‘Waarom houden Europarlementsleden hun onkostennota’s geheim?’

Een rechtszaak die journalisten uit heel de EU hebben verloren, hangt als een schaduw boven de Europese verkiezingen van 26 mei. De rechter besliste dat Europarlementsleden hun onkosten níét publiek hoeven te maken. Bijgevolg zijn eigenlijk alle 500 miljoen Europeanen verliezers.

Waaraan besteden onze Europarlementsleden de onkostenvergoeding die ze maandelijks krijgen in het kader van hun publieke mandaat? Wij, journalisten van The MEPs Project, hadden bij het Europees Parlement de bonnetjes opgevraagd.

In 2019 krijgen Europarlementsleden elke maand een forfaitair bedrag van 4513 euro voor algemene onkosten terugbetaald, bovenop hun maandloon van 8757 euro, hun reiskosten én een dagvergoeding.

Met die algemene onkostenvergoeding – in totaal zowat 40 miljoen euro per jaar – kunnen Europarlementsleden onder meer kantoren huren. Maar toen we in 2017 die plekken gingen onderzoeken, vonden we opmerkelijke zaken. Een derde van de 748 Europarlementsleden wilde toen de kantooradressen niet vrijgeven, gaf adressen op die niet bestonden of weigerde botweg te antwoorden.

We vroegen ook wie alle onkostenbonnetjes wilde tonen. Slechts 53 van de 748 Europarlementsleden bleken daartoe bereid. Tot zover de transparantie.

In september 2018 gaf ook het Europees Hof voor Justitie ons ongelijk. Na een lang proces besliste de rechter dat de privacy van de Europarlementsleden boven het recht staat van het publiek om toegang te krijgen tot documenten.

Nochtans vroegen we niet hoeveel belastingen de Europarlementsleden betalen, of wat ze met hun maandloon doen. We waren niet geïnteresseerd in informatie over het privéleven van de Europarlementsleden. We vroegen alleen maar documenten die het Europees Parlement moet bijhouden om te kunnen nagaan of de publieke middelen worden uitgegeven volgens de regels. Maar dat argument woog niet sterker dan de privacybescherming, oordeelde de rechter.

En dus verloren we de rechtszaak.

Daarna volgde de politieke reactie.

Op 31 januari 2019 stemde een meerderheid in het Europees Parlement voor een aanpassing van de regels inzake onkostenvergoedingen. Voortaan wordt het ’technisch mogelijk’ voor elk individueel Europarlementslid om een ‘vrijwillige’ audit van zijn algemene onkostenvergoeding te publiceren op zijn of haar officiële website.

Géén verplichte audit.

Géén verplichting om kosten te documenteren.

Géén transparantie over waarvoor de onkosten worden gebruikt.

Gelet op thema’s als de klimaatverandering, de kloof tussen arm en rijk, massale belastingontduiking of witwassen, lijkt de besteding van 4513 euro per maand misschien maar een detail – ware het niet dat het hier gaat om een belangrijk principe.

Als zelfs onze verkozen vertegenwoordigers het niet nodig vinden om verantwoording af te leggen, kunnen dan niet alle verkozenen of machthebbers zich verschuilen achter een gordijn van privacy?

In 1999 moest de Europese Commissie onder leiding van voorzitter Jacques Santer ontslag nemen. Dat was het gevolg van gelekte documenten die het misbruik van publieke middelen blootlegden. De toenmalige leden van het Europees Parlement eisten een diepgaand onderzoek. Vijf onafhankelijke experts onderzochten de aanklachten. In hun afsluitende rapport concludeerden ze: ‘Het wordt moeilijk om nog iemand te vinden die ook maar het minste gevoel van verantwoordelijkheid heeft.’

Twintig jaar later: Europarlementsleden willen geen verantwoording afleggen. Dat is des te verwonderlijker aangezien de Europese Commissie intussen wél structureel haar reiskosten publiek maakt, en ook de topambtenaren van Europese agentschappen dat doen wanneer je erom vraagt.

Wij, de journalisten van The MEPs Project die dit opiniestuk ondertekenen, hebben géén gezamenlijk politiek platform. Onze meningen over de toekomst van Europa lopen uit elkaar. Maar als journalisten die over Europese zaken berichten, hebben we één gezamenlijk doel: de verkozenen ter verantwoording roepen over hun beslissingen én over de manier waarop ze het geld van belastingbetalers aanwenden.

Kanditaat-Europarlementsleden die sympathie voelen voor dit doel, roepen we op om hun geloof in transparantie uit te spreken. Niet als een abstract doel, maar als een solide basis. Beloof dat u zult tonen wat u met uw onkostenvergoeding gaat doen.

Kandidaat-Europarlementsleden met andere prioriteiten, of kandidaten die vinden dat wij journalisten hun privacy schenden, hoeven uiteraard helemaal niets te beloven. Het zijn uw kiezers die zullen oordelen.

We hadden gehoopt dat het Europees Hof van Justitie het democratische publieke belang van onze vraag om inzage zou erkennen.

We hadden gedacht dat het Europees Parlement onze bekommernis zou delen, en de gelegenheid zou aangrijpen om de legitimiteit van het parlement te versterken.

Twee keer hebben we ons vergist.

Staffan Dahllöf, Anuska Delic, Nils Mulvad, Susan Mitchell, Minna Knus-Galán, Hans-Martin Tillack, Kristof Clerix, Pavla Holcova, Sara Menafra, Marcos García Rey, Delphine Reuter en Mark Lee Hunter

De ondertekenaars maakten deel uit van The MEPs Project en schrijven dit opiniestuk op persoonlijke titel. Meer achtergrond: www.ir-d.dk/the-meps-project