‘Behoren de uitzendingen door derden niet tot de kernopdracht van de openbare omroep?’

‘Het afschaffen van de gastprogramma’s op de VRT is een ideologische keuze’, vindt professor Hans Geybels (K.U.Leuven). ‘Door te zeggen dat er geen ruimte meer is voor de levensbeschouwingen geef je het impliciete of expliciete signaal dat ze dus niet bestaan.’

Uitzendingen door derden. Dat is de ietwat dulle benaming die de gastprogramma’s van levensbeschouwelijke organisaties op radio en televisie jarenlang droegen. De bekendste verenigingen van die aard zijn ‘de katholieken’ (met Braambos) en ‘de vrijzinnigen’ (met Lichtpunt). Andere spelers waren de protestanten, de orthodoxen, de moslims en de joden. Minder gekend is dat ook de Gezinsbond wat uitzendtijd op de radio kreeg. Wat hen allemaal verbond, was het niet-commerciële aspect en het feit dat ze aan opiniëring vanuit hun levensbeschouwelijke opvatting deden. De VRT moest enkel uitzendkanalen ter beschikking stellen. Voor de inhoud van de programma’s waren de levensbeschouwingen zelf verantwoordelijk.

Ik spreek in de verleden tijd, want in april van dit jaar besliste de Vlaamse regering bij monde van minister Sven Gatz (Open VLD) dat de erkenning van de levensbeschouwelijke verenigingen afloopt op 31 december 2015. De vraag is of het licht dan definitief uitgaat en ik spreek stellig de hoop uit van niet. Een goed alternatief is niet alleen gewenst, maar ook noodzakelijk.

Kwaliteit gevraagd

Laten we er geen doekjes om doen. De kwaliteit van sommige programma’s liet te wensen over. Dat heeft onder meer te maken met het gebrek aan financiële middelen van de diverse levensbeschouwelijke organisaties. En koken kost geld. Vooral televisie maken, slorpt handenvol geld op. Maar dat neemt niet weg dat de organisaties er soms toch in slaagden om extra financiële middelen te vinden om kwaliteitsvolle televisie of radio te maken of aan te kopen. Die programma’s – ongeacht de levensbeschouwing – vielen bij vele mensen erg in de smaak.

Omdat er gebruik gemaakt wordt van de uitzendmogelijkheden van de openbare omroep mag die in ruil van de verenigingen professioneel vervaardigde uitzendingen van hoge kwaliteit verlangen. Kijkers en luisteraars haken af wanneer ze amateurisme ervaren.

Vele bramen in het braambos

Ik vind het wezenlijk dat de uitzendingen door derden blijven bestaan. Dat zou conform de situatie in de meeste Europese landen zijn. In vele dossiers wordt graag verwezen naar de situatie in andere landen, dus moeten we dat nu ook maar doen. Duitsland, Frankrijk, Nederland, Zwitserland … besteden veel aandacht aan levensbeschouwing. Maar zelfs het internationale argument wil ik niet laten primeren in mijn argumentatie. Er is een meer intrinsiek argument.

Het belangrijkste argument is dat dit land beter werk zou maken van de levensbeschouwelijke diversiteit. Het afschaffen van de programma’s is ook een ideologische keuze: door te zeggen dat er geen ruimte meer is voor de levensbeschouwingen geef je het impliciete of expliciete signaal dat ze dus niet bestaan.

Waarom geen zondagvoormiddag spenderen aan dat aspect van onze samenleving? Zeker willen kijkers iets meepikken van de andere organisaties en verenigingen als die erin slagen om iets zinvols aan te bieden. Kan dit het wederzijds begrip niet stimuleren? Is dat laatste geen kernopdracht van de openbare omroep?

Liever geen derden!

Ik vind het wezenlijk dat de diverse levensbeschouwelijke organisaties en verenigingen zelf de inhoud van hun programma’s verzorgen. Een vrijzinnige humanist moet niet spreken over Kerstmis of de plechtige communie. En een christen moet het lentefeest niet duiden. Levensbeschouwing is net niet iets waar óver gesproken moet worden (dat mag natuurlijk), maar van waaruit gesproken moet worden. Anders valt de begeestering weg en dat is net een cruciaal kenmerk van een levensbeschouwing. Levensbeschouwingen werken met verhalen en die komen beter niet van experten, maar van mensen die er midden in staan en erover getuigen. Levensbeschouwelijke programma’s zijn geen documentaires over het leven, maar kunnen inspireren om het leven te veranderen. Liever geen derden wat de inhoud betreft, maar eersten, mensen die er direct bij betrokken zijn.

Lichtpunten

Ik geloof dat er in heel dit dossier enkele belangrijke lichtpunten zijn. De minister heeft de VRT gevraagd om te onderzoeken hoe de levensbeschouwingen in hun aanbod kunnen geïntegreerd worden. Afsluitend hoop ik dat dit onderzoek een drietal premissen niet uit het oog verliest. In eerste instantie dat de levensbeschouwingen voldoende tijd krijgen op de openbare omroep. Misschien zelfs meer dan nu het geval is. In tweede instantie dat de levensbeschouwingen maximale inspraak krijgen in de inhoudelijke uitwerking van de programma’s. Ten slotte dat de openbare omroep over de professionele productie van de programma’s waakt. De gastprogramma’s zijn dood, leve de gastprogramma’s!