De politieke rol van David Cameron? ‘Over en out.’ Boris Johnson? ‘Politiek dood.’ Nigel Farage? ‘Ontloopt zijn verantwoordelijkheid.’ 6 vragen aan docent Politieke Wetenschappen Steven Van Hecke (KULeuven) over het ontslag van UKIP-leider Nigel Farage en de andere gevolgen van de brexit-aardbeving in het Verenigd Koninkrijk.
Waarom stapt Nigel Farage op als partijleider van de UK Indepencence Party (UKIP), in plaats van af te maken waar hij aan begonnen is?
Steven Van Hecke: ‘Zelf geeft hij aan dat het is om meer tijd te kunnen doorbrengen met zijn vrouw en kinderen. Als dat echt de reden is, had hij ook voor het referendum eerlijk kunnen aankondigen dat hij bij een positieve uitslag een stap opzij zou zetten.
Wie zo’n gigantische campagne als Leave trekt, wekt de indruk dat hij zich ook zal bekommeren om de uitslag ervan. Dat geldt duidelijk niet voor Boris Johnson en blijkbaar ook niet voor Nigel Farage. Hij ontloopt zijn verantwoordelijkheid. Het grootste slachtoffer zijn de kiezers die door van Farage Leave gestemd hebben en nu verweesd achterblijven.
De reden voor zijn ontslag is onduidelijk: niet alleen blijft hij zetelen in het Europees parlement, hij heeft ook zijn raad en daad aangeboden aan andere landen die uit de Europese Unie willen stappen. Zijn ontslag is dus ook niet zo consequent.
Ik zie het eerder als een vlucht uit de politieke situatie in het Verenigd Koninkrijk en wellicht ook die in zijn partij. Hij zoekt iemand om hem daar te vervangen. UKIP zit in een lastige positie: hoewel het in 2014 de grootste partij werd bij de Europese verkiezingen, verloor het een jaar later bij de Britse verkiezingen een van haar twee zetels. Farage nam toen ook ontslag, om vier weken later terug te komen op die beslissing. De vraag is of hij zijn ontslag ook deze keer zal intrekken. Het is natuurlijk moeilijk om zo’n boegbeeld te vervangen, zeker in politieke debatten.’
Ontslagnemend premier David Cameron en Farage zetten een stap opzij, ex-burgemeester van Londen Boris Johnson kreeg het deksel op de neus en de positie van Labour-leider Jeremy Corbyn wankelt. Bevinden zij zich op een zinkend schip?
‘Hun positie is alvast niet dezelfde als die van voor het referendum. Cameron neemt gewoon ontslag omdat hij verloren heeft. Wat dat afscheid bemoeilijkt, is dat het veel tijd in beslag neemt om een nieuwe Conservatieve leider te kiezen.
Bij Labour was de chaos enigszins voorspeld: de partij was verdeeld over de brexit en de uitslag is niet die waarvoor ze campagne voerden. Als blijkt dat oudere, laaggeschoolde, traditionele Labour-kiezers voor Leave hebben gestemd terwijl de officiële partijlijn Remain was – en we weten dat Corbyn maar een lauwe verdediger was van het EU-lidmaatschap – dan wordt dit een intern partijpolitiek probleem.
Boris Johnson en Nigel Farage zijn een ander paar mouwen omdat ze geen partij moeten samenhouden. Anderzijds behoren zij wel tot de winnaars. Van hen verwacht je dat ze de hand aan de ploeg slaan en de uitslag zullen uitvoeren. Dat doen ze nu niet.’
Is er voor hen nog een rol weggelegd in de Britse politiek?
‘David Cameron blijft parlementslid, zo werkt het Britse systeem. Of hij daar nog veel gaat opdagen is een andere zaak. Ik denk dat zijn politieke rol over and out is. Hij doet er wellicht beter aan om zich in het bedrijfsleven of het Amerikaanse lezingencircuit te storten.
‘Cameron stort zich wellicht beter in het bedrijfsleven of het Amerikaanse lezingencircuit’
Boris Johnson kan zich geen nieuwe fratsen veroorloven en heeft een geloofwaardigheidsprobleem. Er wordt geopperd dat hij een Comeback Kid is, maar ik denk dat ook hij nu politiek dood is.
Nigel Farage verdwijnt mogelijk officieel van de Britse politieke scène, maar de brexit-discussie komt terug. Zodra de Britten moeten onderhandelen met de rest van de Europese Unie, zal Farage letterlijk en figuurlijk op de eerste rij zitten en vanuit het Europees parlement de Britten of Brussel bekritiseren.’
Britse media maakten de voorbije dagen melding van eventuele vervroegde verkiezingen. Wanneer en door wie worden die uitgeschreven?
‘Vroeger was dat het voorrecht van de premier: die kon te allen tijde vervroegde verkiezingen uitschrijven. Hij moest daar, op een officieel theekransje bij The Queen na, niemand voor consulteren. Dat is veranderd.
Onder druk van de Liberal Democrats – met wie Cameron een coalitieregering vormde van 2010 tot 2015 – werd het legislatuurparlement ingevoerd. Dat wil zeggen dat het parlement de volle vijf jaar moet uitdoen en dat het niet meer zo gemakkelijk is om vervroegde verkiezingen uit te schrijven.
Daarvoor heb je nu een constructieve motie van wantrouwen nodig, zoals bij ons. De regering dient haar ontslag in en vervolgens moet er binnen het parlement een poging ondernomen worden om een nieuwe regering in het zadel te hijsen. Als dat mislukt én twee derde van de parlementsleden voor verkiezingen kiezen, dan komen die er.
Dat wil dus zeggen dat naast de Conservatieve Partij ook Labour moet instemmen. Veel Labour-parlementsleden zien nieuwe verkiezingen onder partijleider Jeremy Corbyn niet zitten, dus het is niet zeker dat dat zal gebeuren.
Maar áls er nieuwe verkiezingen komen, beland je in een nieuwe situatie. Dan kan iedereen nieuwe standpunten innemen en is ook een tweede referendum niet onwaarschijnlijk.’
Het is dus nog altijd niet zeker dat de Britten daadwerkelijk uit de Europese Unie stappen?
‘In principe wel, maar zolang de Britten de officiële melding niet overmaken aan Brussel kan dat proces niet gestart worden. En als het niet gestart wordt, kan het ook niet beëindigd worden.
Als men na twee jaar geen akkoord heeft, kunnen de Britten er ook zonder uitstappen. 100 procent zeker is het niet, maar ik acht het wel waarschijnlijk. Ik verwacht ook dat indien Theresa May premier wordt, ze er werk van zal maken. Zodra de twee ultieme kandidaten voor het leiderschap van de Conservatieve Partij bekend zijn, zal uit hun campagne blijken wat hun plannen zijn.
Komt er eigenlijk iemand als winnaar uit dit referendum?
‘De voorlopige winnaar is de Conservatieve Partij. Voor hen is de brexit een goede zaak, omdat ze nu voor een deel van stoorzender David Cameron verlost zijn. De echte verliezers zijn de kiezers.’
Brexit-referendum
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
