In Roemenië is er sprake van een ware hiv-crisis. Politicoloog en activist Rémy Bonny bezocht de hoofdstad Boekarest om er de situatie te bestuderen. Vooral mannen die seks hebben met mannen zijn erg kwetsbaar in het post-communistische land. ‘Structurele discriminatie en wanbeheer blijken de belangrijkste oorzaken te zijn voor deze epidemie.’
Zoekend naar de ingang van het gebouw waarin ACCEPT huist, de grootste LHBTI-organisatie (lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgender- en intersekse personen, nvdr.) van Roemenië, bots ik op een regenboogvlag in de voortuin. Niets kan de situatie van de gemeenschap in het land beter belichamen dan de afgesleten vlag.
Florin Buhuceanu verwelkomt me hartelijk op zijn kantoor. Florin is de grondlegger van de LHBTI-beweging in Roemenië. Hij organiseerde er het eerste publieke LHBTI-evenement in 2004, GayFest, en sindsdien is hij hét gezicht van de gemeenschap.
Oorspronkelijk ging ik Roemenië bezoeken om uit te zoeken wat de mogelijkheden zijn voor de LHBTI-gemeenschap na het gefaalde referendum om het holebihuwelijk te bannen vorige maand. Maar tijdens een Skype-meeting met Florin om mijn komst voor te bereiden, vroeg hij me al om te focussen op een meer urgente situatie.
Velen zouden denken dat hiv/aids-epidemieën iets van de jaren tachtig en negentig zijn, maar niets is minder waar in Roemenië. De medicijnenvoorraad om hiv/aids te bestrijden is al drie maanden lang op in diverse ziekenhuizen in het land, er word gesproken over een zogenaamde ‘stock-out’. De ‘men having sex with men’-gemeenschap (MSM) blijkt het meest getroffen te zijn door deze crisis. Het is de enige groep waarvoor jaar na jaar het aantal hiv-besmettingen stijgt. Structurele discriminatie en wanbeheer blijken de belangrijkste oorzaken te zijn voor deze epidemie.
Dubbel stigma
In de Nationale Bibliotheek van Roemenië ontmoet ik Mihai Lixandru. Mihai is verantwoordelijk voor Queens Checkpoint, de enige hiv-testing service voor MSM in het land.
‘De meest gediscrimineerde groepen in Roemenië zijn personen met hiv en homomannen. Homo’s met hiv dragen dus een dubbel stigma met zich mee’, zegt Mihai.
Zijn project startte in de zomer van 2017. ‘In het begin waren mensen bang om ons te bezoeken. Maar dan verhuisden we onze diensten naar Queens (de enige gay club in Boekarest, nvdr.) en daar voelden onze klanten zich al een stuk veiliger.’
Zeven procent van de uitgevoerde tests in Boekarest levert een hiv-positief resultaat op.
Het project zal gemakkelijk zijn doel van 600 tests per jaar overstijgen volgens Mihai. ‘De vraag naar onze diensten is groot, maar helaas kunnen we niet overal tegelijk zijn. Daarom startten we het project Checkpoint Caravan. Nu en dan gaan we ook naar andere steden in Roemenië om de MSM-gemeenschap te testen. In de zomerperiode doen we ook tests op een naaktstrand dat voornamelijk bezocht wordt door de MSM-gemeenschap.’
Zeven procent van de uitgevoerde tests in Boekarest levert een hiv-positief resultaat op. ‘Maar het cijfer ligt hoger buiten de hoofdstad.’ Zo blijkt een op de tien tests van het ‘Checkpoint Caravan’-project een positief resultaat op te leveren.
Hiv-activist Alina Dimitriu denkt dat de verspreiding van hiv in de realiteit nog erger is. ‘Het is onmogelijk om de volledige MSM-gemeenschap te bereiken. Velen van hen gaan gewoon naar het ziekenhuis om zich te laten testen en verklaren dat ze heteroseksueel zijn. Ze zijn bang om gediscrimineerd te worden.’ Wat zij niet weten is dat het belangrijk is te verklaren dat je homoseksueel bent, omdat de dokter dan specifieke tests zal uitvoeren. Bij heteroseksuelen zal de dokter bijvoorbeeld geen test op anale gonorroe uitvoeren.
Seksuele opvoeding
Op weg naar een interview vraagt mijn Uber-chauffeur me waarom ik in Roemenië ben. Met enige terughoudendheid vertel ik hem dat ik er ben om de hiv/aids-situatie te bestuderen. De jonge chauffeur linkt hiv/aids onmiddellijk met de homogemeenschap. Ik probeer hem nog uit te leggen dat hiv/aids niet louter een ‘gay thing’ is, maar dat iedereen het virus kan oplopen. Helaas moet ik het afleggen tegen een leven gevuld met slechte seksuele opvoeding.
Alle personen die ik interviewde voor dit artikel geven aan dat slechte of onbestaande seksuele opvoeding één van de belangrijkste redenen is voor deze epidemie. Voor LHTBI-activist Florin is dan weer de bekrompenheid van Roemeense politici rond hiv/aids één van de belangrijkste redenen. ‘Het enige ministerie dat werkt rond hiv/aids is het ministerie van Volksgezondheid, maar het ministerie van Onderwijs en Jeugd zou er bijvoorbeeld toch ook een plan rond moeten hebben.’
Iulian Petre is de directeur van de Nationale Organisatie voor Mensen met hiv/aids (UNOPA). We ontmoeten elkaar in zijn kantoor. Hij vertelt me dat hij net terugkomt van de minister van Volksgezondheid om een nieuw strategisch plan rond hiv te bespreken (zie verder).
Ze zien de infectie niet langer als een vreselijke ziekte. Ze zien het gewoon als een chronische ziekte waar ze makkelijk mee kunnen omgaan.
De UNOPA-directeur geeft een andere, nogal opmerkelijke, reden voor de hiv-epidemie in de MSM-gemeenschap. Zijn organisatie probeert duidelijk een goeie relatie met de overheid te onderhouden. ‘Deze epidemie komt door een stijging in de levenskwaliteit en levensverwachting door de moderne medicijnen.’
Hij zucht even en vervolgt zijn betoog: ‘Ik denk dat er een verandering in de houding ten opzichte van hiv/aids plaatsvond in de LHBTI-gemeenschap. Ze zien de infectie niet langer als een vreselijke ziekte. Ze zien het gewoon als een chronische ziekte waar ze makkelijk mee kunnen omgaan.’
Slechte reputatie
Tussen 1988 en 1992 vond een gigantisch epidemiologisch ongeval plaats betreffende hiv/aids in Roemenië. Maar liefst 14.000 kinderen werden geïnfecteerd met het virus door onhygiënische omstandigheden in ziekenhuizen. Rond de 7.000 kinderen leven nog en zijn nu ongeveer dertig jaar oud.
LHBTI-activist Florin verklaart: ‘Dit maakt deze “stock-out”(het gebrek aan medicijnen, nvdr.) enkel maar schandaliger. Dezelfde overheid die eerder kinderen met hiv injecteerde brengt hun leven nu opnieuw in gevaar door de toegang tot een hiv-behandeling te belemmeren.’
Volgens hiv-activist Alina ondervinden elf ziekenhuizen op dit moment een ‘stock-out’. Maar UNOPA-directeur Iulian benadrukt dat de voorraad meestal na twee weken terug aangevuld kan worden, al geeft ook hij toe dat het probleem ‘nu al verscheidene maanden aanhoudt in verschillende ziekenhuizen’.
Het is ook niet de eerste keer dat Roemenië voorraadproblemen ondervindt. ‘Sinds 2007 hebben we ieder jaar kleine ‘stock-outs’. Maar dit jaar loopt het echt wel de spuigaten uit’, legt activist Florin uit.
Nieuw Strategisch Plan?
Het laatste Nationaal Strategisch Plan rond hiv/aids verliep in 2007. Alle personen die geïnterviewd werden voor dit artikel manen de overheid aan om snel met een nieuw plan te komen. ‘Heel veel problemen konden voorkomen worden indien er op zijn minst een beleid was rond hiv/aids.’, zegt activist Alina.
Na verschillende vergaderingen tussen het ministerie van Volksgezondheid en de betrokken ngo’s werd de publieke discussie omtrent een nieuwe nationale strategie vorige week geopend.
‘Het plan is opgesteld door de ngo’s. Het omvat onder andere een gedetailleerde en realistische begroting. Het legt ook de verantwoordelijkheid bij verschillende ministeries, zoals het Ministerie van Onderwijs en Jeugd.’, aldus activist Florin. ‘Uiteindelijk is het de taak van de eerste minister om dergelijke epidemieën op te lossen.’
‘De minister verzekerde me dat dit keer het plan zal worden aangenomen. Ik wil niet te veel hoop koesteren, maar we moeten toch positief blijven’, besluit UNOPA-directeur Iulian.
Als academicus en activist is Rémy Bonny actief rond de LHBTI-gemeenschap in (Oost-)Europa. Hij reist naar alle uithoeken van het continent om de politieke situatie te bestuderen. Deze maand vertoeft hij in Roemenië, Slovenië, Moldavië en Italië. Zijn bevindingen en analyses werden eerder al gepubliceerd door verschillende internationale media.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier