‘Wantrouwen zit bij N-VA ingebakken, ook jegens Bart De Wever’

Siegfried Bracke: van bijgenaamd ‘God’ van de ‘rode BRT’ tot eerste burger van een land dat volgens zijn partij gesplitst mag worden. De Kamervoorzitter laat op Knack.be zijn licht schijnen op de turbulente eerste maanden van Michel I, verklapt het verhaal achter zijn inmiddels verdwenen strik en legt uit hoe hij met ‘de Bocht van Bracke’ per ongeluk de verkiezingscampagne aftrapte.

We spreken Siegfried Bracke (N-VA) in de majestueuze vertrekken van het federale Kamervoorzitterschap. Een Vlaams-nationalist in dit tricolore kader: de ijsbrekers liggen voor het rapen en dus strooit hij monkellachend zelf de eerste in het rond: ‘Ik hier, wie had dat ooit gepeisd?’. Tegenover zijn werktafel staan de statiefoto’s van koning Boudewijn en koningin Fabiola – een bladzijde Belgische geschiedenis die op de valreep van 2014 nog werd omgeslagen. De Kamervoorzitter ziet er een terugkeer in naar zijn jeugd: ‘Ook mijn leven op de schoolbanken heeft zich volledig afgespeeld onder hun waakzame oog: in elke klas, vooraan boven het bord, hingen de koninklijke portretten.’

Siegfried Bracke zette anderhalf jaar geleden de toon van de kiescampagne met wat nadien ‘de Bocht van Bracke’ werd genoemd: de partij N-VA moest volledig inzetten op het sociaaleconomische en dan zou confederalisme vanzelf volgen. N-VA wilde federaal meeregeren, desnoods zonder communautaire doorbraak. Die tactische boodschap was een game changer en resulteerde in de huidige centrumrechtse regering-Michel.

Bijna anderhalf jaar politieke rollercoaster en een verkiezingsoverwinning later zegt Bracke dat hij indertijd geen weloverdacht strategisch manoeuvre uitvoerde met zijn interview in De Standaard. ‘Mijn ex zei altijd: ‘Ge hebt meer chance dan verstand‘. En ze had gelijk. Ik heb dat niet uitgekiend, ik analyseerde toen gewoon de werkelijkheid.’

Er zijn nochtans aanwijzingen dat N-VA zo’n herpositionering nodig had, want uw partij was nogal afwezig tijdens die zomer. Premier Elio Di Rupo (PS) boekte een paar successen, er was de Belgische koningswissel, de Rode Duivels-gekte kwam op gang, … Er werd gespeculeerd dat die bocht zeer berekend én noodzakelijk was.

‘Ik heb als politicus geleerd dat ik als journalist een fout maakte door overal grote machinaties en complotten achter te zien. Al kan ik niet zeggen dat er binnen de partij geen gesprekken waren geweest daarover.’

Schrok u van de reacties? Uw ‘bocht’ werd al gauw een begrip?

‘Toch wel. Het was vooral de krantentitel die de aandacht trok. Die was wat uitvergroot, maar ik mopper daar niet over. Geïsoleerd had die uitspraak een grote impact, ook binnen de partij. Na het interview hebben we met de partijtop inderdaad de moeite genomen om samen te zitten en de koppen bijeen te steken. Toen zei Bart De Wever dat er niets verkeerd in het interview stond.’

Terug naar uw eerste dagen als N-VA’er. U klonk toen zo: ‘Ik draag Bart De Wever op handen, ik duld geen kritiek op die man.’ Wat een bewondering…?

‘Hij zei dat ik dat nooit meer mocht zeggen, en dat ook absoluut niet mocht doen. Dat neigt naar idolatrie. Bart De Wever wil dat niet, ook omdat het tegen het DNA van de N-VA is. Vergis u niet: Bert Anciaux heeft de Volksunie destijds zoveel bedrogen dat er bij de N-VA-leden wantrouwen zit ingebakken ten aanzien van de mandatarissen, van de top. Dat geldt ook voor Bart De Wever. Hij weet héél goed wanneer hij moet luisteren.’

Hoe vlot verloopt de transitie van aanvallende partij naar dragende partij in de twee regeringen? Fractieleider Hendrik Vuye haalde hard uit naar de PS in zijn maidenspeech voor de Kamer, De Wever deed hetzelfde op het congres waar jullie over de regeringsdeelname stemden. Dat is toch niet de taal van een partij die regeringen draagt?

‘Een mens verliest zijn mening toch niet als hij in een regering stapt? Ook ik heb op de nationale stakingsdag (15 december, red.) meegedaan aan een actie van Jong N-VA. Sommigen vinden dat ongepast, maar ik blijf toch een verkozen politicus? Binnen mijn functie zal ik wel de hand reiken en waken over de rechten van de oppositie. Maar ik mag toch een gedacht hebben en solidair zijn met diegenen die werken – met alle respect voor de stakers?’

Maakt iedereen wel dat onderscheid? Voor veel mensen lijkt het erop dat de Kamervoorzitter partij kiest voor zij die niet staken.

‘Ook een Kamervoorzitter heeft af en toe nog wel eens een gedacht. Mijn voorganger André Flahaut nam toch ook deel aan debatten op de RTBF? Daar verkondigde hij toch niet de mening van de Kamer, maar die van zijn PS?’

U vindt niet dat N-VA nog te veel aanvallende retoriek gebruikt?

‘Neen. Je merkt wel dat iedereen zich nog aan het ‘zetten’ is, ook de oppositie. Al sinds 25 mei weten we allemaal hoeveel we gehaald hebben, maar dat is nog niet helemaal doorgedrongen. Ook niet in mijn partij, voor alle duidelijkheid. We moeten ons aanpassen. Wij waren de grootste partij, maar zaten in de oppositie. Nu zijn we de dragende regeringspartij.’

Concreet: een vicepremier moet opletten als hij voor een studentenclub gaat praten?

‘Iedereen moet opletten, omdat je verkeerd kan begrepen worden. Maar ik ben heel slecht geplaatst om hierover anderen lessen te geven. De Wever zegt altijd: ‘het is niet verboden uw verstand te gebruiken’.

Vandaar dat de partij oplegt hoe de mandatarissen moesten communiceren over de Rode Duivels?

‘Je moet dat relativeren. Een van de moeilijkste aspecten van politicus zijn, is dat je over alles een mening moet hebben. En dus krijgen we hulp vanuit onze uitstekende communicatiedienst.’

Wat vindt u van de communicatie van de federale regering? Gwendolyn Rutten (Open VLD) vindt dat er te veel op vragen van de oppositie geantwoord wordt, dat de vakbonden te veel de toon kunnen zetten.

‘De communicatie is niet vlekkeloos geweest. Het zou geweldig dwaas zijn ons verhaal te beperken tot de opmerkingen in de kleedkamer en aan de zijlijn. We moeten over de wedstrijd zelf communiceren. Die moet gespeeld worden. En die wedstrijd is niet mis, overigens. En we moeten ze samen spelen.’

Wie is dat voor u: we?

‘Alle politieke actoren. Ik heb vaak en tot grote verbazing van mijn N-VA-publiek verklaard dat ik een grote voorstander ben van sterke vakbonden. Op voorwaarde dat ze meebouwen aan de verandering. Het is toch onnoemelijk spijtig dat we blijven steken in het verleden?’

Is het niet het sociaal overleg dat ons bracht tot een land met minder ongelijkheid dan elders in de wereld?

‘België is herverdelingskampioen en heeft zeer lage ongelijkheid, maar toch: we hebben ongelofelijk lage pensioenen. In Wallonië leeft een kind op vier in armoede, in Vlaanderen één op tien. Het is toch gruwelijk om te vechten voor zo’n verworvenheden? Ik wil herverdelen, maar niet voor dat resultaat. Laat ons een nieuw model maken, een dat werkt.’

Waarom is er dan zoveel protest tegen jullie model?

‘Ik ben er van overtuigd dat er een geweldig breed draagvlak voor is. Iedereen weet dat het waar is wat we zeggen. Ik heb hier een mapje vol statistieken waarin geen enkele N-VA’er geciteerd wordt. De OESO, het IMF…’

U weet toch ook wat Mark Twain zei over statistieken? ‘There are lies, damned lies and statistics.’

‘Dit zijn geen statistieken, dit is de opgeschreven werkelijkheid.’

Hoe vergelijkt u de inspanning van vandaag met die uit de jaren ’80?

‘Het was toen… (denkt na) meedogenlozer. Vreemd genoeg aanvaardde men dat. Nu barst het van de sociale correcties. Vollen bak sociale correcties. Terecht! Het rare is: hoe gelijker de samenleving, hoe gevoeliger voor ongelijkheid.’

Is dat niet evident?

‘Vindt u?’

Een gelijke samenleving is een beschaafde samenleving en een beschaafde samenleving verdraagt geen ongelijkheid?

‘Het hangt ervan af wat je wilt. Absolute gelijkheid is des duivels. Er moet een verschil zijn tussen wie hard zijn best doet, wie gewoon zijn best doet en wie niet meedoet. Niet dat je die laatste moet laten vallen, maar er moet een verschil zijn.’

Hoe verklaart u dat jullie hervormingen bejubeld worden door ondernemers, maar weinig tot geen aanhang vinden bij armoede-experts?

‘Of dat waar is, weet ik niet. Liesbeth Homans heeft er zeer juist op gewezen dat 80 procent van het budget voor armoedebestrijding gaat naar mensen die daar hun geld mee verdienen. C’est beaucoup, n’est pas?’

U mist in het armoededebat individuele verantwoordelijkheid; de zelfredzaamheid?

‘Ja. Mensen zijn tot meer in staat dan ze zelf denken. We moeten ze wel op weg helpen. Ook al heeft Theodore Dalrymple zijn beste tijd gehad, hij heeft daar terecht op gewezen. Sommige middenveldorganisaties leveren goed werk. Anderen halen geen resultaat, en worden toch bestendigd.’

Kan je stellen: onze naoorlogse welvaartstaat is er in geslaagd de meest pijnlijke vormen van armoede uit te sluiten. Behalve die onder nieuwkomers, onder allochtonen.

‘Dat heeft te maken met hoe wij onze migratie niet hebben geregeld. En dat heeft dan weer alles te maken met de verziekelijking ervan door het Vlaams Blok. Zij hebben belet dat een broodnodige maatschappelijke discussie gevoerd werd.’

Klopt het dat u uw strikje begon te dragen op Zwarte Zondag, de verkiezingsdoorbraak van het Vlaams Blok in 1991?

‘Dat had vooral te maken met het begin van mijn televisiecarrière. Op televisie moet je een onderscheidend element dragen. Anders duurt het te lang voor mensen naar je luisteren. Het VB speelde daar slechts deels in mee. Wie denkt het VB te kunnen tegenhouden met een strikje…’

Denkt u dat die partij dood en begraven is?

‘Dat mag je nooit denken. Het Vlaams Belang kwam terecht in een heel boeiende campagne: er werd gebotst, het ging ergens over. Daarin gedroegen zij zich zoals de zatte nonkel op het communiefeest waarvan iedereen denkt: ‘met wat komt die nu weer af?’. Je voelde heel hard hun irrelevantie.’

Sommige Vlaams Belangers hopen dat de scores van weleer zullen terugkeren, omdat het probleem waar zij zich op enten niet opgelost zou zijn.

‘Dat is ook zo. N-VA is absoluut een middenklassepartij, in de hoop dat we iedereen tot de middenklasse kunnen verheffen. Wat we in Vlaanderen fantastisch gedaan hebben de voorbij drie à vier generaties. Wie echter enkel stemmen denkt te halen in de onderste laag, bij de mensen die voortdurend vanaf nul moeten beginnen, moet ervoor zorgen dat die continu worden ingevoerd. En dan zal je bezwaren hebben tegen een strengere wet op gezinshereniging.’

Nu zegt u dat de beleidspartijen van de laatste decennia soepel waren inzake migratie omdat hen dat electoraal kiesvee opbracht?

‘Het is een hypothese.’

Dat is wat het VB altijd beweerde.

‘Neen, die zeggen dat migranten hier niet horen. Terwijl we migratie nodig hebben. Maar je moet dat goed doen. Maar in Gent bijvoorbeeld, is alles doelgroepenbeleid. Iedereen in zijn hokje. Dat werkt niet.’

Gent lijkt trouwens een moeilijke stad voor u, in electoraal opzicht?

‘Het is een sociologisch moeilijk stad, met een grote groep mensen die er gestudeerd heeft en bleef plakken. Jonge mensen zijn de linkerzijde genegen. Het speelt ook mee dat van alle steden met socialistische burgemeesters, Gent het meeste op een PS-stad lijkt. ‘

Hoezo?

‘Waarom heeft Gent zoveel personeelsleden? Dat is een systeem van vertakkingen over de hele stad. Aan de andere kant mag je niet vergeten dat wij ondertussen groter zijn dan de liberalen. Stel je voor, in de stad van Guy Verhofstadt en Willy De Clercq.

Terug naar de federale regering. U vormde een meerderheid met partijen waarvan de kiezers niet gekozen hebben voor een nieuwe vermogenswinstbelasting. En nu zou zo’n nieuwe zogenaamde rijkentaks er toch komen. Heeft u daar wel een mandaat voor van de kiezer?

‘Alle partijen aan tafel gaan akkoord met een tax shift, zoals in het regeerakkoord staat.’

Dat kan ook ecofiscaliteit zijn, of een belasting op consumptie. Maar een vermogenswinstbelasting: uw kiezer heeft dat toch niet gevraagd?

‘Het is niet zo dat je alleen maar mag doen wat je tegen de kiezer hebt gezegd. Een kiezer geeft je het vertrouwen om zo goed mogelijk te besturen. Het zou dwaas zijn om dit niet te doen omdat het in niemands programma staat. Als je het erover eens bent, dan doe je het maar. En de kiezer zal je daar wel op afrekenen – of je belonen.’

Kan u flaminganten als Bart Maddens, Pieter Bauwens en Jean-Pierre Rondas geruststellen? Gelooft de N-VA nog in het scenario dat de Franstaligen zelf vragende partij zullen worden voor het confederalisme?

‘Dat is in het belang van iedereen.’

Maar vooralsnog bijten ze toch niet? De oppositie wordt links tegen rechts gevoerd, niet Franstalig tegen Vlaams.

‘We gingen daar vijf jaar lang over zwijgen.’

Bij het Vlaamsgezinde magazine Doorbraak.be zeggen ze er niet meer in te geloven; ondenkbaar dat de PS in eigen vlees zou snijden door de sociale zekerheid te splitsen.

‘Een carambole wordt gespeeld, niet voorspeld.’

Diegene die voor de N-VA koos vanuit een onafhankelijkheidsstreven moet dus gewoon geduld hebben?

‘Ik denk het wel, ja. Er is geen zichtbare reden om van ons discours en onze overtuiging af te wijken. En dat is niet vijandig. Dat is een oplossing. Geen gewelddadige hel of rel of wat dan ook.’

Een linkse flamingant, is die nog wel thuis in de N-VA. Is die partijloos?

Neen. Ik beschouw mezelf als een linkse flamingant. Omdat ik ook niet meer geloof in die termen. De zogeheten progressieven van vandaag dat zijn de echte conservatieven. Laat ons eerst eens de begrippen definiëren. Ik ben rechts als het er op aankomt de standpunten van wat zich nu zelf links noemt te weerspreken. Ik geloof daar niet in en – met excuus voor het grote woord – dat is bedrog, je maakt de mensen iets wijs. Dan ben ik rechts.’

Mist u het soms om journalist te zijn?

‘Neen. Ik ben niet van het melancholische type.’

Er werd u als journalist veel macht toegedicht. Is dat veranderd?

‘Niemand gaat mij geloven als ik dit zeg, maar ik was toen echt niet met macht bezig. Ik las dat onder meer Etienne Vermeersch zei ‘dit is de machtigste man van Vlaanderen’.

Ik heb één keer mijn macht gebruikt: toen Karel Dillen stierf, de stichter van het Vlaams Blok. Ik had de hele dag vergaderd, en ging ervan uit dat de redactie daar iets rond aan het maken was. Bleek dat niet zo te zijn. Toen heb ik gezegd: ‘We doen dat wél, en rap!’

Zo’n ingreep: net dat illustreert ‘macht’ hebben, of noem het invloed. U was een invloedrijk media-man.

‘Vergeet niet dat ik bij de openbare omroep gewerkt heb toen hij bijna dood was. En we hebben geprobeerd om te innoveren, te vernieuwen. En dikwijls mijn nek uitgestoken, dikwijls tegen de redactie in want de redactie van de VRT is conservatief. En ja, daar zit nog de ‘openbare dienst’-sfeer in. Op een bepaald moment was die weg, die sfeer. En je zag dan hoe men dat opnieuw probeerde terug te installeren, via reglementen. Maar bon.’

Wat heeft u gewonnen door over die lijn te stappen?

The eating. Ach, ik heb geleerd dat het allemaal een verhaal van mensen is, aan welke kant ook. Maar ook dus aan de kant waar ik nu sta. En dat is heel belangrijk.