‘De autoritaire Erdogan kan zich nu beroepen op de democratie’

Turkijekenner Dirk Rochtus zegt verrast te zijn dat een ‘staatsgreep in Turkije technisch nog kon’. Hij meent dat Recep Tayyip Erdogan sterker uit deze mislukte coup kan komen. ‘Het leger heeft in zijn eigen vel gesneden.’

Turkijekenner Dirk Rochtus (KUL) zegt aan Knack.be verrast te zijn dat ‘een staatsgreep nog mogelijk was’.

‘Ik wist natuurlijk wel dat er nog onvrede was in het leger, maar dacht dat president Erdogan dat onder controle had. De legertop had hij ingepakt, zo had hij van de Nationale Veiligheidsraad een adviesorgaan gemaakt en had hij de steun van de toplaag. Maar blijkbaar zat daaronder ongenoegen, waren er onderofficieren die Erdogan niet onder controle heeft.’

Wat zal de impact zijn van deze mislukte staatsgreep?

‘Erdogan zal hard terugslaan. Een grote kuis zal er hoe dan ook komen. Hij heeft gezegd dat hij het leger zal zuiveren. De kans bestaat, maar dat is dus niet zeker, dat ook de politiek of de gemeenschap zal aangepakt worden: denk dan aan de partijen of de media.

Erdogan voelde zich veilig, maar wordt nu bevestigd in zijn complotdenken. Dat is een courant onderdeel van de Turkse politiek.’

Heeft het leger zijn hand overspeeld?

‘Ze hebben alleszins in hun eigen vel gesneden met deze wanhoopsdaad. Ze wijzen Erdogan met de vinger voor het groeiende conservatisme en de instabiliteit in het land. Maar dit is contraprodcutief. Je bewijst de democratie, in wiens naam je zegt te handelen, geen dienst met een staatsgreep. De democratie verdedig je met democratische middelen. Nu die mislukte coup zelfs levens heeft gekost, zal er helemaal geen begrip voor zijn.’

Het Turkse leger had altijd het aura van de beschermer van de staat te zijn. Er waren in het verleden wel meer coups. Is het dat aura nu kwijt?

‘Het leger was de beschermer van de staat toen de politiek zwak was. Toen was er minachting voor de politiek en vonden de mensen dat het leger “tenminste iets deed”. Erdogan is wel een sterke leider: hij heeft de economie aangezwengeld, heeft charisma. Deze staatsgreep wordt dus als onverdiend ervaren. Ook al was Erdogan minder populair geworden en de mensen kritischer.’

Hoe reageren de Koerden?

‘De HDP (Democratische Partij van de Volkeren) veroordeelt dit ook. Dat is logisch: zij hebben helemaak geen belang bij een militair bewind. Voor het Turkse leger zijn de Koerden staatsvijand nummer 1. Ook Erdogan is hard tegen hen, maar hij heeft in het verleden tenminste nog de deur opengezet voor hen. Dat heeft het leger nooit gedaan. In de keuze tussen de pest en de cholera, kiezen ze dus best voor Erdogan.’

Komt Erdogan hier dan sterker uit?

‘Ik vermoed van wel. Hij is gewonnen, en toch hangt nu een aura van martelaar rond hem: “Arme Erdogan, het slachtoffer van die ondemocratische militairen”.

Wat goed is, en niet alleen voor Erdogan, is dat ook de oppositie deze coup veroordeelt. De democratie telt, klinkt het. En dat is belangrijk.

Regeringen uit het buitenland reageren grotendeels hetzelfde: de democratische rechtsorde moet gerespecteerd worden. Hij krijgt steun en legitimiteit. Die kan hij verliezen als hij zijn grote kuis houdt met bijvoorbeeld schijnprocessen. Maar als hij het fair houdt, dan zullen ze daar begrip voor hebben.

Het gevolg van de hele zaak is dat hij die zelf zo autoritair is, zich nu kan beroepen op de democratie.’