‘Er is niets mis mee dat dat magistraten publiek deelnemen aan het maatschappelijk debat’, schrijft justitiewatcher Jan Nolf. ‘Integendeel, het verdient de voorkeur in vergelijking met het stille lobbywerk waarin magistraten sterk zijn.’
De Eerste Voorzitter van het Antwerpse hof van beroep neemt geen genoegen met de unanieme beslissing van de Deontologische Commissie van het Vlaams Parlement omtrent de ’tussenkomst’ van John Crombez (SP.A) bij een Mechelse jeugdrechter. Je kan stellen dat de hoge magistraat tegen die beslissing in hoger beroep gaat: bij zichzelf.
Op zich is er niets mis mee dat magistraten publiek deelnemen aan het maatschappelijk debat. Integendeel, het verdient de voorkeur in vergelijking met het stille lobbywerk waarin magistraten sterk zijn.
Vanaf de eigen kansel prediken, is in de piramidale justitie uiteraard enkel de hoogste togadragers gegeven. Traditioneel is dat 1 september, wanneer procureurs-generaal in hun ‘Mercuriale’ de politieke wereld de les spellen: herinner u de speech van Yves Liégeois over ‘het einde van de democratie’ naar aanleiding van de sociale fraude (nee, niet de fiscale fraude…).
Verschil brief Veli Yüksel
Niet voor het eerst dezer dagen wordt – zoals in Antwerpen – een ‘plechtige eedaflegging’ aangegrepen om een gerechtelijke opinie te schrijven. Ware dat over veel prangende juridische problemen maar vroeger gebeurd.
Over de tussenkomst van John Crombez kan je blijven discussiëren: het verschil met de brief van Veli Yüksel was voor uw justititiewatcher evident, maar aan die juridische duiding gaat de Eerste Voorzitter magistraal voorbij.
Het nieuwe probleem is zijn oplossing
Eerste voorzitter Luyten waarschuwt – op straffe van tuchtvervolging – dat ieder magistraat van het rechtsgebied Antwerpen – Limburg dergelijke tussenkomsten bij zijn hoge ambt moet melden. Dat noemt traditioneel de ‘hiërarchische weg’. In justitie zou je ‘hoge’ en ‘lage’ rechters hebben. De lagere rechters zijn dan een soort minderjarigen, onder de voogdij van de hoogsten, die het monopolie hebben om in naam van die juridische kleuterklas het woord te voeren.
Nu vraag ik mij af of dit op 19e-eeuwe traditie steunt, dan wel op een of andere rechtsregel.
In het afscheidsbundel van ere-vrederechter Freddy Evers schreef de legendarische vrederechter Guy Rommel o zo terecht maar stoutmoedig: ‘Er is geen hiërarchie en bijgevolg ook geen hiërarchische weg tussen de rechters. Sommige machtswellustige, haast kinderlijke korpsoversten doen echter nog steeds alsof zij hiërarchische oversten zijn. Het gerecht gezond maken betekent dat het hele gerecht resoluut het Ancien Régime afzweert en – moeizaam – leert leven met de onderlinge gelijkheid, met de vrijheid en met de samenhorigheid jegens de burgers.’
Rechters die menen dat zij politiek beïnvloed worden, worden geraakt in hun individueel functioneren bij het rechtspreken. Dat is iets waar zij zelf hun individuele verantwoordelijkheid moeten opnemen en niet kunnen noch mogen overdragen aan anderen.
Klacht bij Cassatie?
Een magistraat poogde het ooit zo aan te pakken: ‘In een dossier over geweld tegenover kinderen dat geheel Vlaanderen op zijn kop zette kreeg ik een brief van de toenmalige (…) bisschop waarin deze stelling nam voor één der ouders. Toen bestond er nog geen richtlijn dat je dergelijke tussenkomst aan de hiërarchie moet melden en over laten. Uiteraard waren er wél de voorschriften van de tegensprekelijke procedure en de gelijkheid van wapens. Daarom stak ik de brief in het dossier zodat alle partijen er kennis konden van nemen, en nodigde ik de bisschop uit om als getuige te worden gehoord. Voor zover ik het mij herinner bleef de brief echter niet bij het dossier. Van de bisschop heb ik met zekerheid niets meer gehoord.’
Wat zou overigens wel de taak van de rechter zijn, die vaststelt dat zijn Eerste Voorzitter géén werk maakt van een klacht ? Klacht leggen bij Cassatie ? Ik ken er die het aandurfden, op risico van hun carrière.
In justitie is de hiërarchie niet de oplossing, maar het probleem, stel ik echter al altijd.
De oplossing zit elders
Magistraten moeten eindelijk aanvaarden dat hun werk mensenwerk is. Bijgevolg moeten de paardenbrillen af en moet eerlijk erkend worden dat er in justitie naast het vele goede en begeersterende, ook slecht gewerkt wordt. Dat er ontmoedigd en gepest wordt, zoals overal op elke andere werkvloer.
De minister van Justitie moet de moed hebben om de hoge magistratuur tegen de haren en de hermelijnen pels in te strijken en een klokkenluiderstatuut in te voeren voor magistraten met een klacht tegen interne dysfuncties of externe druk.
Daarvoor geldt immers geen spreekrecht, maar spreekplicht.
Ondertussen gaat het net de andere richting uit: door de schaalvergroting in het Nieuw Gerechtelijk Landschap is nog nooit zoveel macht bij zo weinigen geconcentreerd. Een volwassen interne democratie binnen justitie is dus verder af dan ooit.
Nochtans zal enkel een justitie die de eigen magistraten respecteert, ook leren luisteren naar de rechtzoekende. En daar gaat het toch om ?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier