‘De rollen zijn omgekeerd: het Westen zal zich moeten aanpassen aan de rest’

De meeste landen snappen dat ze welvarend kunnen worden zonder oorlog te voeren, stelt de Singaporese diplomaat en filosoof Kishore Mahbubani, auteur van Is het Westen de weg kwijt?. Alleen het Westen wil nog steeds de wereld naar zijn evenbeeld herscheppen en dat heeft tot rampzalige interventies geleid die telkens het leed van de lokale bevolking hebben vergroot. Vandaar zijn goede raad aan het Westen: ‘Laat de rest van de wereld met rust.’

Het loopt al ruim over de middag en het Intercontinental Hotel Le Grand in Parijs zit al de hele dag zonder stromend water. De receptionistes van het prestigieuze megahotel, waar de ‘ chambre classique‘ volgens het bord achter de receptie beschikbaar is voor de ronde prijs van 800 euro per nacht, zetten hun meest verontschuldigende blik op wanneer Kishore Mahbubani sakkerend de lobby binnenstapt. Mahbubani ziet de humor van de situatie in. ‘Dit illustreert perfect de centrale thesis van mijn boek’, grinnikt hij, wanneer hij zich in de lobby achter een extra sterke thee verschanst. ‘Het Westen is de weg kwijt. Jullie slagen er zelfs niet meer in om in een van de duurste hotels van Parijs in stromend water te voorzien.’

Met Is het Westen de weg kwijt? (oorspronkelijk Has the West Lost It ?) publiceerde Mahbubani eerder dit jaar een ophefmakend pamflet waarin hij met boude stelligheid uit de doeken doet hoe de westerse wereldorde afbrokkelt, en hoe China en India een dominante plek op het wereldtoneel afdwingen. Ondanks de provocerende titel is het boek geen bedreiging, benadrukt Mahbubani met een brede glimlach. ‘Ik heb dit boek geschreven zonder de minste vorm van leedvermaak. Het is mijn geschenk aan het Westen. Een liefdesbrief.’

Geboren in Singapore maakte Mahbubani aan den lijve de opkomst van Zuid-Oost-Azië mee. ‘Ik ben opgegroeid in een arm land, in een straatarme familie. In 1948, mijn geboortejaar, lag het gemiddeld inkomen in Singapore ongeveer even hoog als in Ghana. Mijn familie zat nog eens vér onder het gemiddelde. Toen ik op mijn zesde naar school ging, was ik ondervoed. Ik kreeg een extra maaltijd op school via een voedselprogramma.’

Vandaag is Singapore een van de rijkste landen ter wereld, met het op twee na hoogste pro-capita-inkomen ter wereld. Tijdens die economische wonderjaren maakte Mahbubani een opzienbarende carrière in de diplomatie. Een opmerkelijke beroepskeuze, gezien de forse en stellige toon waarop hij zijn kritiek uit op wat hij bestempelt als westerse arrogantie.

Kishore Mahbubani: ‘Het Westen is ‘het’ nog niet helemaal kwijt, maar het is goed op weg. Amerika en West-Europa verliezen stilaan het vermogen om een comfortabele, georganiseerde en rechtvaardige maatschappij te organiseren. Je ziet het begin van wat ik burgeroorlogen noem: populistische partijen die niet het gevoerde beleid, maar het systeem zelf op de helling zetten.’

Hoe verklaart u die populistische tendenzen?

Kishore Mahbubani: Het Westen heeft te laat ingezien dat er nieuwe concurrentie vanuit Azië komt. Om daarmee om te gaan, zal de westerse orde strategische aanpassingen moeten doen. Ik ben gechockeerd dat geen enkele westerse leider dat schijnt in te zien. Het Westen is het slachtoffer van The End of History, het essay van Francis Fukuyama. Dat heeft bij westerse leiders een soort collectieve hersenschade aangericht: ze geloofden echt dat het Westen het piekmoment der menselijke beschaving had bereikt en de rest van de wereld zich weldra zou bekeren tot de liberale democratie. Het heeft het Westen in slaap gesust, net op het moment dat China en India weer wakker werden.

Wanneer bent u in uw denken over het Westen veranderd?

Mahbubani: Toen ik in de jaren negentig aan Harvard studeerde. (snuift) De arrogantie van de westerse intellectuele klasse was onuitstaanbaar. Het Westen had de Koude Oorlog gewonnen en zou tot het einde der tijden superieur zijn. Ik kreeg les van de bekende professor Stanley Hoffman, over hoe de rest van de wereld net als het Westen een liberale democratie zou worden. Op een bepaald moment stond ik op en sprak hem tegen: waarom gaat u daarvan uit? Hij liep rood aan van woede omdat ik het dúrfde hem tegen te spreken.

Hoe keek u naar het Westen toen u opgroeide?

Mahbubani: Oh, mijn geest was compleet gekoloniseerd. Als je opgroeide in een Britse kolonie, geloofde je oprecht dat westerlingen superieur zijn aan Aziaten. Dat we nooit even slim zouden kunnen worden als een blanke. (glimlacht) Eigenlijk is het onwaarschijnlijk: in mijn leven heb ik de Aziaten zien evolueren van een minderwaardigheids- naar een meerderwaardigheidscomplex. Begin april hebben jonge Aziatische Amerikanen Harvard University aangeklaagd omdat ze discrimineert. Een universiteit hoort meritocratisch te zijn, en dus moeten er meer Aziaten worden toegelaten. (op dreef) We weten allemaal wat er gebeurt in écht meritocratische instituten. Het California Institute of Technology: 43 procent van de studenten zijn Aziatische Amerikanen. Terwijl Aziaten amper vijf procent van de bevolking uitmaken. En weet u wat? Het is goed voor de wereld dat Aziaten het zo goed doen. De condition humaine stond er nooit beter voor dan vandaag.

Daar lijkt men in het Westen niet echt van overtuigd.

Mahbubani: Vóór 1820 zijn China en India tweeduizend jaar lang de grootste economieën geweest. De voorbije twee eeuwen van westerse dominantie waren een majeure aberratie, die ooit ten einde moest komen. Het is dus volledig normaal dat China en India weer hun natuurlijke plek innemen. Tweehonderd jaar lang was het Westen zodanig machtig dat de rest van de wereld zich maar moest aanpassen. Maar nu zijn de rollen omgedraaid, en zal het Westen zich moeten aanpassen aan de rest.

Geeft u eens een voorbeeld.

Mahbubani: Het is toch onwaarschijnlijk dat enkel westerlingen de belangrijkste economische organisaties ter wereld kunnen leiden? Het Internationaal Monetair Fonds kan enkel geleid worden door een Europeaan, en de leiding van de Wereldbank wordt enkel toevertrouwd aan Amerikanen, terwijl de Aziatische economieën en banksystemen de wereldeconomie domineren. Het Westen weigert zijn privileges op te geven. Waarom toch? Wanneer gaan jullie eindelijk eens begrijpen dat dit niet normaal is?

Hebben autoritaire regimes als China belang bij een op regels gebaseerde wereldorde?

Mahbubani: Waarom zou China organisaties als het IMF of de Wereldhandelsorganisatie willen vernietigen? Het is de grootste handelsnatie ter wereld! De rest van de wereld wil absoluut een rules based order, maar dan zonder de westerse dominantie. Waarom bestaat de G7 nog steeds, wanneer je ondertussen al de G20 hebt? Maar nog steeds komen de G7-landen samen en denken ze beslissingen voor de rest van de wereld te kunnen nemen. Het is een club dinosaurussen die zich vastklampt aan achterhaalde privileges.

Heeft het Westen economische en militaire dominantie nodig om zijn maatschappijmodel in stand te houden?

Mahbubani: Dat is exact mijn punt: het is nergens voor nodig. Ik adviseer het Westen om de 3M-strategie te volgen: wees minimalistisch, multilateraal en machiavellistisch. Ik benadruk vooral het belang van een minimalistische benadering. Ik begrijp bijvoorbeeld echt niet waarom Amerikanen geloven dat ze een door God gegeven verantwoordelijkheid hebben om de moslimwereld tot de democratie te brengen. Waarom toch?

Meent u dat Amerika dat echt gelooft? Streeft Amerika niet vooral zijn eigen geopolitieke belangen na?

Mahbubani:George Bush jr. heeft zelf gezegd dat het doel van de Irakoorlog was om democratie naar Irak te brengen. (glimlacht) Waarom zou hij daarover liegen? En zelfs als hij het niet zou menen, moeten we ons toch de vraag stellen waarom een land dat zo ver weg ligt zich het lot van de Arabische wereld zo aantrekt. Wie heeft hen ooit die verantwoordelijkheid gegeven?

Amerika lijkt zich ondertussen terug te trekken uit de Arabische wereld.

Mahbubani: Ik dacht dat Amerika ondertussen wel de les geleerd had om niet langer islamistische groeperingen te steunen. Maar wat deed Obama? Hij liet IS-strijders in Syrië invliegen om Assad te bevechten. Waarom toch? Vandaar mijn goede raad aan het Westen: laat de rest van de wereld met rust. Kijk naar Zuid-Oost-Azië. Dat zou een van de moeilijkste plekken ter wereld moeten zijn. Het is de Balkan van Azië: 250 miljoen moslims, 150 miljoen boeddhisten, 120 miljoen christenen, taoïsten, hindoes, er zitten zelfs communisten! Het zou één groot slagveld moeten zijn. En toch is het een van de meest vredevolle en welvarende plekken ter wereld. Waarom? Omdat het Westen de regio met rust laat.

Het is ook de plek waar de Rohingya-minderheid van Myanmar wordt opgejaagd en uitgemoord.

Mahbubani: Toch zijn de Aziatische landen er via diplomatie in geslaagd om een einde te maken aan het militaire bestuur van Myanmar. De moord op de Rohingya is een tragedie, een wanhopige poging van de militaire leiders om Aung San Suu Kyi in diskrediet te brengen.

Maar het is toch niet zo dat er vrede uitbreekt waar het Westen zich niet mengt? Denkt u dat Saudi-Arabië en Iran plotseling vrienden zullen worden als het Westen niet langer in de Arabische wereld aanwezig is?

Mahbubani: Ik ben ervan overtuigd dat ze een modus vivendi zouden vinden. De meeste landen snappen dat ze rijk en welvarend kunnen worden zonder oorlog te voeren. Oorlog voeren om rijkdom te vergaren is een oude Europese gewoonte. Maar het hoeft nu niet meer.

Verdwijnt met de neergang van het Westen ook het westerse model van liberale democratie?

Mahbubani: Oh, het Westen kan er gerust mee doorgaan als het dat wil. Het moet vooral zijn externe gedrag aanpassen. En daarbij laten jullie maar beter het idee varen om jullie liberale democratie te exporteren. (grinnikt) Het Westen reageert telkens weer gechockeerd als Erdogan de verkiezingen wint in Turkije. Maar dat is toch logisch! Jullie hebben de Turken beledigd door ze niet op te nemen in de Europese Unie. Jullie hebben verschillende andere landen wél toegelaten, zelfs als ze pas na Turkije gesolliciteerd hadden. Daarmee heeft Europa een duidelijke boodschap gegeven: jullie horen er niet bij.

Turkije heeft nooit voldaan aan de voorwaarden voor EU-lidmaatschap.

Mahbubani: Griekenland voldeed ook niet aan de vereisten om bij de euro te komen, maar dat was kennelijk geen probleem. Als jullie bereid zijn om de regels voor Griekenland door de vingers te zien, dan ook voor Turkije. Nu, de Turken hebben de boodschap ondertussen begrepen. De Turkse elite, die ooit helemaal pro-Europees was, is daardoor alle legitimiteit kwijt geraakt. Resultaat: de toekomst van Turkije onder Erdogan ligt in Azië, en Turkije zal een uiterst onaangename buur blijken voor Europa. Dom.

Minstens de helft van de Turkse bevolking is conservatief-religieus en staat enorm kritisch tegenover de westerse wereld. Is het dan geen strategische overweging om zo’n land niet in de EU op te nemen?

Mahbubani: Ach nee, de enige reden is dat Turkije een moslimland is, en Europa wil in essentie een christelijke club blijven. Dat is een groot probleem voor de EU, want we gaan naar een multi-beschavingswereld, en de EU kan daar niet mee om. Je ziet het aan de manier waarop moslims niet geïntegreerd zijn in Europese landen.

De meeste moslims zijn toch prima geïntegreerd?

Mahbubani:Angela Merkel heeft al meermaals verklaard dat de multiculturele samenleving mislukt is. Het is toch opvallend dat moslims het in Europese maatschappijen minder goed doen dan de oorspronkelijke bevolking?

Veel moslims hebben laagopgeleide ouders. Is het niet logisch dat het meer dan een generatie duurt eer die achterstand is weggewerkt?

Mahbubani: Kijk naar de Aziatische Amerikanen. De meesten van hun ouders zijn ongeletterd, en toch doen ze het enorm goed. Ze zijn op een generatie tijd bijna allemaal bij de middenklasse geraakt. Dat is een ongezien succesverhaal.

Hoe verklaart u dat verschil?

Mahbubani: Het heeft te maken met het feit dat Europese samenlevingen minder openstaan voor minderheden. Het is niet toevallig dat Europa véél meer terreuraanvallen van eigen burgers heeft gehad dan Amerika. Maar goed, dat is niet jullie grootste probleem. Jullie grootste uitdaging is een nieuwe manier vinden om met jullie directe omgeving om te gaan. De grootste Europese flater van de afgelopen jaren is toch de inval in Libië, die het Libische regime heeft doen instorten, waardoor er nu duizenden migranten in bootjes de Middellandse Zee oversteken.

Die interventie kwam er op een moment dat Muammar Khaddafi met een genocide dreigde. Had Europa dat gewoon moeten laten gebeuren?

Mahbubani: Jullie hadden Khaddafi perfect in toom kunnen houden zonder hem omver te werpen. Hij was doodsbang van jullie.

Dus het Westen had wel degelijk tussenbeide moeten komen?

Mahbubani: Ja, maar enkel om de situatie te stabiliseren. Alle westerse interventies zijn geëindigd in rampspoed en hebben het leed van de bevolking alleen maar verergerd. Waarom denken jullie daar nooit eens over na? Kunt u mij één recent succesverhaal noemen?

Kan het Westen nog goed doen voor de rest van de wereld? Er is ook veel kritiek omdat het níét in Syrië heeft ingegrepen.

Mahbubani:(hoofdschuddend) Het Westen gebruikt volledig verkeerde methodes, maar niemand die ze ter discussie durft te stellen. Laten we eens de vergelijking maken tussen twee militaire regimes: Myanmar en Syrië. Het Westen heeft sancties tegen Syrië uitgevaardigd, het land geïsoleerd en gebombardeerd. De Aziatische landen hebben met Myanmar net het tegenovergestelde gedaan. Ze zijn in dialoog gegaan en hebben het geïntegreerd in een supranationaal verband. Myanmar is niet perfect, maar het is er een stuk beter aan toe dan Syrië.

Maar Europa heeft het Syrische conflict toch niet gestart?

Mahbubani: Syrië is een proxyoorlog, met de Russen aan de ene kant en het Westen aan de andere kant. In Noord-Syrië hebben de Amerikanen zelfs troepen op de grond.

Dat zijn er hooguit een paar duizend. Een peulschil in vergelijking met wat Rusland en Iran in Syrië ontplooien.

Mahbubani: Maar waarom moeten er toch Amerikaanse troepen zijn? Wat brengt het op? Waarom blijft het Westen toch denken dat interventies werken?

Zegt u het maar.

Mahbubani: Omdat jullie nog steeds geloven dat jullie de wereld naar jullie evenbeeld kunnen herscheppen. Vandaar dat mijn boek een geschenk is aan het Westen: het is een korte uitleg waarom dat niet meer kan. De rest van de wereld zal zijn eigen beslissingen nemen. Sommige zullen jullie leuk vinden, andere niet. Ik zou zeggen: veeg voor jullie eigen deur. Probeer de rest van de wereld niet te bekeren. Stop met denken dat je van China een liberale democratie kunt maken. Pak jullie maatschappelijke problemen aan. Het is toch stuitend dat het Amerikaanse mediaaninkomen al veertig jaar niet meer gestegen is? Twee derde van de Amerikanen heeft onvoldoende middelen om een plotse uitgave van 500 dollar op te vangen. En toch heeft Amerika elf vliegdekschepen. Wat vindt u het belangrijkste?

Die disproportie tussen militaire middelen en het inkomen per hoofd van de bevolking is véél groter in landen als China of Rusland.

Mahbubani:(grinnikt) Oh, ik hoop dat u Rusland niet als een model voor Europa ziet. Rusland moet zijn eigen oplossing vinden. Het Westen heeft een enorme fout gemaakt door Rusland te vernederen na de Koude Oorlog. Jullie hebben Gorbatsjov garanties gegeven dat de NAVO niet richting Rusland zou uitbreiden. En toch is dat zo gebeurd! Een collega van me heeft Zbigniew Brzezinski (minister van Buitenlandse Zaken onder president Jimmy Carter, nvdr) het ooit gevraagd. Weet u wat hij zei? ‘Omdat we Rusland erin geluisd hebben.’ Waarom toch?

De Baltische staten wilden maar wat graag deel uitmaken van de EU en de NAVO. Hebben zij daar dan het recht niet toe?

Mahbubani: Daarmee ga ik akkoord. Maar heeft men echt geprobeerd om Rusland deel van de oplossing te maken? Of vond men de Russen vooral het probleem? Waarom heeft het Westen Rusland nooit willen opnemen? Jullie zouden nooit de problemen hebben die jullie vandaag kennen.

Zou Poetin geen autoritaire kleptocraat zijn als het Westen vriendelijker was geweest in de jaren negentig?

Mahbubani: Dat kunnen we onmogelijk weten. Besef alleen dat Poetin het directe resultaat is van de manier waarop het Westen Rusland misleid heeft. Denkt u dat de sancties tegen Rusland enig effect hebben? Sancties werken nooit, enkel dialoog en engagement. Noem mij één geval waarbij westerse sancties effect hebben gehad.

De sancties tegen Iran hebben het land aan de onderhandelingstafel voor de nucleaire deal gedwongen.

Mahbubani: Ik zou zeggen: ten dele. De voornaamste aantrekkingskracht was dat het Westen zo slim was om Iran iets te gunnen. Ik moet Europa overigens complimenteren dat het de nucleaire deal blijft steunen nu Trump het akkoord heeft opgezegd.

Ook Noord-Korea wilde pas onderhandelen nadat Amerika en China harde sancties hadden uitgevaardigd.

Mahbubani: Oh nee, Kim Jung-un is naar de onderhandelingstafel gekomen omdat hij zich realiseerde dat hij zijn macht alleen kon behouden als Noord-Korea van koers zou veranderen. Hij wilde die onderhandelingen echt opstarten.

Vreest u niet dat Noord-Korea een model wordt voor veel andere autoritaire regimes?

Mahbubani: Absoluut niet. Noord-Korea is een casus sui generis, compleet onvergelijkbaar met de rest van de wereld.

Vindt u dat? Noord-Korea wordt door zijn kernwapens als een wereldmacht behandeld, terwijl de plaatselijke elite zijn schaapjes op het droge heeft. Dat moet toch voor veel regimes verleidelijk zijn?

Mahbubani: Het zal u vast wel opgevallen zijn dat de meeste landen in de wereld het Noord-Koreaanse model niet overnemen. De meeste landen openen zich naar de wereld en hebben geen behoefte aan kernwapens. De weg naar voorspoed ligt in economische ontwikkeling, niet in wapensystemen. Bovendien wás er een akkoord met Noord-Korea om te ontwapenen, maar dat heeft de regering-Bush opgezegd. Amerika heeft de voorbije jaren een onfrisse gewoonte gekweekt om politieke akkoorden op te blazen.

Heeft dat niet te maken met het Amerikaanse politieke systeem? Bij een nieuwe president wordt zowat de hele administratie vernieuwd.

Mahbubani: Het heeft er vooral mee te maken dat Amerika zo machtig is dat het niet multilateraal hoeft te denken. Ironisch genoeg had Bill Clinton al door dat dat niet langer zou lukken. Hij heeft zijn burgers daarvoor gewaarschuwd, maar jammer genoeg hebben zijn landgenoten die boodschap nooit opgepikt. Amerika zal weldra niet meer de grootste economie ter wereld zijn. Dat zal zijn slagkracht fundamenteel beperken.

Onderschat het Westen de scepsis van de rest van de wereld?

Mahbubani: Jullie zijn hoogst onwetend over hoe de rest van de wereld naar jullie kijkt, ja. Jullie denken dat de kritiek enkel komt van dictaturen zoals Rusland of China. Maar ook India en Indonesië, ’s werelds grootste democratieën, zijn zeer kritisch voor het Westen. Dat lijkt nauwelijks door te dringen.

Veel opkomende economieën neigen naar autoritaire leiders. Baart u dat zorgen?

Mahbubani: Eigenlijk niet. Ik denk en hoop dat Trump een uitzondering zal blijken. Leiders als Narendra Modi, Xi Jinping of Vladimir Poetin zijn geen revolutionairen. Zij willen een op regels gebaseerde wereldorde om hun economische belangen te beschermen.

Xi Jinping heeft de limiet op het aantal presidentiële ambtstermijnen laten wegnemen en kan nu voor de rest van zijn leven aan de macht blijven. Verandert dat iets?

Mahbubani: Dat zijn interne politieke aangelegenheden. Daar heeft het Westen niets mee te maken.

Maar het heeft gevolgen voor China’s buitenlands beleid, toch?

Mahbubani: Het zorgt ervoor dat China politiek stabiel is, en dus voorspelbaar, wat in het voordeel is van de rest van de wereld. Xi had sowieso al twee posities waarvoor geen beperking geldt: secretaris-generaal van de Communistische Partij en voorzitter van de Centrale Militaire Commissie. Deng Xiaoping had geen enkele officiële positie en heeft toch lange tijd het land geleid. China gaat zijn systeem niet aan de wensen van het Westen aanpassen. Waarom ook? Waarom zou een Europeaan beter weten dan de Chinezen wat goed is voor hen? U denkt misschien dat de Chinezen geen enkele vorm van vrijheid hebben, maar legt u mij dan eens uit waarom die 120 miljoen Chinese toeristen die elk jaar naar het buitenland reizen braafjes terug naar China reizen als hun vakantie voorbij is.

Met alle respect, maar het reisgedrag van Chinezen zegt niets over hun individuele en politieke vrijheden.

Mahbubani: Het feit is: ze keren terug. Waarom zouden ze dat doen, als ze ongelukkig zijn met hun leven? De huidige generatie Chinezen heeft de grootste explosie van individuele vrijheden aller tijden meegemaakt. Ik leef tegenwoordig in China en ik kan u vertellen dat het onwaarschijnlijk is. Ze liggen enorm voor op gebied van mobiel betalen. (grijnst) En van watervoorziening.

Wat raadt u Europa aan?

Mahbubani: In twee woorden: wees pragmatisch. Wees je ervan bewust hoe raar het is dat jullie zowat alle financiële en economische instellingen domineren.

Moet Europa mensenrechten blijven verdedigen?

Mahbubani: Absoluut, maar laat dat alstublieft aan ngo’s over. Het is niet aan overheden om dat te doen. In 2001 heeft de Amerikaanse regering weer foltering ingesteld. Geen enkele Europese regering heeft die beslissing toen durven te bekritiseren. Daar hebben westerse regeringen alle credibiliteit verloren.

Dat is wel handig voor autoritaire regimes. Ngo’s zet je gewoon het land uit als ze op de zenuwen werken.

Mahbubani: Ik geloof dat de meeste landen uit zichzelf het belang van mensenrechten inzien. Wereldwijd loopt het aantal landen dat foltering toepast terug, zelfs nu Amerika het weer toestaat. Dat is de kracht van onderwijs. De planeet wordt echt geen duisterder plek als Europa stopt om de rest van de wereld de les te lezen.

Zijn mensenrechten niet onze voornaamste vorm van soft power? Is het niet in ons voordeel dat de inwoners van pakweg Rusland individuele en politieke vrijheden hebben?

Mahbubani: Het is aan de Russen zelf om mensenrechten af te dwingen. Wees gerust een rolmodel, toon de rest van de wereld dat jullie maatschappijmodel beter werkt. Maar lees hen niet de les. Hoe lekker dat ook voelt.

Wat moet Europa leren van de rest van de wereld?

Mahbubani: Als ik over Singapore mag spreken: jullie zouden kunnen leren van onze enorme fiscale discipline. Wij spenderen het geld van toekomstige generaties niet, terwijl jullie maar schulden doorgeven aan de volgende generaties. Dat is de grote zwakte van democratieën vandaag. Jullie zijn lui geworden. Jullie denken dat jullie maar kunnen blijven lenen om de rekeningen te betalen. Waarom wankelt de eurozone? Omdat jullie ongedisciplineerd en lui zijn geworden.

Moet Europa zich distantiëren van Amerika?

Mahbubani: Oh nee, Europa moet Amerika leiden naar een multilaterale wereldorde. Met Trump kan dat niet, maar wie weet lukt het met de volgende president.

Wat zijn de valkuilen voor de opkomende economieën?

Mahbubani: Arrogantie. Ze moeten dynamisch blijven en groeien. Ze moeten leren van de westerse arrogantie en nederig blijven. Twee jaar geleden stelde China zich té snel té assertief op. Dat had al gauw negatieve economische gevolgen. Maar ze hebben snel van hun fouten geleerd.

Hoe zullen de volgende generaties Europeanen terugkijken op deze tijd?

Mahbubani: Uw kleinkinderen zullen in een andere wereld leven. Ze zullen de grootste implosie van westerse macht aller tijden meemaken. Ze zullen met verbazing kijken naar hoe jullie intervenieerden in de wereld. Waren jullie gek, zullen ze u vragen.

De volgende generaties zullen het veel moeilijker hebben om een comfortabel leven te leiden. Daarbij is één statistiek belangrijk. In 1950 was de bevolking van Europa twee keer zo groot als die van Afrika. Vandaag is de bevolking van Afrika twee keer zo groot. En in 2100 leven er vier miljard mensen in Afrika, tien keer zoveel als in Europa. Als u wilt dat uw kleinkinderen een toekomst hebben, start dan nú met het exporteren van ontwikkeling naar Afrika. En weet u wie daarin jullie voornaamste bondgenoot is? China. Het is toch onvoorstelbaar dat Europeanen Afrikaanse regeringen bekritiseren omdat ze met China samenwerken? Dat is een daad van suïcidale proportie. Wilt u uw kleinkinderen beschermen? Stop dan met China te bekritiseren omdat het de Afrikaanse economieën ontwikkelt en jobs creëert. Uw kleinkinderen zullen het appreciëren. Want nu vernietigen jullie hun toekomst.