Fabiola: de koningin die herinnerd zal worden zoals ze niet helemaal was

Koningin Fabiola is niet meer. Drie vragen over een icoon uit de vaderlandse geschiedenis aan Walter Pauli. ‘God heeft ons doen inzien dat eigenlijk alle kinderen onze kinderen moeten zijn.’

Koningin Fabiola is op 86-jarige leeftijd in Kasteel Stuyvenberg overleden. Drie vragen over een icoon uit de vaderlandse geschiedenis aan Knack-redacteur Walter Pauli.

Hoe groot was haar invloed op Boudewijn?

Bijzonder groot, maar die was wederzijds. Hoe ze elkaar leerden kennen weten we alleen uit de getuigenissen van kardinaal Suenens. Via een dame van het Marialegioen, de Ierse Veronica O’Brien, kwamen ze met elkaar in contact: in Lourdes bij de Mariagrot.

Het cement tussen de twee was een katholiek geloof, incluis een kinderwens, plichtsbesef en een maatschappelijk engagement. Dat Fabiola geen kinderen kon krijgen, heeft de realiteit inniger gemaakt. En hun kijk op het leven verabsoluteerd. Kinderen waren hen dierbaarder dan ooit: ‘God heeft ons doen inzien dat eigenlijk alle kinderen onze kinderen moeten zijn,’ dixit het koninklijke paar. En zo ging de strijd tegen kinderarmoede hand in hand met het obstinaat verzet tegen de zogenaamde ‘Abortuswet’. Het leven van kinderen was heilig. Punt.

Het huwelijk met Fabiola versterkte Boudewijn in zijn levensstijl: die werd nog soberder, nog eenvoudiger. Er werd geen enkel hofbal meer gegeven in Laken, hij stopte met golfen (Boudewijn was lid van de Belgische nationale ploeg) en verminderde de jachtpartijen. Tot grote treurnis van de Bourgondisch hofmaarschalk Herman Liebaers, lieten ze de vele duizenden uitstekende wijnflessen nagenoeg ongeopend in de wijnkelder.

Fabiola was ook strikt op zichzelf: als een van de eerste royals gaf ze gehoor aan de oproepen van WWF en andere natuurorganisaties om geen bont meer te dragen. Maar haar afkeer voor elke vorm van zogenaamd hedonisme had haar schaduwkanten: medewerkers en hovelingen, die niet leefden volgens de strikte interpretatie van de katholieke moraal konden beschikken. Haar christelijke naastenliefde strekte niet uit tot echtgescheidenen en homo’s.

Hoe katholiek was Fabiola?

Ze was het van voor haar geboorte, en wellicht tot na haar dood. Haar vader was een ridder van het Heilig Graf van Jeruzalem, de hele familie (op haar flamboyante broer Jaime die discotheken uitbaatte in Marbeilla) beleden ze wat soms een Iberisch katholicisme werd genoemd. Dat is streng, ceremonieel, zelfbewust en Rooms: maar Fabiola en Boudewijn experimenteerden, zij het vooral in die merkwaardige organisaties die bekend staan als ‘conservatieve vernieuwingsbewegingen’.

Ze hadden een goed contact met Chiara Lubich, van de Focolare, ze voelden zich aangetrokken tot het Marialegioen, ze zwoeren bij de FIAT-Rozenkrans en ze waren tot het diepst van hun ziel betrokken bij de charismatische beweging. Ze organiseerde zelfs charismatische gebedsgroepen in Laken en ook in het Spaanse buitenverblijf Motril. In tegenstelling tot wat vaak aangenomen wordt, was ze geen lid van Opus Dei.

Hoe was ze als koningin?

Ze versterkte het imago van Boudewijn: belangrijke, maar in wezen eenvoudige mensen die hun eigen leed te verwerken hadden, ‘Le roi triste’, en daardoor kracht putten uit het engagement voor het volk, hun land.

Haar leven lang zou Fabiola haar naam verbinden aan talloze sociale initiatieven. Van Fabiola-dorpen tot steun aan welzijnswerk allerhande.

Dat vrij positieve imago viel echter volledig in duigen toen bleek dat ze de drijvende kracht was achter de weigering van Boudewijn om zijn handtekening te zetten onder de in Kamer en Senaat gestemde wet Lallemand-Michielsens (depenalisering van abortus). Het is nadien nooit meer echt goed gekomen, en dat had alles te maken met de terugval van het katholicisme in België zelf.

De katholieke variant van sociaal engagement van Fabiola werd niet meer begrepen en vervolgens niet meer geapprecieerd. Ze werd steeds meer aanzien als een oudere, te katholieke ‘non’.

Dat zij in haar latere jaren niet meer goed begreep dat een koninklijke familie eigenlijk geen echte voorrechten heeft, en dat de voorrechten die ze claimde telkens gerelateerd waren aan haar katholieke geloof – het bouwen van een klooster in Opgrimbie zonder bouwvoorschrift, de oprichting van het fonds Pereos ten gunste van katholieke familieleden – maakte haar bijzonder impopulair. Daar kon een occasionele geste niets aan veranderen: de moedige en zelfs merkwaardig blije indruk die ze maakte bij de begrafenis van Boudewijn, haar kwinkslag met een appel nadat een zonderling gedreigd had haar te vermoorden.

Spijtig voor haar, maar Fabiola zal vooral herinnerd worden zoals ze niet helemaal was: een karikatuur van haarzelf, een icoon van een volledig verdwenen tijd.