‘Ik wil helemaal geen neutrale omroep, maar eentje die de diversiteit in beeld brengt’

‘Religies en levensbeschouwingen of politieke overtuigingen naar achterkamertjes verbannen, is frustratie kweken en – niet onbelangrijk voor een overheid – controle verliezen’, schrijft Hans Geybels naar aanleiding van de uitspraken van mediaminister Sven Gatz over het uitzenden van religieuze erediensten op de openbare omroep.

De strijd om religieuze en levensbeschouwelijke programma’s op de openbare omroep gaat inmiddels al een paar decennia mee. Voor een belangrijk deel is die beslecht in het voordeel van de tegenstanders van dat soort boodschappen op de openbare omroep. Twee jaar geleden werd met zachte trom komaf gemaakt met de ‘uitzendingen door derden’. Die programma’s werden vervangen door Wanderlust, een format waar ik later nog op terug kom. Na de uitzendingen door derden is het nu de beurt aan de liturgische programma’s.

Het argument dat steeds terugkeert om die programmatie af te voeren is eigenlijk een vraag: behoort dat soort programma’s tot de kerntaak van een openbare omroep? Ik kan op die vraag niet beter antwoorden dan onlangs Dieter Dujardin in zijn editoriaal in Het Laatste Nieuws: Hij stelde een wedervraag: “Mogen we ons dan ook afvragen of het een kerntaak is om hele en halve bv’s op te voeren in een opgepompte zangwedstrijd? Om politici, sportlui en tv-makers naar Zuid-Afrika te vliegen om er een dagje te zitten grienen aan het zwembad?”

Zijn er inderdaad geen andere zenders genoeg om ons te leren koken, ontspannen, consumeren enzovoort? We leven toch niet meer in 1975, toen elke Vlaming noodgedwongen naar Nederlandse kanalen moest kijken voor dat soort dingen? Hoeveel Vlaamse zenders hebben we inmiddels? Overigens ben ik óók voor dat soort programma’s op de openbare omroep als ze tenminste haar kerntaak niet verloochent.

Alvorens stil te staan bij die kerntaak, nog eventjes terug naar de uitgangsvraag. Voor mij raakt de vraag of religieuze en levensbeschouwelijke programma’s nog kunnen op een openbaar kanaal een veel diepere snaar. Eigenlijk zeggen de tegenstanders dat er voor religie en levensbeschouwing geen plaats meer is in de publieke ruimte. De kwestie van de programmatie kadert bijgevolg in een veel crucialer debat dat we enkele maanden geleden hadden rond de invoering van een preambule in de grondwet. Die preambule moest voor de liberale initiatiefnemers laïciteit/vrijzinnigheid tot canon maken voor toekomstige wetgeving. Stel je eens voor dat de katholieken voorstellen dat elke toekomstige wet aan haar katholiciteit getoetst zou moeten worden? Het kot zou terecht te klein zijn.

Religie en levensbeschouwing maken integraal deel uit van de debatten in een samenleving. Welke burger heeft er geen? Daarbij moeten we ons allemaal houden – aan het overigens liberale – principe van tolerantie. Is het niet geheel antiliberaal om komaf te maken met de vrijheid van godsdienst, een variant van de vrijheid van meningsuiting? De openbare omroep heeft bijgevolg zeer zeker tot taak om belangrijke zaken als religie en levensbeschouwing in beeld te brengen. Hetzelfde geldt overigens voor de diverse politieke overtuigingen.

Dat brengt me bij een laatste punt. Terug naar Wanderlust, want dat programma toont aan hoe het niet (exclusief) moet – ondanks de interne kwaliteiten van het programma. Wanderlust spreekt óver religie en levensbeschouwing, niet vanuit, niet van binnenuit, niet vanuit het geleefde en beleefde. Dat vind ik een enorme verschraling. Ik heb daarnet niet voor niks ook even de politiek laten vallen. Ik zou een parallel willen maken. Villa politica spreekt óver de politiek (ook waardevol!) maar ik zou graag de diverse partijen ook eventjes per week ‘vanuit zichzelf’ aan het werk willen horen. Antwoorden op vragen van journalisten is belangrijk, maar zelf ideeën en programma’s aanbrengen en duiden is even belangrijk.

Wanneer gaan we eindelijk erkennen en respecteren dat onze samenleving divers is? Dat in beeld brengen is toch alleen maar een rijkdom. Religies en levensbeschouwingen of politieke overtuigingen naar achterkamertjes verbannen, is frustratie kweken en – niet onbelangrijk voor een overheid – controle verliezen.

Ik wil helemaal geen neutrale omroep, maar eentje die de diversiteit in beeld brengt. Alleen zo kan ik zelf groeien in begrip voor de ander en voor andersheid en dus in verdraagzaamheid. Een veel mooier geschenk aan de samenleving kan een openbare omroep toch niet geven?