De blunderweek van Donald Trump (en de probleemdagen van Hillary Clinton)

Twee keer uitgebreid verwijzen naar een video die niet bestaat, bits en bitter reageren op de familie van een oorlogsslachtoffer, tot twee keer toe op ramkoers zitten met de brandweer, een robbertje uitvechten met een baby – dat is maar een greep uit het nieuws dat Donald Trump deze week opwekte.

Als we de Democratische bronnen mogen geloven was het niet zo bedoeld.

Het programma van de slotdag van de Democratische Conventie was bewust saai gehouden, kwestie dat het sluitstuk van de avond, dochter Chelsea en Hillary Clinton, het licht van de schijnwerper niet zou moeten delen. Chelsea en Hillary zijn namelijk geen van beiden begenadigde sprekers.

Terwijl sommige zenders (Fox News!) hun thee-uurtje hielden en reclame uitzonden, kwam de familie Khan op het podium, ouders van een gesneuvelde militair en daardoor een zogenaamde Gold Star Family.

Khizr Khan, vader van de in Irak gesneuvelde kapitein Humayun Khan, stond zonder telepromptertekst voor de microfoon en voor miljoenen kijkers. Hij had zich wel voorbereid, zei hij naderhand – hij wist dat hij drie minuten kreeg, hij had met zijn vrouw overlegd over wat hij wel of niet zou vertellen.

Zijn tussenkomst was een zeldzaam kippenvelmoment op een verder door en door geregisseerde en afgeborstelde Conventie.

Khizr, een advocaat die via de Verenigde Arabische Emiraten uit Pakistan naar de VS migreerde, moest zelfs niet uitleggen wat zijn zoon had gedaan. Dat werd voorafgaand in een film getoond. Terwijl een bomauto op zijn peloton afstormde, maakte Haumayun dat zijn soldaten zich in veiligheid brachten. Hijzelf zette tien passen in de richting van de auto – klaarblijkelijk om de truck verder van zijn soldaten tot stilstand te brengen. Het waren wellicht de tien passen van zijn dood. Hij overleefde de ontploffing niet.

De vader loofde Hillary Clinton, die Humayun – terecht, zei hij – een “Amerikaanse held” had genoemd. En hij hekelde Trump en diens standpunt over moslims.

“Als het aan Donald Trump zou liggen, zou hij (Humayun) nooit in Amerika geweest zijn”

“Donald Trump, je vraagt dat Amerikanen je vertrouwen met hun toekomst. Sta me toe jou te vragen: heb je de grondwet van de VS zelfs maar gelezen?” Hij haalde zijn exemplaar uit zijn binnenzak en toonde het aan anonieme camera’s – dat gebaar had hij pas op het podium bedacht, beweerde hij later. De grondwet draagt hij, zoals nog wel Amerikanen, altijd bij zich.

“Ik zal je met graagte mijn exemplaar uitlenen. Zoek in dat document naar de woorden ‘vrijheid’ en ‘gelijke bescherming onder de wet’.”

“Ben je ooit op bezoek geweest in Arlington Cemetery? Kijk naar de graven van de moedige patriotten die stierven terwijl ze Amerika verdedigden – je zult alle geloven, geslachten en etniciteiten zien.”

Om over te gaan op het striemende: “Jij hebt niets en niemand opgeofferd”.

De tussenkomst van pa Khan was nog indrukwekkender omdat ze naar omstandigheden ingehouden gebracht werd.

De Democraten hadden op hun Conventie doelbewust en aanhoudend Trump getreiterd. President Barack Obama, volgens peilingen populairder dan hij in jaren is geweest (misschien omdat men de vergelijking kan maken met de huidige presidentskandidaten), richtte zijn salvo’s op The Donald. “Gelooft iemand dat een kerel die 70 jaar op aarde heeft rondgewandeld zonder te tonen dat hij een moer geeft om werkende mensen ineens hun kampioen zal worden?”

Ook de toespraak van gewezen Republikein en miljardair Michael Bloomberg paste in die treiteraanpak. Hij omschreef Trump als een zwendelkunstenaar. “God helpe ons”, zei Bloomberg, verwijzend naar Trumps plan om het land te besturen als zijn bedrijven.

Trump hapte toe, en begon Obama, en Bloomberg, in tweets te hekelen. Hij had het onder meer over de ‘rampzalige’ laatste ambtsperiode van Bloomberg als burgemeester van New York.

Het duurde tot zondag eer we commentaar hoorden van Trump op de tussenkomst van Khizr Khan. ABC had Trump hieromtrent weliswaar al op vrijdag geïnterviewd, maar het gesprek werd in het zondags politieke programma uitgezonden.

Trump begon eerst met kritiek te geven op de vrouw, Ghazala Khan, die woordeloos naast haar echtgenoot had gestaan. “Misschien had ze geen toestemming gekregen om te spreken”, opperde Trump – “Velen hebben opgemerkt hoe stil ze was”. (Ghazala Khan sprak naderhand wel in tv-uitzendingen, ze zei onder meer dat de emoties over het verlies van haar zoon nog zo sterk zijn dat ze zich niet in staat achtte om voor een groot publiek te spreken, en dat ze volgens haar religie de gelijke is van mannen).

De interviewer, George Stephanopoulos, legde hem vervolgens de opmerking van pa Khan voor: “Hij hebt niets en niemand opgeofferd”.

“Ik heb heel veel offers gebracht”, sputterde Trump tegen. “Ik heb hard gewerkt. Ik heb tienduizenden banen gecreëerd, had buitengewoon succes”.

Zijn dat offers? vroeg de interviewer.

“Zeker”, bevestigde Trump.

Stephanopoulos was ooit een kabinetsmedewerker van president Bill Clinton. Hij draagt financieel bij tot de campagne van Hillary Clinton. “Het was alsof Trump geïnterviewd werd door Hillary Clinton”, gnuifde een medestander van de Republikeinse presidentskandidaat.

Het antwoord van Trump was – ook los van Stephanopoulos – op vele niveaus onbevredigend en werd als aanstootgevend of dan toch respectloos beschouwd door sommige oorlogsveteranen. Zakelijk succes op hetzelfde niveau stellen als een zoon verliezen in de oorlog? Suggereren dat de vrouw niets mocht zeggen omdat ze moslima was?

Trump zorgde voor ongenoegen bij een groep die hij n zijn campagne speciaal geviseerd heeft: de veteranen.

‘Dit is Amerika’

Trump trad ook de stelregel met voeten dat je geen kritiek geeft op Golden Star Families. George W. Bush, in 2005 hard aangepakt door Cindy Sheehan, die een zoon in Irak verloren had, reageerde heel anders. Zei Bush toen: “Ze is heel passioneel over haar standpunt, en ze heeft alle recht in de wereld om te zeggen wat ze gelooft. Dit is Amerika. Ze heeft recht op haar standpunt. En ik heb lang en hard over haar standpunt nagedacht – ik heb dat standpunt van anderen gehoord, en het komt neer op ‘verlaat Irak onmiddellijk’.” Hij was het er niet mee eens, verklaarde Bush, maar hij had het overwogen.

De reactie op de Khans was niet het enige problematische in het interview met ABC. Trump stelde dat de Russische president Vladimir Poetin nooit Oekraïne zal binnenvallen (hij is er al, merkte Stephanopoulos op). Hij zei dat hij geen “relatie” had met Poetin, en wist niet wat aan te vangen met eerdere uitspraken, tot vorig jaar, dat hij een goede verhouding met hem had.

Het is een tweede element dat sommige aanhangers van Trump nerveus maakt: zijn positieve uitspraken over Poetin. Vele Republikeinen dwepen met Ronald Reagan als de president die onverzettelijk de Sovjetunie bestreed. Nu hebben ze een kandidaat die openlijk zegt dat hij zou overwegen de Krim als onderdeel van Rusland te erkennen. En die Poetin, zij het ‘satirisch’, oproept om de mails van zijn tegenstander te hacken.

De volgende dagen bleef Trump maar hangen in die controverses. Hij zei tijdens meetings dat hij het recht had om zich te verdedigen (tegen pa Khan), omdat die hem eerst had aangevallen. Zijn aanhangers probeerden de advocaat te besmeuren als iemand die sharia verdedigde en zijn geld verdiende met migratie uit moslimlanden. Trumps woordvoerder noemde Obama als verantwoordelijke voor het overlijden van Humayun Khan (die overleed in 2004, tijdens de eerste ambtstermijn van Bush).

Op dat moment werd het tempo van vermeend flatergedrag bij Trump lachwekkend. Op twee plaatsen hekelde hij langdurig de brandweer omdat die het aantal toeschouwers in de zaal op volgens Trump dubieuze wijze had beperkt. Hij geraakte in de problemen toen hij, eerst half grappend, een wenende baby uit een meeting liet verwijderen (grondregel van de politiek: doe niets dat tegen baby’s ingaat). Hij gaf aan dat vrouwen die te maken krijgen met seksueel geweld op hun werk maar beter een andere baan kunnen zoeken. Op de vraag welke vrouw hij in zijn regering zou opnemen, wist hij alleen dochter Ivanka te bedenken. Tot twee keer toe gaf hij uitgebreid uitleg over beelden van de overdracht van 400 miljoen dollar aan Iran – dat tweede keer nadat zijn eigen campagne had aangegeven dat die beelden niet bestaan. Een aanhanger overhandigde hem een Purple Heart, nog altijd in het kielzog van zijn conflict met de Khans. Zo’n Purple Heart krijgt een militair na verwondingen in een oorlogssituatie. Trump vertelde over zijn geschenk tijdens een meeting (en nadat hij over de brandweer had geklaagd). “Ik zei man, dat is als – dat is groots. Ik heb altijd al een Purple Heart gewild. Dit ging veel eenvoudiger”.

Opnieuw, zoals met de baby, zat Trump op de wip tussen satire en ernst, en zijn kernpubliek nam hem in deze niets kwalijk. Maar anderen, militairen, ook een deel van zijn doelpubliek, vond dat hij de onderscheiding niet had mogen aanvaarden.

.@realdonaldtrump I wish I’d known there was an “easy way” to get a Purple Heart. Silly me. https://t.co/sT2NtaFdf6 pic.twitter.com/hL18mN4Dhk

— J.R. Martinez (@iamjrmartinez) August 4, 2016

Dinsdag vond Trump het nodig om duidelijk te maken dat hij nog niet klaar was om zijn steun toe te kennen aan de Republikeinse kopstukken Paul Ryan (speaker), John McCain (senator en gewezen presidentskandidaat) en Kelly Ayotte (senator in swingstate New Hampshire) – drie politici die hun steun wel aan Trump hadden gegeven. Vooral McCain en Ayotte werden door Trump onder kritiek bedolven.

Voor Ryan was hij ietwat milder: “Ik houd van Paul”, aldus Trump tegenover The Washington Post, “maar dit zijn gruwelijke tijden voor ons land. We hebben heel sterk leiderschap nodig. We hebben heel, heel sterk leiderschap nodig. En ik ben nog niet over de streep, ik ben gewoon nog zover niet”. Het ging om drie mensen die zijn uitspraken over de Khan-familie hadden bekritiseerd.

Surrogates

Tijdens Trumps meetings passeerden alle controverses, die zijn campagneteam hoopte te begraven, weer uitgebreid de revue, opgerakeld door de kandidaat zelf: zijn uitspraak rond de menstruerende journaliste Megyn Kelly, zijn imitatie van de gehandicapte journalist van The New York Times etc. Op al die punten wilde hij, voor de zoveelste keer, duidelijkheid scheppen – gewoon omdat de Hillary-campagne ze in een spotje in herinnering had gebracht.

Hij begon ook steeds vaker te suggereren dat de verkiezingen gestolen zouden worden door de Democraten – iets wat president Obama later omschreef als zandbakgedrag, met dien verstande, aldus Obama, dat bij kinderen in de zandbak de betwisting doorgaans pas ontstaat nadat iemand verloren heeft.

Het gerucht ontstond dat Trump het zelf beu was, en dat hij zijn eigen klachten over een gestolen verkiezing wou inroepen om een punt achter zijn campagne te kunnen zetten. Anderen binnen de partij zochten dan weer naar manieren om Trump alsnog te dumpen.

Een mooie graadmeter voor de situatie van een campagne is te vinden in de surrogates. Dat zijn aanhangers die de kandidaat in tv-programma’s verdedigen. De surrogates van Trump werden deze week met de minuut grijzer of bleker. Ze gaven het op om Trumps verwijzingen naar de film over de 400 miljoen dollar te verdedigen, of zijn kritiek op de Khan-familie. Ze verdedigden wat ze konden, terwijl Trump van zijn podia verkondigde dat de partij nog nooit zo eensgezind is geweest, en dat de campagne nog nooit zo gestroomlijnd heeft gelopen.

Op een bepaald moment – woensdag – gooiden partijbonzen en campagnemedewerkers hun armen in de lucht.

John Harwood, journalist bij CNBC en The New York Times, tweette het volgende, op basis van een bron die dicht bij Paul Manafort staat, de campagnemanager van Trump: ‘Manafort vecht Trump niet meer aan. Stuurt zijn commentaar nu per mail in. Personeel heeft zelfmoordneigingen’.

Komiek Stephen Colbert meende te weten waarom niemand tot zelfdoding kwam: “Ze (de medewerkers van Trump) zouden van het dak gesprongen zijn, maar ze waren bang dat ze onderweg de naam Trump zouden tegenkomen”.

Manafort ontkende dat de campagne in chaos verkeerde, maar vele lekken wezen op het tegendeel.

Manafort Denies Report About a Mess in Trump Campaign (‘Staff Suicidal’) https://t.co/SqX5q6Ekni pic.twitter.com/L1TGModqba

— Mediaite (@Mediaite) August 3, 2016

In de partijtop was vooral partijleider Reince Priebusgebelgd en wanhopig. Hij heeft Trump in de mate van het doenbare ondersteund en in ruil gaf die zijn goede vriend Paul Ryan een ezelsstamp.

“Verdraaid als ik het weet”, liet Ryan ontglippen op de vraag wat er bij Trump speelt: “Heck if I know”.

Gewezen speaker en Trumpaanhanger Newt Gingrich vroeg om “een interventie”, die er blijkbaar geweest is.

In een gesprek met de Washington Post gaf Gingrich aan wat het probleem was. “De huidige race draait erom wie van de twee op dit ogenblik het meest onaanvaardbaar is. Trump helpt haar (Clinton) door te bewijzen dat hij meer onaanvaardbaar is dan zij”.

Vele media omschreven de gemoedstoestand bij de Republikeinse top als “paniek”. Ze hebben zich, vaak node, neergelegd bij de nominatie van Trump. Maar ze zitten nu opgezadeld met wat iemand omschreef als een ballon waar de lucht uitgaat, die een bizar traject aflegt en snel zonder lucht eindigt.

De paniek had er misschien ook mee te maken dat de peilingen in korte tijd kelderden. Volgens een poll van Fox News is Trump gezakt naar 39 procent, tegen 49 procent voor Hillary Clinton: 10 procent voorsprong voor Clinton. Andere peilingen legden het verschil tussen 7 en maar liefst 15 procent.

Nationale peilingen zijn kort na de Conventies grillig, maar de tendens was niet veelbelovend voor Trump.

Wat erger was: de meer betrouwbare regionale peilingen toonden voornamelijk ellende. Het ging om swingstates – staten die de twee kanten uit kunnen gaan – zoals Michigan (9 procent voorsprong voor Clinton), Pennsylvania (11 procent voorsprong voor Clinton), Florida (6 procent) of New Hampshire (17 procent) vallen ineens dik tegen. Trump moet in de meeste van die staten winnen, wil hij kans maken op het presidentschap. En zelfs in de al 20 jaar solide Republikeins stemmende staat Georgia ligt hij volgens een nieuwe peiling 4 procent achter bij Clinton.

Als het verleden een leidraad is, geeft de uitslag van de presidentsverkiezingen ruwweg het resultaat voor Senaat en Huis van Afgevaardigden. Dus als de neergang van Trump bevestigd wordt, kunnen de Republikeinen hun meerderheid in de Senaat gedag zeggen, en misschien tegelijk ook de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden.

Het kantelpunt van Trump – de definitieve neergang – is al vaak voorspeld, en tot dusver altijd ten onrechte, maar dit keer was er ten minste een consensus bij partijtop en campagnetop dat er dringend actie ondernomen moest worden om de koers te rechten.

Blunderdagen van Hillary

Dat was misschien nog wel wat de partijbonzen het meest ergerde. Trump verdeed in hun ogen kostbare tijd. Tegenstander Hillary Clinton had zelf een belabberde week. Op dezelfde zondag dat ABC het interview met Trump uitzond, gaf zij voor het eerst in tijden een interview aan Fox News. Ze zei onder meer, en herhaalde dat later nog eens in een regionaal interview, dat FBI-baas James Comey gezegd had dat ze inzake haar e-mails het Amerikaanse publiek niet had belogen.

Comey heeft niets van dat alles gezegd. Hij heeft gezegd dat ze in haar (geheim) FBI-interview voor zover hij kon uitmaken niet heeft gelogen. Maar verder had hij een vernietigend oordeel over haar gebruik van privé-mails als minister van Buitenlandse Zaken. Hij zei ook expliciet dat bepaalde van haar publieke uitspraken niet klopten. Hij zou haar niet vervolgen omdat hij voorbedachtheid niet bewezen achtte.

The Washington Post gaf Clintons antwoord aan Fox News ‘4 pinocchio’s’ mee – het ergste niveau van onwaarheid.

Daarnaast werd deze week bekend dat interim-voorzitter Donna Brazile ongeveer de hele Democratische partijtop heeft ontslagen: die had volgens gelekte mails naar manieren gezocht om Clinton tijdens de voorverkiezingen te bevoordelen ten opzichte van uitdager Bernie Sanders.

Clinton kan volgens de Republikeinse partijtop ook aangepakt worden omdat ze zich sinds de Conventie in een spagaat bevindt: haar omarming van de populaire president Obama staat haaks op de omschrijving die echtgenoot Bill Clinton van haar gaf: a changemaker. Zet ze verder wat de populaire Obama doet, of volgt ze de ontevredenheid bij twee derden van de kiezers die vinden dat het de verkeerde kant uitgaat met het land?

Economisch gesproken verwerkte Obama deze week gemengd nieuws. De groeicijfers vielen tegen, het aantal gecreëerde banen viel dan weer mee.

Dat alles liet Trump grotendeels onaangeroerd tijdens zijn meetings, en het slechte nieuws van Hillary verdronk grotendeels onder de berg aan Trumpberichten.

Het was ook helemaal niet zeker dat Trump het betreurde. Zijn aanhang – de aanhang die naar meetings gaat – houdt van de Trump die tegen schenen schopt en zich niets aan regels gelegen laat liggen. Die aanhang gelooft ook niet al te letterlijk wat Trump belooft. Het probleem – bendadrukken partij en campagnelden – is dat die kernaanhang niet volstaat om de verkiezingen te winnen. Trump moet anderen overtuigen.

Betere, of dan toch minder slechte vrijdag

Vrijdag werd, voor beide kandidaten, een dag van bijsturing.

Eerst herriep Trump met een simpele tweet zijn beweringen rond video over de geldoverdracht van 400 miljoen (niet zonder ironie: kort daarna gaf Iran beelden vrij van wat wat verondersteld wordt die 400 miljoen te zijn).

Enkele uren laterprobeerde Hillary Clinton uit te leggen wat ze bedoeld had met de uitspraak dat ze het publiek niet belogen had. “Dat was misschien kort door de bocht”, gaf ze toe, maar ten gronde was het niet onjuist. Ook deze “rechtzetting” leverde haar weer slechte punten en enkele Pinocchio’s op.

En vrijdagavond deed Trump, met grote gebaren en een vooraf klaargemaakte tekst, een soort kniebuiging richting partijeenheid. Hij ondersteunde plechtig, en tot enige wrevel bij zijn aanhang in de zaal, de drie partijkopstukken die hij drie dagen eerder had getreiterd en beledigd. Hij zou voortaan de woorden van Reagan volgen, kondigde hij aan, die iemand met wie hij het voor 80 procent eens was voor 80 procent als vriend beschouwde, en niet voor 20 procent als vijand.

Stemmen van binnen en buiten de Republikeinse partij trokken deze week de geestelijke gezondheid van Trump in twijfel. De aanhang van Bernie Sanders is nog altijd niet overtuigd door de ruk naar links van Hillary. De kleinere partijen, Libertairen en Groenen, beginnen te hopen dat ze een behoorlijk resultaat kunnen neerzetten. Utah, in principe de zekerste Republikeinse staat, is grondig gedegouteerd door Trump en toont belangstelling voor de Libertaire presidentskandidaat Gary Johnson.

Maar in afwachting van de doorbraak van de kleintjes lijkt het op een strijd tussen de onbetrouwbare, Hillary Clinton, en de niet geschikte, Donald Trump. Dat is het etiket dat ze op mekaar proberen te kleven: onbetrouwbaar versus ongeschikt. En zoals Newt Gingrich aangaf, wordt dat misschien de vraag: wie van die twee is het minst onaanvaardbaar?