Turken met het verleden. De laatste coalitieregering dateert namelijk uit de jaren negentig, toen het land gebukt ging onder geweld en er veel slachtoffers vielen. Om dit scenario te vermijden, geven de Turken de voorkeur aan een eenpartijregering.

‘Ook de uitzonderlijk hoge opkomst – net iets meer dan 81 procent – is vanuit deze optiek te verklaren. De burgers zijn het geweld beu en geven daarom hun vertrouwen aan Erdogan zodat hij verder kan regeren met een sterke hand.’

‘Al kan de vraag gesteld worden of Erdogan niet deels zelf verantwoordelijk is voor de onrust. Het was duidelijk dat hij niet tevreden was met de vorige verkiezingsuitslag. Net zoals de andere partijen deed hij niet erg zijn best om de coalitieonderhandelingen te laten slagen. Hij heeft de oppositiepartijen in een hoek geduwd. Onder meer de pro-Koerdische partij HDP van Selahattin Demirtas, die bij de vorige verkiezingen in juni een verrassend goed resultaat neerzette, heeft geen serieuze campagne kunnen voeren. Voorts hebben de uitlatingen van Erdogan, over het terroristische karakter van de PKK en haar band met de HDP, twijfel gezaaid bij kiezers waardoor ze toch maar stemden op het “vertrouwde recept”, namelijk de AKP.’

‘Ook de nationalistische MHP moest stemmen inleveren ten koste van de AKP. Deze partij maakt nochtans vaak dezelfde beloftes als de AKP, maar in tegenstelling tot de partij van Erdogan, kan ze deze niet nakomen. De Turken kiezen liever voor het origineel recept dan voor de kopie.’

De economische malaise in het land, toch ontstaan onder Erdogan, beïnvloedde de kiezers dus niet?

Rochtus: ‘De Turken wijten de economische terugval aan het aanhoudende geweld. Ze volgen een cirkelredenering en gaan ervan uit dat eens het land opnieuw rust kent, de buitenlandse investeringen opnieuw zullen stijgen. Ook de kosten voor terrorisme zullen dan dalen, zodat er middelen vrijkomen die elders geïnvesteerd kunnen worden. Een autocratische regering brengt rust, dat klopt want zonder tegenstanders zijn beslissingen snel doorgevoerd. Het is dus een gemakkelijke keuze, maar daarom niet de meest gezonde.’

Kan Erdogan nu zijn gedroomde grondwetswijziging doorvoeren zodat de president meer macht krijgt?

Rochtus: ‘Nee, om de grondwet te wijzigen is een tweederdemeerderheid nodig en die behaalde Erdogan niet. Wat eventueel wel tot een mogelijkheid behoort, is het uitschrijven van een referendum zodat de bevolking al dan niet kan instemmen met deze machtswijziging. Daarvoor heeft de partij 330 zetels nodig. Met bijna alle stemmen geteld, haalt de AKP op dit moment 316 zetels. Te weinig dus om op eigen houtje een volksraadpleging te organiseren. Maar het is niet ondenkbaar dat Erdogan steun krijgt van de MHP. Zij kan de aanvullende zetels leveren zodat het referendum toch kan doorgaan.’