Armoede, repressie en een gebroken economie: crisis voert Nicaragua naar de afgrond

Vijf maanden van sociale onrust hebben de economie in Nicaragua zware schade toegebracht.

Na vijf maanden van protest en meer dan 300 doden zijn de armoede en migratie flink toegenomen in Nicaragua. De regering staat steeds meer geïsoleerd, maar de repressie houdt niet op. De onrust ontstond als gevolg van de hervorming van de sociale zekerheid in april. De afwijzing van de hervorming leidde al snel tot een opstand; velen eisten het aftreden van president Daniel Ortega, die het land al sinds 2007 leidt, en zijn vrouw en vicepresident Rosario Murillo (Sandinistisch Nationaal Bevrijdingsfront).

De vooruitzichten van Nicaragua op het vlak van ontwikkeling, democratie en bestuur zijn ‘absoluut negatief’, zegt Alvaro Leiva, directeur van de Nicaraguaanse Vereniging voor de Mensenrechten (ANPDH). ‘Er kan geen economische ontwikkeling zijn in een land waarvan het voor de regio en de wereld steeds duidelijker wordt dat het disproportioneel veel geweld gebruikt tegen zijn burgers en de mensenrechten schendt, het is niet mogelijk om te groeien als je de wereld tegen hebt.’

Om veiligheidsredenen verblijft Leiva in Costa Rica. Hij is een van de naar schatting meer dan 30.000 Nicaraguanen die sinds het begin van de protesten op 18 april zijn geëmigreerd.

VN-mensenrechtencommissaris Michelle Bachelet heeft Leiva uitgenodigd om deze maand de situatie in Nicaragua toe te lichten. Volgens de ANPDH kwamen door de protesten al 481 mensen om, raakten er bijna 2000 gewond en werden meer dan 1200 mensen het slachtoffer van illegale opsluiting en ontvoering.

De cijfers van Leiva liggen hoger dan die van andere internationale mensenrechtenorganisaties; de Internationale Mensenrechtencommissie bijvoorbeeld heeft het over 322 doden. De Nicaraguaanse regering zelf heeft het over 198 doden en schrijft die toe aan de antiregeringsdemonstranten.

Een berg lijken

‘Je kunt de ontwikkeling van een land niet leiden vanop een berg lijken’, zegt Leiva. ‘Internationale organisaties, potentiële donoren en landen die vroeger bondgenoten waren van Nicaragua, ondernemen al acties om de samenwerking stop te zetten en in sommige gevallen, zoals de Verenigde Staten, economische sancties op te leggen. Zolang deze situatie voortduurt helpt dit het land niet vooruit.’

De vijf maanden sociale onrust hebben de economie van het land ondermijnd. Sinds de crisis is begonnen, is meer dan 900 miljoen dollar uit het financiële systeem verdwenen. In Nicaragua leeft 47 procent van de 6,3 miljoen inwoners in armoede. Volgens de Wereldbank is het het derde armste land in Noord- en Zuid-Amerika. Experts zijn het erover eens dat de economische gevolgen van de crisis vooral de meest kwetsbare bevolkingsgroepen zullen treffen.

Economen schatten dat al meer dan 215.000 banen verloren zijn gegaan, waaronder 70.000 in de toerismesector. Toerisme was de laatste twee jaar de belangrijkste bron van vreemde valuta geworden. Het toerisme ligt nu in duigen: de toeristische activiteit in juli lag 55 procent lager dan in juli vorig jaar, zegt de Centrale Bank van Nicaragua.

Economische groei stuikt in elkaar

Investeringen in toerisme, bouw, landbouw, beursactiviteiten en andere economische sectoren zijn sinds april bevroren. De vertraging van de economie leidde ook tot de opschorting of vermindering van internationale vluchten van luchtvaartmaatschappijen en tot economische en politieke sancties door andere landen.

De economische impact van de crisis wordt door de verschillende ondernemersorganisaties op meer dan 1,2 miljard dollar geraamd, in een land met een bruto binnenlands product (BBP) van ongeveer 14 miljard dollar.In 2017 groeide de economie nog 4,9 procent, voor dit jaar was een groei van 4 procent verwacht. Maar nu zijn de vooruitzichten gezakt naar 1 procent volgens de Centrale Bank en 0 procent volgens onafhankelijke economen.

De crisis kan volgens socioloog en econoom Cirilo Otero zelfs de voedselzekerheid van het land aantasten. Duizenden hectares landbouwgrond zijn ingenomen door mensen die een sociale woning eisten.

De Unie van Landbouwproducenten in Nicaragua zegt dat meer dan 4855 hectare privégrond werd ingenomen door regeringsaanhangers, in wat zij een wraakactie noemt voor haar steun aan de demonstranten. Meer dan 90 procent van de ingenomen landbouwbedrijven werd gebruikt voor landbouw, veeteelt en genetische verbetering van voedsel, zegt de Unie, ook al zeggen de indringers dat het om lege percelen gaat.

‘De vooruitzichten voor het land, op korte, middellange en lange termijn, zijn zeer somber’, zegt Otero. ‘Het is nog erger dan in Venezuela. Daar hebben ze ten minste nog olie; hier zijn we afhankelijk van landbouw en toerisme, twee sectoren die zwaar getroffen zijn door de crisis die Ortega heeft veroorzaakt met zijn repressie.’

De economische crisis zie je in het stilvallen van alle economische, academische en culturele activiteit, in de kapitaalvlucht en in de migratie, zegt Otero.

Repressie

President Ortega reageerde op de sociale onrust met repressie die door binnen- en buitenlandse humanitaire organisaties als brutaal is bestempeld. Aan buitenlandse media heeft Ortega toegegeven dat de rellen de economie schade hebben toegebracht, maar hij schuift dat in de schoenen van de demonstranten, die hij blijft stigmatiseren door hen in toespraken terroristen en moordenaars te noemen.

Elke dag zijn er klachten over illegale arrestaties, over mensen die verdwijnen en na enkele weken weer opduiken, nadat ze in processen achter gesloten deuren van terrorisme en andere misdaden zijn beschuldigd.

De Permanente Mensenrechtencommissie in Managua, een niet-gouvernementele organisatie, krijgt dagelijks klachten binnen over intimidatie en arrestaties door politie en paramilitaire troepen. De klachten komen van studentenleiders, boerenleiders, ex-militairen en ex-guerrillero’s, mensenrechtenactivisten, journalisten, maatschappelijke organisaties en mensen die zich op een bepaald moment bij de protesten hebben aangesloten.

Mensenjacht

‘Het is een echte mensenjacht, met beschuldigingen van foltering, seksueel misbruik, juridische dwalingen en de vervalsing van bewijs om mensen te veroordelen tot meer dan twintig jaar gevangenisstraf’, zegt Leiva.

Ondanks het hoge aantal doden en gewonden, hebben de mobilisaties tegen de regering, aangevoerd door universiteitsstudenten en gesteund door maatschappelijke organisaties, politieke partijen en de oppositie, niet geleid tot de oprichting van een alternatief platform dat krachtig genoeg is om politieke verandering te forceren.

Die zwakte heeft samen met de ongebreidelde repressie van de regering de straatprotesten gesmoord. De massale demonstraties van de eerste maanden zijn geslonken tot kleine concentraties, die door politie en gewapende regeringstroepen het zwijgen wordt opgelegd, zoals vorige woensdag in het westelijke departement León, toen politie en regeringstroepen optraden tegen protesterende studenten geneeskunde.

De Burgeralliantie zei vrijdag dat de politie in zeven dagen zeventien jongeren van de studentenbeweging heeft gearresteerd. Ze worden beschuldigd van terrorisme en andere ernstige misdaden, zonder dat daarvoor bewijs wordt aangevoerd, stelt de alliantie.