Nee, van een echte bocht bij N-VA is geen sprake. De kilometerheffing zou nooit een belastingverhoging worden. Maar op luttele weken voor de verkiezingen, scheert de nervositeit bij de partij van Ben Weyts wel hoge toppen.
28 oktober 2014. Kersvers Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) dient zijn eerste beleidsnota in. De regering onder leiding van minister-president Geert Bourgeois (N-VA) is dan nog maar enkele maanden oud. Weyts volgt CD&V-minister Hilde Crevits op, die naar Onderwijs verkast.
De N-VA’er erft er het dossier van de kilometerheffing voor vrachtwagens. Hoewel die plannen al jaren werden aangekondigd, stoomt voorganger Crevits die vorm van rekeningrijden als eerste klaar, niet zonder enige trots overigens. ‘De invoering van de kilometerheffing voor vrachtwagens moet een positief effect hebben op de mobiliteit en het milieu’, klinkt het bijvoorbeeld.
Weyts belooft het nieuwe systeem onder zijn vleugels naar behoren uit te rollen. Daarnaast geeft hij aan dat het onderzoek naar rekeningrijden voor personenwagens ook onder zijn auspiciën zal worden voortgezet.
Voortgezet, want ook hier begon alles op dreef te komen onder het beleid van Crevits. Bij zij die het dossier rond rekeningrijden opvolgen, zal volgende zin van het CD&V-boegbeeld uit 2014 vertrouwd in de oren klinken: ‘Over een invoering is nog niets beslist, dat is iets voor een volgende regering.’
In de beleidsnota-Weyts luidt het als volgt: ‘Op basis van de resultaten van het uitgevoerde proefproject in de GEN-zone en de ervaringen internationaal, wordt in overleg met de bevoegde minister, de andere gewesten en de betrokken actoren onderzocht of en onder welke voorwaarden (…) op termijn een slimme kilometerheffing voor personenwagens budgetneutraal kan worden ingevoerd die ook in de plaats kan treden van de vaste verkeersbelastingen.’
Jean-Marie Dedecker
Bij aanvang van de regering-Bourgeois is dus allesbehalve duidelijk hoe het rekeningrijden voor personenwagens er uit zal zien. De regering weet wel hoe het er niet gaat uitzien: het mag geen belastingverhoging worden.
In dat opzicht heeft de partij van Bart De Wever een punt wanneer ze zegt dat er van een bocht geen sprake is. Alles draait rond de uitspraak van diezelfde De Wever bij VTM Nieuws. Gevraagd naar een reactie op gelekte onderzoeksresultaten waaruit blijkt dat een tarief tussen 2 en 5 eurocent op tafel ligt, zegt De Wever dat ‘het mij lijkt alsof het een lastenverhoging zal zijn’. De conclusie: ‘Dat zal zonder ons zijn.’
Tom Van Grieken voelde zich in zijn sas toen De Wever het rekeningrijden ernstig in vraag stelde.
Het deed critici bij nagenoeg alle andere partijen in hun vuistje lachen. De felste kritiek kwam van Vlaams Belang, de partij die zich de laatste weken ongemeen hard heeft verzet tegen de kilometerheffing. Voorzitter Tom Van Grieken daagde in een opiniebijdrage bij Knack N-VA-lijstduwer Jean-Marie Dedecker zelfs uit om te reageren – die dat ook deed.
Vlaams Belang zette zelfs een petitiecampagne op poten. Volgens de teller van de website www.stopkilometerheffing.be verzamelde die al 25.500 ondertekenaars. Dat het hoofd van Weyts centraal in de beeldopmaak staat, moet allesbehalve aangenaam zijn voor N-VA.
Van Grieken voelde zich dus in zijn sas toen De Wever het rekeningrijden ernstig in vraag stelde. ‘Mocht er een heffing zijn op iedere bocht dat N-VA maakt, de staatskas zou nogal gevuld zijn’, klonk het onder meer op Twitter.
Toch is wat De Wever declameerde in de televisiestudio niet zo’n grote bocht als Van Grieken beweert. Iedere keer dat Weyts het had over een kilometerheffing, volgde de term ‘budgetneutraal’ niet lang erna.
Niet populair
Die neutraliteit moet ook bewezen worden via allerhande studies. Al heel snel bleek het mantra van Crevits ook voor Weyts te gelden: ik onderzoek, de volgende regering voert uit. Het rekeningrijden zelf zou hou dan ook slechts ten vroegste in 2024 kunnen worden ingevoerd.
Ook gewezen ministers Joke Schauvliege (CD&V) en Bart Tommelein (Open VLD) deden overigens hun duit in het zakje. Schauvliege in haar bevoegdheid rond milieu, Tommelein voor financiën. Studie na studie klopte Weyts op dezelfde nagel: rekeningrijden zal budgetneutraal zijn, of het zal niet zijn.
Achteraf bekeken blijft hét grote probleem voor Weyts vooral de perceptie. Want hoewel hij op voorhand paste voor een belastingverhoging voor autorijdend Vlaanderen, verdedigde hij steeds opnieuw het principe achter het rekeningrijden. Niet zelden schuwde hij daarbij de grote woorden.
‘Ik besef dat ik mij niet echt populair maak met dit pleidooi’, klonk het in de zomer van 2017. ‘Het zou voor mij veel makkelijker zijn om helemaal niets te doen. Maar dan staan we binnenkort allemaal stil.’
Of neem zijn pleidooi tegenover rabiate tegenstander Anke Van dermeersch (Vlaams Belang) in het Vlaams Parlement in oktober vorig jaar. ‘Als het gaat over fileproblematiek, is het gemakkelijk om te zeggen waar je tegen bent zonder te zeggen waar je voor bent en realistische haalbare oplossingen naar voren te schuiven’, zei hij.
De kwestie valt pal op het kruispunt van de klimaatdiscussie en die van de koopkracht.
Weyts vervolgde: ‘Ik ben voorstander van de invoering van een kilometerheffing voor personenwagens om twee redenen: die heffing moet leiden tot een belastingvermindering en tot een element van mobiliteitssturing. Wat de eerste reden betreft, kunnen we alle verkeersbelastingen afschaffen en netto meer overhouden omdat we voortaan de buitenlanders zullen laten meebetalen voor het gebruik van onze wegen, wat voorheen niet het geval was.’
In tegenstelling tot bijvoorbeeld de liberalen, identificeerde Weyts zich met het concept voor het goed en wel was uitgeplozen. Zelfs op dit moment loopt er nog steeds een studie naar de budgettaire effecten van een kilometerheffing. De resultaten worden pas in juni verwacht, een maand ná de verkiezingen.
Omwille van al die elementen is N-VA overgegaan tot wat men lichte crisiscommunicatie kan noemen. Te midden van perslekken en striemende kritiek van radicale partijen als Vlaams Belang en PVDA wordt een regelrechte perceptieoorlog uitgevochten.
Een blik op de Twitterpagina van N-VA spreekt boekdelen. De antwoorden die de sociale-mediamedewerkers verzenden naar individuele gebruikers met vragen en twijfels over het N-VA-standpunt zijn niet meer bij te houden.
Freya-factuur
De kwestie valt dan ook pal op het kruispunt van de klimaatdiscussie en die van de koopkracht. Tot voor kort kon N-VA zeer goed om met die botsing tussen gele en groene hesjes. Met haar discours voor wetenschappelijke innovatie en tegen ‘onrealistische gedragswijzigingen’ van de burger, kon ze heel wat mensen bekoren. In deze uithoek van het debat is het voor de partij veel moeilijker om overeind te blijven.
De hele kwestie doet denken aan het debacle rond de Turteltaks, officieel de Vlaamse energieheffing. Die heffing kwam er onder toenmalig Vlaams minister Annemie Turtelboom (Open VLD). In feite was de belasting een gevolg van een povere visie van de voorgaande regering rond de groenestroomcertificaten.
‘Het had perfect vermeden kunnen worden als de oversubsidiëring op tijd was gestopt’, verzuchtte Turtelboom op een keer. Partijgenoten trachtten nog om de bijnaam Turteltaks om te zetten naar ‘Freya-factuur’, naar haar voorganger Freya Van den Bossche (SP.A). Vertaald naar vandaag zou Weyts zich bijvoorbeeld kunnen beroepen op het voorbereidend werk van Crevits.
Maar in het geval van Turtelboom kwam dat alles te laat. De perceptie was er, haar ontslag volgde niet veel later. Voor een liberale partij was de vereenzelviging van een kopstuk met een belasting een drama.
Dat is het ook voor een anti-belastingpartij als N-VA. In tegenstelling tot de Turteltaks, is er van een kilometerheffing nog geen sprake. Maar in een perceptie-oorlog gelden er onconventionele regels. Daarbij behoort ook een bocht nemen die er niet echt een is.
Lees ook: De val van een superminister
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
