De poging tot een staatsgreep in Turkije is mislukt. Het land kende sinds 1960 vijf staatsgrepen. Een overzicht.
Volg het nieuws op de voet in onze LIVE
Overzicht: wat we weten over de ‘mislukte staatsgreep’ in Turkije
1. 1960: Leger gooit regering omver
In 1960 kon het leger de regering doen vallen. De regering – gevormd door de Democratische Partij – was sinds de parlementsverkiezingen van 1950 aan de macht. Turkse officieren vreesden dat de republiek – zoals gevormd door Kemal Attaturk – in gevaar was. Daarenboven kampte het land met economische problemen.
Toenmalig president Celal Bayar en premier Adnan Menderes werden beiden ter dood veroordeeld, maar enkel Menderes werd geëxcecuteerd wegens het schenden van de grondwet. Bayar zou in 1966 vrijkomen.
Het militaire bewind nam op 9 juni 1961 een nieuwe grondwet aan. Daarin werd voorzien in een tweekamerstelsel. Vijf maanden later, in oktober, trok het leger zich terug en kwamen er vrije verkiezingen.
2. 1971: leger neemt het twee jaar over
10 jaar na de staatsgreep van 1961 vond het leger het weer nodig in te grijpen. Op 12 maart 1971 kwam zo een eind aan het leiderschap van premier Süleyman Demirel van de Partij van Gerechtigheid. Pas twee jaar later kwamen er verkiezingen. Daarop volgden regeringen die afwisselend werden geleid door Demirel en Bülent Ecevit. Die regeringen werden nooit een lang leven beschoren.
3. 1980: alle politieke partijen opgeheven
Op 12 september 1980 heft het Turkse leger alle politieke partijen op. Het duurde drie jaar voor er weer politieke partijen mochten bestaan. Oude politici werd verboden aan politiek te doen. Ook nu werd een nieuwe grondwet uitgevaardigd (in 1982, per referendum). Een jaar later trokken de Turken weer naar de stembus.
Enkele indrukwekkende cijfers over deze staatsgreep, zoals opgelijst door de Turkse krant Cumhuriyet in 2000:
- 650.000 mensen gearresteerd
- Er waren 210.000 rechtszaken, 230.000 mensen veroordeeld
- 517 personen kregen de doodstraf, was gevraagd voor 7.000 mensen
- 30.000 mensen vroegen in het buitenland politiek asiel aan
- 171 mensen zijn in de gevangenissen gestorven door marteling
- 400 journalisten kregen in totaal 4.000 jaar gevangenisstraf
- 39 ton aan kranten en tijdschriften zijn vernietigd.
4. 1997: kort intermezzo
In 1997 schreven de militairen snel nieuwe verkiezingen uit na hun machtsgreep op 28 februari. Twee ultarechtse partijen wonnen die en vormden een regering: de MHP (Nationalistische Volkspartij) en Anavatan-partisi, de Moederlandspartij.
5. 2016: Erdogan wankelt even, maar blijft aan
In de nacht van 15 op 16 juli probeert het leger Recep Tayyip Erdogan van de macht te drijven, om zogezegd ‘de democratie te vrijwaren’. Even lijkt Erdogan te wankelen wanneer het leger zegt dat ze de macht hebben overgenomen, maar bij zonsopgang spreekt hij zijn vele aanhangers in strijdbare taal toe. Hij zal het leger ‘zuiveren’ en de verantwoordelijken zullen de ‘hoogste prijs’ betalen.
Er vallen zeker 60 doden en 336 mensen worden gearresteerd.
Overzicht: wat we weten over de ‘mislukte staatsgreep’ in Turkije
Militaire staatsgreep in Turkije mislukt
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier