‘Begrafenis prins Philip: afscheid van de echtgenoot van de plicht en afscheid van een levenshouding’

‘Keep calm and carry on is meer en meer een geluid uit een tijd die verder komt te staan van ons heden’, schrijft Harry De Paepe over de begrafenis van Prins Philip.

Onder de warmende lentezon werd het eeuwenoude kasteel van Windsor het podium van een masterclass in ‘Britishness’ aan de wereld. De uitvaart van de hertog van Edinburgh, de echtgenoot van Queen Elizabeth II, was een stijlvolle vertoning waarin verdriet niet verviel in sentimentaliteit. Hoewel de plechtigheid niet de geplande schaal had door de coronabepalingen, maakte het diepe indruk.

De prins had de laatste hand in de voorbereiding van zijn afscheid. Het werd een militaire begrafenis van een oud-strijder en van een edelman van de hoogste orde. Doordat het niet de grootse begrafenis was zoals die al jaren terug gepland werd, kreeg het hele gebeuren een bijzonder intiem gevoel ook al zat die wereldberoemde familie op coronaveilige afstand van elkaar. Het beeld van de 95-jarige koningin die alleen vanaf het hoogkoor van de St. George’s Chapel toekeek hoe mariniers de kist van haar man neerzetten straalde de geïsoleerdheid uit die men ervaart wanneer men rouwt voor een geliefde. Dat beeld van de oude, eenzame Queen werd het beeld van de dag. Terwijl ze daar alleen zat, rustten de ogen van de hele wereld op haar, zoals dat al haar hele leven lang het geval is.

https://twitter.com/harry_depaepe/status/1383436377274994698Harry De Paepehttps://twitter.com/harry_depaepe

Op 21 april viert deze vrouw haar 95ste verjaardag. Voor het eerst zonder echtgenoot na 74 jaar huwelijk.#PrincePhilip #TheQueen pic.twitter.com/TqmLopQqXC

— Harry De Paepe (@harry_depaepe) April 17, 2021

De Windsors leiden een publiek leven, een BBC-journalist noemt het ‘the British Royal Condition‘. De Royal Family is niet alleen Brits bezit, maar ook het bezit van de opinie van de hele wereld. De Netflix-serie ‘The Crown’ heeft die meningen verder beïnvloed en verscherpt. Hun familieruzies vullen onze kranten en velen onder ons kiezen een kant in die disputen. In de kapel waar de vader en grootvader voor het altaar lag, werden de disfunctionele Windsors plots teruggebracht tot hun ware proportie: die van een familie die rouwt om een man die zij persoonlijk kenden en hen dierbaar was.

Zoals de Britse traditie dat wil, schreef de Poet Laureate Simon Armitage – zowat de nationale dichter aangeduid door het Hof – een treffend gedicht als afscheid aan de prins. Het heet ‘The Patriarchs – An Elegy’. Het is een vaarwel aan een hele generatie getekend door de stoïcijnse levenshouding, bekend als de Britse ‘stiff upper lip‘. De dichter roemt die generatie treffend als ‘de echtgenoten van de plicht’. (Je leest dit gedicht het best met op de achtergrond de indrukwekkende tonen van ‘Nimrod’ door Edward Elgar, ook te horen op de plechtigheid in Windsor.) Philip en Elizabeth zijn meer dan man en vrouw, hun huwelijk was er een met de publieke plicht. ‘Wat hun geheimen waren daar had iedereen het raden naar en was niemands zaak’, dicht Armitage verder. Inderdaad, over het privéleven van het koningspaar weten we veel minder dan over het leven van hun kinderen en kleinkinderen. Elizabeth en Philip hielden hun lippen daarover stijf op elkaar.

Hun flegmatieke levenshouding was enkele generaties lang het beste van wat de Britten te bieden hadden: keep calm and carry on. Met een kop thee in de namiddag en een gin en tonic in de avond gingen ze koel als een komkommer de uitdagingen van de wereld aan. Maar dit is ‘old-school Britain‘. Het is meer en meer een geluid uit een tijd die verder komt te staan van ons heden. Vandaag is het land der Britten het land van de brexit, het Schotse onafhankelijkheidsverlangen, het neerhalen van standbeelden, de acties van Extinction Rebellion, etc. Die ruzies om het eigen verleden en het gekibbel over identiteit toont een natie die vertwijfeld in de moderne tijd staat. Het interview van prins Harry en Meghan Markle met Oprah Winfrey en de reacties erop kunnen als een samenvatting dienen van deze hele zijnscrisis.

Nu rust het woelige wel en wee van het Britse koninklijke huis, dat nog altijd het ultieme symbool is van de Britse natie, helemaal alleen op de frêle schouders van Elizabeth. Niet helemaal alleen, want de eeuwige kroonprins Charles staat haar ongetwijfeld bij. Omdat dat van hem verwacht wordt als oudste zoon, maar ook omdat er van hem verwacht wordt dat hij op een dag koning wordt. Ja, op een dag. Zoals de dichter vertelt: ‘they kept their best tricks for the grand finale: Disproving Immortality and Disappearing Entirely.’ Elizabeth II bezit niet het eeuwige leven.

Zoals bleek tijdens de uitvaart is Hare Britse Majesteit de laatste der stoïcijnen. En begrijp me niet verkeerd: de koningin was duidelijk ontroerd tijdens het afscheid van haar levenspartner. De Queen was ontroerd en ze was sereen: een toonbeeld van pure majesteit. Very British, very old-school.

Harry De Paepe is de auteur van ‘Sausage. Een blik op Elizabeth II’ en de ‘Twee kanten van het Kanaal. Een geschiedenis van Engeland en de Nederlanden’.