‘Leg de macht bij het meest geschikte niveau: “opwaarts bestuur” is de toekomst’

Tom Garicia van Vista bepleit een herschikking van de beleidsniveaus waarbij de bevoegdheden, van onderuit, zo verdeeld worden dat ze het best kunnen beantwoorden aan en inspelen op de noden van de burger.

Na zes staatshervormingen is de Belgische staatsstructuur op zijn zachtst uitgedrukt nog niet optimaal. Met een zevende staatshervorming in het vooruitzicht worden de theorieën scherp gesteld, van herfederalisering naar een unitaire staat, over een confederaal model tot een ‘ordentelijke opdeling’ van het land. Alle aandacht gaat dus naar de structuur, terwijl wij als progressieve regionalisten de focus willen leggen op het bestuur. Daarom stellen wij het ‘opwaarts bestuur’ voor, een herschikking van de beleidsniveaus waarbij de bevoegdheden, van onderuit, zo verdeeld worden dat ze het best kunnen beantwoorden aan en inspelen op de noden van de burger.

Het minste wat je kan stellen, is dat België ‘een specialleke‘ is. Al sinds de tijd van de Romeinse keizer Julius Caesar leeft hier een stug en koppig volkje, dat weinig op heeft met heersers, ongeacht of deze uit eigen kringen of verre windstreken komen. Een groot en dichtbegroeid woud tekende toen el een vage grens af tussen de zuiderse Latijnen en de noordse Germanen. Een grens die in onze streken vele eeuwen later zou kristalliseren in wat we vandaag de taalgrens noemen.

Die tegenstelling tussen Noord en Zuid ligt in zeker opzicht ook aan de basis van het ontstaan van België. Om de expansiedrang van de Fransen in te dijken werden onze contreien samengevoegd met Nederland. De voor zijn tijd behoorlijk progressieve koning Willem I der Nederlanden zette meteen een doorgedreven handels- en industriebeleid op en moderniseerde de infrastructuur in de meer landelijke zuiderse provincies. Dat viel aanvankelijk in goede aarde, maar toen de vorst zich ook waagde aan de vernederlandsing en ‘calvinisering’ van zijn zuiderse gebieden keerde de opinie bij de overwegend Franstalige en katholieke bourgeoisie. Het ongenoegen mondde uiteindelijk uit in een opstand waarna België zich in 1830 onafhankelijk verklaarde.

Voor de nieuwe Belgische elite sprak het voor zich dat België een Franstalig land zou zijn. Zij maakten zich sterk dat ook het noorden van het land zou verfransen en dat die taalkwestie wel snel opgelost zou raken. Wat ze niet zagen was dat de tegenstelling veel dieper zat en een sterk sociaal karakter had, met de Franstalige bourgeoisie die het gewone Vlaamse plebs voornamelijk als goedkope werkkrachten zag. Samen met België werd dus meteen ook de Vlaamse strijd geboren en die strijd was een sociale strijd. Een strijd voor gelijke rechten en een gelijkwaardige behandeling. Een en ander leidde via een reeks al dan niet geslaagde staatshervormingen tot het ‘federaliseren’ van de staat België, met daarin plaats voor een volwaardige bestuurlijke entiteit Vlaanderen.

Opwaarts bestuur

De toekomst van België ligt volgens ons in het verlengde van die evolutie, met een verdere decentralisatie van de macht en een rationalisering van het bestuur. Als progressieve regionalisten lanceren we daarvoor de idee van ‘opwaarts bestuur’, waarbij de macht altijd gelegd wordt bij het daartoe meest geschikte niveau. Om tot dat ‘opwaarts bestuur’ te komen, moeten we alle beschikbare niveaus zonder taboes en met een open geest bekijken en beoordelen en vervolgens van onderuit beginnend de macht leggen daar waar ze het best kan beantwoorden aan de specifieke noden, zodat de band tussen burger en beleid zo sterk en kort mogelijk blijft. In een tweede fase kunnen bepaalde niveaus ook anders afgelijnd worden of zelfs afgeschaft, mocht blijken dat ze overbodig zijn.

Opwaarts besturen maakt de structuur ondergeschikt, of beter: stelt deze in dienst van de samenleving en het algemeen belang. Het houdt vanzelfsprekend een doorgedreven decentralisatie in. Het federale niveau zal daarom wellicht vanzelf uitdunnen tot eerder protocollaire of scheidsrechterlijke kerntaken, zoals de vertegenwoordiging op het internationale niveau of bemiddeling bij eventuele regionale geschillen. Dat hoeft helemaal geen negatieve zaak te zijn, het versterkt en ondersteunt de notie dat een overheid ten dienste van de bevolking staat.

Onafhankelijkheid of zelfs confederalisme zijn voor ons dus een mogelijke evolutie, maar geen doel op zich. Integendeel, een confederaal België of een onafhankelijk Vlaanderen waar bevolkingsgroepen uitgesloten worden of gedegradeerd tot tweederangsburgers is naar onze mening geen stap vooruit, maar een grote achteruit. Een België of Vlaanderen waar de nieuwe bourgeoisie van het grote geld en de multinationale zakenbelangen de burger voor hun gulzige kar spannen evenzeer. Het echte doel moet zijn om tot een bestuur te komen dat iedereen die hier leeft en woont overtuigt om deel uit te maken van onze samenleving en deze mee vorm te geven.

Tom Garcia is voorzitter van Vista, een nieuwe partij van progressieve regionalisten in Vlaanderen en Brussel.