Met de opening van regionale terugkeerbureaus wil staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi het aantal mensen in onwettig verblijf gevoelig verminderen. Maar voor een succesverhaal hangt de CD&V’er deels af van lokale goodwill en een gunstige Europese wind.
Aanklampend terugkeerbeleid. De twee woorden vormen de ruggengraat van het beleid van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi. Sinds het begin van de Vivaldiregering zette de CD&V’er terugkeer (‘vrijwillig als het kan, gedwongen als het moet’) hoog op zijn prioriteitenlijstje.
Die koers kreeg een zetje door het eindverslag van de commissie van Marc Bossuyt, voormalig voorzitter van het Grondwettelijk Hof. Die nam het hele terugkeerbeleid onder de loep. Een van de conclusies: het ontbreekt aan persoonlijke begeleiding.
Enter de terugkeerbureaus, officieel ICAM-bureaus. Donderdag woonde Mahdi de plechtige opening van het loket in Antwerpen bij. Op dezelfde dag openden de bureaus in Gent, Namen en Luik, nadat de Brusselse vestiging al eind oktober opende.
Bedoeling is de begeleiding van mensen die het bevel krijgen om het grondgebied te verlaten, jaarlijks zo’n 24.000 personen. Voortaan zullen ze bij dat bevel ook een uitnodiging krijgen om langs te gaan bij een van de regionale loketten. Via persoonlijke gesprekken kunnen ze rekenen op bijstand bij hun traject.
Dat traject kan, maar hoeft niet noodzakelijk uit te monden in gedwongen terugkeer. Zo zal de dienst ook ‘empathisch luisteren’ of de personen nieuwe elementen kunnen aanbrengen die alsnog leiden tot wettig verblijf. ‘Ons terugkeerbeleid wordt kordater, maar ook menselijker omdat personen begeleid worden naar een duurzaam toekomstperspectief’, zegt Mahdi.
A4’tje
Volgens Freddy Roosemont, topman van Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), leefde de vraag naar zulke initiatieven al jaren. ‘Het besef groeide dat er iets extra nodig is. Dit gaat een invloed hebben op de cijfers van vrijwillige terugkeer.’
En die cijfers zijn niet goed, geeft ook Mahdi toe. Data van opvangdienst Fedasil tonen dat tussen januari en mei van dit jaar slechts 764 mensen vrijwillig naar hun land van herkomst terugkeerden. Het bevel om het grondgebied te verlaten blijft een A4’tje waarmee sans-papiers jaren onder de radar kunnen blijven.
Vraag is of de nieuwe loketten daadwerkelijk een invloed zullen hebben, zoals Roosemont hoopt. Het project staat nog in zijn kinderschoenen, voorlopig is er slechts één openingsdag per week. Bovendien zijn er maar twee belangrijke doelgroepen: gezinnen met minderjarige kinderen en ‘geïntercepteerden’, sans-papiers die om een of andere reden worden tegengehouden. Al is het de bedoeling om op termijn op te schalen naar meer doelgroepen, meer loketten – een 80-tal in heel het land – en meer openingsdagen.
Mahdi formuleert evenmin streefcijfers over het aantal personen dat hij succesvol bereikt of begeleid heeft. Dat maakt het moeilijk om het project te evalueren.
Voor de bekendheid van ICAM wordt gerekend op mond-op-mondreclame. Daarvoor hangt Mahdi deels af van de goodwill van middenveldorganisaties die in aanraking komen met mensen in onwettig verblijf, en steden en gemeenten, bijvoorbeeld via het OCMW. Stokt het ergens in die keten, dan zal dat voelbaar zijn in de opkomstcijfers.
Oppositiepartij N-VA blijft in ieder geval sceptisch. Kamerlid Theo Francken spreekt van ’tijdverlies’.
Visitatierecht
In ieder geval heeft het ruimere terugkeerbeleid nog veel voeten in de aarde. Op nationaal niveau ondervindt Mahdi moeite met de gedwongen repatriëring van uitgeprocedeerde asielzoekers omdat velen een PCR-test weigeren, die vaak noodzakelijk is om het proces te voltooien. Een wetsontwerp om zo’n test te verplichten ligt al maanden vruchteloos op de regeringstafel.
Tegelijk zoekt de CD&V’er meer capaciteit voor gesloten centra, en maakt hij al langer werk van 5.400 nieuwe bufferplaatsen voor asielzoekers. Een zoektocht die alsmaar prangender wordt naarmate mensen op straat slapen aan het Brusselse opvang- en onthaalcentrum Klein Kasteeltje.
Nieuwe aanwervingen bij DVZ, de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) en het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) moeten alle procedures vereenvoudigen. Maar die maatregelen zullen pas op langere termijn vruchten afwerpen.
Ook het ‘visitatierecht’ moest een deel van het sluitstuk worden. Dat is een update van de genuikte regeling rond ‘woonstbetredingen’ van de regering-Michel, waarbij de politie woningen mag betreden. De linkse partijen binnen Vivaldi liggen echter dwars.
Een en ander wijst erop dat het idee finaal is begraven. Binnen de CD&V sust men dat de maatregel sowieso ‘symbolisch’ was omdat die het aantal verwijderingen amper zou doen stijgen.
Dubliners
Maar zoals vaker ligt de sleutel op Europees vlak. Mahdi kijkt al langer naar de ‘Dubliners’, mensen die asiel aanvragen in een Europese lidstaat, maar doorreizen naar een andere. De Dublin-regels schrijven voor dat die personen naar dat eerste land moeten terugkeren, maar in de praktijk pakt dat vaak anders uit. Het akkoord dat Mahdi in oktober sloot op Benelux-niveau moet de toon aangeven voor de rest van Europa.
Ook moeten er strakkere overeenkomsten komen met landen van herkomst buiten de Europese Unie die nu weigerachtig staan tegenover repatriëringen.
En dan is er nog het nieuwe Europese migratiepact, waarvan Mahdi hoopt dat die screening aan de EU-buitengrenzen vooropstelt. Die strijd is nog lang niet beslecht op Europees niveau.
Op die manier valt het niet uit te sluiten dat niet Mahdi zelf, maar zijn opvolger pas de vruchten zal plukken van wat er op dit moment politiek beweegt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier