‘Laat Vlaanderen een vredesregio blijven’

Met een pennentrek dreigt het Vlaams Vredesinstituut (VVI) ondergebracht te worden in een nieuw Vlaams mensenrechteninstituut. Dat de regering dit plan ontvouwt terwijl er een oorlog woedt in Europa vindt Vlaams parlementslid Staf Aerts (Groen) onvoorstelbaar en onaanvaardbaar. ‘Nooit was de rol van een onafhankelijk Vredesinstituut meer noodzakelijk.’

De oorlog in Oekraïne confronteert ons dagelijks met bruut geweld, wreedheid en vernieling. Het front ligt op amper 2.000 km van hier. Een grootschalig gewapend conflict dichtbij huis maakt het belang van vrede en geweldpreventie heel erg tastbaar: bij lokale bestuurders, op school, in de culturele wereld,…

Onze eigen geschiedenis toont aan dat vrede en verzoening niet onmogelijk is. Het geweld op de Vlaamse slagvelden in de 20ste eeuw heeft ons getekend en tegelijk geïnspireerd. Het verklaart ook waarom de vredesgedachte zo aanwezig is in het Vlaams parlement, en waarom in 2004 het Vlaams Vredesinstituut werd opgericht om via onderzoek bij te dragen aan vrede en geweldpreventie in Vlaanderen en daarbuiten.

Afgelopen maanden alleen schraagde het VVI het politieke debat met sterke rapporten over de handel in biologische en chemische goederen voor militair en civiel gebruik, de internationale nucleaire ontwapening of de doorvoer van militair materiaal via Vlaamse havens en luchthavens.

Ondertussen staat het VVI bekend te goeder naam en faam in binnen- en buitenland. Catalonië spiegelde haar vredesinstituut aan de werking van het VVI. De Peace Academy in Wales nam het VVI als voorbeeld. Laat dat een eerste reden zijn waarom het plan van de regering niet mag uitgevoerd worden: naast een significant verlies aan impact zou de aangekondigde fusieoperatie een enorm verlies zijn van een Vlaams uithangbord.

Het fundamenteel probleem bij de geplande inkapseling van het VVI gaat over de onafhankelijkheid. Voor parlementaire instellingen is die onafhankelijkheid het hoogste goed. Het risico op politieke inmenging is immers reëel.

Herinner u dat de ombudsman ooit is weggehaald uit een overheidsinstelling en werd ondergebracht in een parlementaire instelling, omdat de politieke druk te hoog werd. De bestuurders van het VVI hebben unaniem laten verstaan dat het instituut haar volle onafhankelijkheid moet behouden. Terecht, want een ongebonden raad van bestuur, waar de brede samenleving is vertegenwoordigd en experten hun insteek kunnen geven, geeft de nodige kracht aan het VVI.

Een derde reden waarom het VVI niet thuishoort in een mensenrechteninstituut is omdat het weinig tot geen bijkomende expertisewinst zal opleveren. Het VVI bouwde een reputatie op rond wapenhandel en conflicthantering, maar niet over mensenrechten. Ik maak we weinig illusies: in dit politiek geladen dossier zijn weinig inhoudelijke afwegingen gemaakt aan de tekentafel van de Vlaamse regering. Net zoals de zogezegde de efficiëntie-voordelen van deze fusieoperatie. Die zijn er niet. De parlementaire instellingen doen vandaag voor alle mogelijke ondersteunende diensten beroep op het algemeen secretariaat van het parlement.

Het valt op dat het debat over het lot van de parlementaire instellingen zich niét afspeelt in het parlement, maar in de schoot van de regering. Een regering die alles probeert om het nieuwe Vlaamse Mensenrechteninstituut op te vullen, nu ook ten koste van een sterk onafhankelijk Vredesinstituut.

Ik roep mijn collega-parlementsleden op om er mee voor te zorgen dat het instituut een onafhankelijke instelling blijft onder de vleugels van het parlement. De rol van het VVI is brandend actueel. Het vredesgericht buitenlandbeleid dat gevoed wordt door nuance, wetenschappelijke onderbouw en samenwerking is broodnodig. Het Vlaams Vredesinstituut kan mee de katalysator zijn van nieuwe duurzame vrede in Europa, als het de sterke instelling kan blijven die het nu is.

Staf Aerts is Vlaams Parlementslid voor Groen.