Quarantaine negeren na risicoreis? U bent aansprakelijk voor uitbraak

Wie terugkeert uit een ‘rode zone’ en de verplichte quarantaine en tests naast zich neerlegt, kan aansprakelijk worden gesteld voor de schade bij een nieuwe corona-uitbraak. Maar experts betwijfelen of het ooit zover zal komen.

Stel, u keert terug van een reis uit het Catalaanse Lleida. Volgens Buitenlandse Zaken bent u dan verplicht tot zelfisolatie en een test. De Spaanse provincie kreeg een rode kleurcode mee vanwege de onrustwekkende heropflakkering van het coronavirus. Pas na een tweede negatieve test mag u de quarantaine verbreken.

Wat als u de regels overtreedt en de verplichting negeert? De straffen zijn ondertussen bekend: geldboetes en zelfs celstraffen hangen u boven het hoofd.

Maar naast die sancties, riskeert u nog grotere kosten. Niet alleen brengt u andere mensenlevens in gevaar. Als u een nieuwe corona-uitbraak veroorzaakt, dan bent u aansprakelijk. Die boodschap gaf het kabinet van Vlaams welzijnsminister Wouter Beke (CD&V) alleszins vorige week mee in Het Laatste Nieuws. ‘Weet ook dat wie de verplichting bewust overtreedt aansprakelijk kan worden gesteld voor de schade bij een nieuwe uitbraak. Ik zou dat risico alvast niet nemen’, klonk het bij een woordvoerder.

Het kabinet verduidelijkt dat die bepaling niet is opgenomen in hetzelfde decreet dat de boetes en celstraffen regelt. ‘Dit gaat over de “gewone” aansprakelijkheid. Dat wordt desgevallend uiteraard bepaald door een rechter.’

Zo kan iemand die besmet wordt door contact met een covidpatiënt de (medische) kosten verhalen op die persoon wanneer blijkt dat die uit een ‘rode zone’ terugkeerde zonder de maatregelen te volgen. Althans: in theorie. Experts zijn er het immers over eens dat de aansprakelijkheid aantonen een huzarenstukje wordt.

Contactopsporing

Alles draait rond artikel 1382 van het burgerlijk wetboek: ‘Wie door zijn fout aan een ander schade veroorzaakt, moet deze schade vergoeden’. Die regel is onderhevig aan drie voorwaarden: iemand maakt een fout, er is aantoonbare schade én er is een oorzakelijk verband tussen die fout en de schade.

‘Het is geen sinecure om die drie elementen te bewijzen’, zegt professor Thierry Vansweevelt (UA), expert aansprakelijkheidsrecht. De eerste twee voorwaarden zijn het meest evident. ‘Zo zal het slachtoffer moeten bewijzen dat de schadeverwekker zich niet heeft laten testen en niet in quarantaine is geweest.’ De schade, met name de besmetting van het slachtoffer, wordt daarop door een deskundige vastgesteld.

De moeilijkheid steekt pas echt de kop op bij de derde voorwaarde: het oorzakelijk verband tussen beide aantonen. Het slachtoffer zal moeten bewijzen dat hij of zij besmet is geweest door die specifieke persoon die niet in quarantaine is gegaan.

‘Het slachtoffer is wellicht met veel andere mensen in aanraking geweest. De besmetting kan dus vanuit verschillende personen zijn gebeurd’, zegt professor Vansweevelt. ‘Het is zeer moeilijk te bewijzen dat de besmetting juist van die persoon afkomstig is geweest. En in geval van twijfel wordt het causaal verband niet aanvaard. Dat is de stelregel in onze rechtspraak.’

Bovendien, voegt Vansweevelt toe, wordt het nog moeilijker de verspreider van het virus te vinden ‘wanneer we zien hoe slecht de contactopsporing loopt’.

Napoleon

Justitiewatcher en oud-vrederechter Jan Nolf maakt de vergelijking met de verspreiding van aids. ‘De vergelijking gaat natuurlijk maar een beetje op, maar er zijn wel veroordelingen uitgesproken voor bewuste, of crimineel nalatige verspreiding.’

Maar net door de aard van het coronavirus wordt het zeer moeilijk om die causaliteit vast te stellen, zegt ook Nolf. ‘En dan is er nog de volgende vraag: hoe zit het met de attitude van het slachtoffer? Wat als hij of zij zelf bijvoorbeeld verzaakte aan de mondmaskerplicht? Vergelijk het met een medepassagier van een wagen die geen veiligheidsgordel draagt.’

Kortom: een aartsmoeilijk verhaal. De slotsom blijft dat de strikte opvolging van alle gezondheidsregels essentieel is voor uzelf en anderen. ‘De aansprakelijkheid is uiteraard een nuttige wenk naar responsabilisering’, zegt Nolf. ‘We zijn altijd verantwoordelijk voor anderen. Al in de tijd van Napoleon was dat de wenk van het burgerlijk wetboek.’