Afrika’s rijkste vrouw wordt geleidelijk blut

De Angolese zakenvrouw Isabel dos Santos moet opnieuw honderden miljoenen euro’s onrechtmatig verworven vermogen teruggeven. Tijdschrift Forbes knikkerde haar al uit de miljardairslijst.

Een Nederlandse arbitragerechtbank diende Isabel dos Santos recent een nieuwe opdoffer toe. De dochter van een oud-president van Angola moet 422 miljoen euro aan onrechtmatig verkregen aandelen teruggeven aan de Angolese staatsoliemaatschappij.

Het geheime vonnis, dat de Nederlandse krant Financieele Dagblad deze week publiceerde, maakt gewag van ‘kleptocratische transacties’ die indruisen tegen de ‘openbare orde.’ Dos Santos verrijkte zich volgens de rechtbank persoonlijk met Angolees staatsbezit.

Isabel dos Santos beweert nochtans dat ze haar fortuin zelf verdiende. Acht jaar geleden riep het tijdschrift Forbes dos Santos uit tot rijkste vrouw van Afrika, met een geschat vermogen van 3,5 miljard dollar. De Angolese regering greep dat nieuws indertijd trots aan als bewijs dat Angola het gemaakt had. Nu bestaat er echter geen twijfel meer over dat ‘de prinses van Angola’ haar fortuin vergaarde door nepotisme en corruptie.

Futungo

De 48-jarige Isabel dos Santos is de oudste dochter van José Eduardo dos Santos, die in 2017 aftrad na bijna veertig jaar president van Angola geweest te zijn. Vader dos Santos maakte van het land de grootste olieproducent van Afrika. Maar een flink deel van de olieopbrengsten verdween in de offshorebankrekeningen van de ‘Futungo’, de geheimzinnige, machtige elite rond de president, terwijl de bevolking straatarm bleef.

Terwijl haar vader president was, verwierf Isabel dos Santos participaties in strategische sectoren, waaronder bankwezen, cement, diamanten en energie. Dat verliep vaak volgens hetzelfde stramien: ofwel kreeg ze een stuk van buitenlandse bedrijven die wilden zakendoen in het land, ofwel werd ze mede-eigenaar van Angolese staatsbedrijven door een pennenstreek van haar vader. Zodoende, en ook dankzij een zakeninstinct dat zelfs haar critici haar nageven, werd ze de meest invloedrijke ondernemer in Angola, een land dat een schoolvoorbeeld werd van een kleptocratie.

Dos Santos stopte haar weelde nooit onder stoelen of banken en leidde het leven van een jetsetter. De vrouw liet zich graag fotograferen naast internationale bekendheden en ultrarijken op allerlei evenementen. Ze kocht een huis op een privé-eiland in Dubai, een luxejacht van 35 miljoen dollar.

Luanda Leaks

Het imperium van Isabel dos Santos begon af te brokkelen onder het presidentschap van João Jourenço, die in 2017 haar vader opvolgde. Jourenço beloofde korte te maken met de corruptie waarvoor Angola bekend was geworden. De Angolese justitie kwam tot de slotsom dat dos Santos ruim een miljard euro overheidsgeld heeft weggesluisd, dat het land probeert terug te krijgen. Dos Santos wordt gezocht voor verduistering en witwassen.

Vorig jaar reconstrueerde Knack in samenwerking met het International Consortium of Investigative Journalists aan de hand van een pakket gelekte documenten hoe dos Santos haar imperium opbouwde via familiebanden en een web van postbusbedrijven om controle te vermijden, en dit ‘op de kap van de Angolese bevolking’.

Inmiddels hebben rechtbanken in Portugal, Nederland en Angola honderden miljoenen euro aan activa bevroren. Daarnaast is dos Santos de Portugese tv-zender PT Ventures nog eens 340 miljoen dollar verschuldigd. Ze kijkt aan tegen een barrage processen in verschillende landen.

Conclusie: dos Santos kan geen miljardair meer genoemd worden, bericht Forbes eerder dit jaar bij publicatie van de bekende miljardairslijst. Haar imperium is vandaag ‘nog maar een schaduw van wat het ooit was’, aldus het zakenblad. Ze wordt tot nader order van de lijst geschrapt.

Dos Santos is nog steeds geen pauper, voor alle duidelijkheid. Ze verdeelt haar tijd tussen Londen, waar ze een residentie aanhoudt, en Dubai, waar ze gedomicilieerd is. Maar: ‘Forbes gaat ervan uit dat ze geen toegang meer heeft tot de bevroren activa – ter waarde van 1,6 miljard dollar – en dat de kans klein is dat ze die terugkrijgt. Volgens onze berekening is ze derhalve geen miljardair meer.’ En dan moest ze van de rechter in Nederland nog eens meer dan 400 miljoen euro afstaan.