‘Migratieverdrag Marrakesh: alleen een collectief mea culpa van de regering-Michel is hier op zijn plaats’

Wat staat er in dat beruchte migratiepact en hoe kwam het tot stand? Veerle Wouters en Hendrik Vuye over twee jaar aan gemiste kansen. ‘Alleen een collectief mea culpa van de regering-Michel is hier op zijn plaats.’

Het migratiepact is al twee jaar in voorbereiding binnen de Verenigde Naties (VN). Ook België is vertegenwoordigd. De delegatie bestaat uit een diplomaat en de Belgische speciale gezant voor Asiel en Migratie. De regering is dus betrokken bij het opstellen van de tekst. Pas maanden nadat de tekst begin juli 2018 door de onderhandelaars te New York wordt gefinaliseerd, zorgt Marrakesh voor politieke heibel. Twee jaar aan gemiste kansen.

Migratieverdrag Marrakesh: alleen een collectief mea culpa van de regering-Michel is hier op zijn plaats.

In de Kamer verklaart de eerste minister dat de tekst ook binnen de regering de geëigende weg heeft gevolgd. Alle betrokken ministers en staatssecretarissen hebben, tijdens dit overleg, opmerkingen kunnen formuleren. Ook de deelstaten krijgen inspraak. Dus ook de Vlaamse regering van minister-president Geert Bourgeois (N-VA). Er gebeurt niets. Meer nog, de houding ten opzichte van de tekst is ronduit positief. Dit blijkt uit een antwoord van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) op een vraag van PS-Kamerlid Stephane Crusnière. Eind april verklaart Francken ronduit het migratiepact te steunen.

Op 27 september verklaart eerste minister Charles Michel (MR) voor de Algemene Vergadering van de VN: ‘Mijn land zal in december het globaal migratiepact ondertekenen in Marrakesh. Deze tekst is een enorme stap vooruit’. Geen vuiltje aan de lucht, tot Oostenrijk plots verklaart het migratiepact niet langer te steunen. Dan pas gaan de poppetjes aan het dansen in België. Rijkelijk laat. Dit toont aan hoe slordig wij omgaan met dit soort van teksten. Ze worden niet of nauwelijks geanalyseerd, ze worden niet bijgestuurd. Pas wanneer een ander land bezwaren formuleert, schieten ook de Belgische excellenties wakker. Plots dreigt zelfs een regeringscrisis over een tekst die men tot voor kort onvoorwaardelijk steunt. België is het land van het surrealisme. Beleid voeren doet men niet, steekvlampolitiek op de sociale media des te meer.

Niet-bindend, is dat vrijblijvend?

Het migratiepact is een vrij lange tekst. Hij bevat ook zeer positieve punten, zoals het opdrijven van de strijd tegen mensensmokkelaars. Daarnaast staan er ook vele algemeenheden in de tekst.

Sommigen stellen dat de tekst niet gevaarlijk is, want hij is niet-bindend. Het klopt inderdaad dat de tekst niet-bindend is. Maar is hij vrijblijvend? Neen, dat is hij niet. De Staten nemen de verplichting op zich om het migratiepact te implementeren (§ 40 e.v.). Ze zullen dit doen in samenspraak met de migranten, het middenveld, de migrantenorganisaties, de vakbonden, de media… (§ 44). De Secretaris-Generaal van de VN zal hierover zelfs tweejaarlijks rapporteren aan de Algemene Vergadering (§ 46). Er komt zelfs een ‘follow-up and review’ (§ 48 e.v.). Niet-bindend wil dus niet zeggen vrijblijvend.

Vermits de staten de verplichting op zich nemen het migratiepact te implementeren, is het dus niet denkbeeldig dat er na de klimaatzaak een migratiezaak komt waarbij geëngageerde burgers trachten dergelijke rechten af te dwingen.

Wat betekent dit concreet? Het migratiepact bevat een catalogus aan nieuwe verplichtingen voor de staten en dus rechten voor de migranten. Het onderscheid tussen legale en illegale migratie wordt hierbij wel eens verwaarloosd (zie: § 31). We pikken er enkele uit. Zo moeten er langs de vluchtroutes informatiepunten komen die vluchtelingen informeren over hun rechten (§ 21). Hier gaat het dus wel degelijk over illegale migratie. Op lokaal niveau moeten er buurthuizen komen die via een ‘interculturele dialoog en het delen van verhalen’ – zo staat het er echt – zorgen voor meer wederzijds respect en een betere integratie (§ 32). Vermits de staten de verplichting op zich nemen het migratiepact te implementeren, is het dus niet denkbeeldig dat er na de klimaatzaak een migratiezaak komt waarbij geëngageerde burgers trachten dergelijke rechten af te dwingen. Nogmaals, niet-bindend is niet vrijblijvend, de staten nemen wel degelijk verplichtingen op zich.

De teneur van de tekst

De tekst is vrij eenzijdig. Migratie wordt omschreven als een bron van welvaart, innovatie en duurzame ontwikkeling in een geglobaliseerde wereld. Men wil deze positieve impact optimaliseren (§ 8). Dit vat de teneur van de tekst goed samen.

Dat migratie ook voor problemen zorgt in de landen van bestemming, wordt op meerdere manieren opgelost. De burgers krijgen recht op ‘objectieve, evidence-based en heldere’ informatie om negatieve beeldvorming over migratie tegen te gaan (§ 10). Deze informatie moet zorgen voor een ‘humane en constructieve perceptie’ van migratie (§ 33). Rest alleen de vraag hoe informatie objectief kan zijn, indien men op voorhand bepaalt wat de teneur moet zijn. Socioloog Marc Elchardus heeft gelijk waar hij schrijft dat men eigenlijk propaganda beoogt.

Wat met burgers die het niet eens zijn met deze propaganda? Geen nood, het migratiepact wil alle vormen van discriminatie, racisme, xenofobie en intolerantie tegen vreemdelingen en hun families uitroeien (§ 15). Wie het dus niet eens is met het pact, die is meteen racist. Wie wijst op de problemen die migratie veroorzaakt in de landen van opvang, die is meteen xenofoob.

Activistische rechters?

Internationale mensenrechtenverdragen stellen dat niemand mag worden onderworpen aan folteringen of mensonterende behandelingen. Niemand betwist het folterverbod. Maar wat is een mensonterende behandeling? Hierover kunnen de meningen verschillen. De rechter moet deze open norm invullen, hij moet hem trachten te objectiveren. Wanneer een tekst afkomstig van de VN een globaal kader schept over migratie, dan zal de rechter zich hierdoor laten inspireren. We hebben het hier niet over activistische rechters, maar over rechters die gewoon hun werk doen. Ze gaan gewoon kijken wat de staten zelf in het migratiepact omschrijven als mensonterend. Het migratiepact is immers de internationale standaard en dat hebben de staten zelf beslist. De rechter neemt er enkel akte van.

In België wordt al minder dan 20 % van de bevelen om het grondgebied te verlaten uitgevoerd. Moet dit cijfer echt nog omlaag?

Nu staat er in het migratiepact bijvoorbeeld dat men zal nagaan of sancties voor illegaal verblijf op het grondgebied een gepaste sanctie zijn (§ 27); dat het opsluiten voorafgaand aan een uitwijzing het laatste redmiddel moet zijn (§ 29); dat het opsluiten van gezinnen met kinderen wordt uitgesloten (§ 29)… Men moet dan ook niet verwonderd zijn wanneer een rechter besluit dat dit mensonterende behandelingen zijn. Het migratiepact is een bijkomend referentiekader – er zijn er ook andere – voor de rechter.

Neen, er staat niet in het migratiepact dat er geen grenzen mogen zijn. Maar je kan op twee manieren komen tot open grenzen. Ofwel gewoon door de grenzen open te zetten, ofwel door er niet meer in te slagen illegalen uit te wijzen. In België wordt al minder dan 20 % van de bevelen om het grondgebied te verlaten uitgevoerd. Moet dit cijfer echt nog omlaag? We zijn nu al een land zonder grens. België staat zelfs op de zevende plaats van de EU-landen met de meeste gezinsherenigingen. Het migratiepact wil de toegang tot procedures van gezinshereniging versoepelen (§ 21). Het migratiebeleid faalt nu al over de ganse lijn schreven we recent, maar het kan nog erger.

Mist spuien over Libië, Saoedi-Arabië en vodjes papier

Kristof Calvo en Wouter Devriendt (Groen) schrijven: ‘De tekst viseert vooral landen als Libië, of Saoedi-Arabië’, maar niet ons land. Dit staat alvast nergens in de tekst van het migratiepact. Meer nog, het tegendeel is waar. In Libië of Saoedi-Arabië zal het migratiepact geen enkel gevolg kennen. Gewoon omdat deze staten geen rechtstaten zijn met onafhankelijke rechters. In ons land daarentegen zal het pact wel gevolgen hebben, net omdat we een rechtstaat zijn met onafhankelijke rechters. De tekst mist dus volledig zijn doel als het gaat over landen als Libië en Saoedi-Arabië.

Gedurende twee jaar heeft België echter alle kansen gemist om de tekst bij te sturen. Stoere verklaringen zijn hier echt niet op hun plaats.

N-VA dreigt er nu mee het pact niet te ‘ondertekenen’. Ook dit is mist spuien. Het migratiepact wordt niet ondertekend. Dit is geen verdrag. Het is een tekst die tot stand komt binnen de VN. Te Marrakesh wordt gestemd, zo staat het letterlijk in de resolutie aangenomen door de Algemene Vergadering van de VN op 6 augustus jl. Waar was de regering-Michel die dag? Begin december wordt er dus gestemd en is de tekst een feit, of België nu voor of tegen stemt. De meerderheid beslist. Al de rest is juridische nonsens. Vermoedelijk maakt men er zich vanaf met een interpretatieve nota voor nationaal gebruik. Men gaat zijn eigen interpretatie geven aan de tekst voor nationaal gebruik. Dit wil zeggen dat men de kiezer wil paaien. Enig rechtsgevolg heeft dergelijk vodje papier immers niet. De tekst is een VN-document en blijft dat ook, daar kan België niets aan veranderen.

Plots is het migratiepact een politiek hangijzer. Gedurende twee jaar heeft België echter alle kansen gemist om de tekst bij te sturen. Stoere verklaringen zijn hier echt niet op hun plaats. De regering-Michel en in het bijzonder de betrokken excellenties, namelijk staatssecretaris voor Asiel en Migratie Francken (N-VA), minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) en minister voor Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open VLD), slaan beter een reuzegroot mea culpa: ‘we hebben over de ganse lijn gefaald, sorry kiezers’.