Hoe één CVP-politicus verantwoordelijk is voor de wildgroei van lintbebouwing in Vlaanderen

Na de Tweede Wereldoorlog hadden de Verenigde Staten met hun Marshallplan miljarden veil voor de wederopbouw van West-Europa. Een Vlaamse christendemocraat wist hoe dat Amerikaanse geld te gebruiken: iedereen moest een huisje met een tuintje kunnen bezitten, op een plek naar keuze.

Voorgesteld door: Tinne Claes

Waarom? Alfred De Taeye is verantwoordelijk voor de wildgroei van lintbebouwing en onze vele oude woningen van slechte kwaliteit.

In 1968 al schreef architect Renaat Braem in zijn beruchte pamflet Vlaanderen, het lelijkste land ter wereld misnoegd over ons ‘agressief levenskader van bakstenen en auto’s’ en over de ‘warboel van wegen en straatjes, kriskras in alle richtingen, schijnbaar slechts luisterend naar de wet van de angst voor de leegte’. Vandaag is Vlaanderen voor meer dan 97 procent een betonnen woestijn.

Braem beschreef onze regio vanuit het gezichtspunt van een vliegtuigpassagier. Vijf decennia na hem heeft Tinne Claes net zo’n akelig gevoel als ze door het autoraam kijkt. ‘Na een lange reis Vlaanderen binnenrijden is voor iedereen herkenbaar. Het begint met een bons, het wegdek wordt ruwer. Dan verandert het uitzicht: betonnen muren, achtertuinen, huizen, supermarkten en parkings. Op vakantie zag je door de voorruit weidse landschappen voorbijtrekken. Thuis niet. In Vlaanderen wordt je blik bijna overal en altijd begrensd. Niets is Vlaamser dan de lintbebouwing.’

Claes heeft ook weinig moeite om de schuldige bij naam te noemen: Alfred De Taeye. De West-Vlaming ‘Fred’ De Taeye was een CVP-politicus van ACW-signatuur. Van 1950 tot 1954 was hij minister van Volksgezondheid en Gezin. Zijn grootste politieke succes behaalde hij al daarvoor, als Kamerlid: de zogenoemde wet-De Taeye dateert van 1948. De Taeye wilde gezinnen met genereuze premies en goedkope leningen aansporen om een eigen woning te bouwen. Appartementen in steden kwamen niet in aanmerking. Bouwen kon je beter waar er nog plaats was, in kleine gemeenten op het platteland. Claes: ‘Het was een ideologische keuze. De christendemocraat Alfred De Taeye zag de Vlaming liever wonen in een fermette onder de kerktoren dan in een appartement in de goddeloze stad. Dankzij de auto konden Vlamingen pendelen tussen die kerktoren en Brussel, terwijl ze trouw op de CVP bleven stemmen.’

De wet-De Taeye was een enorm succes. Al gauw stonden er 100.000 ‘De Taeye-huisjes’, ondanks de kritiek van toparchitecten op de lage kwaliteit van die woningen. Het bebouwde landschap in Vlaanderen versnipperde totaal. Rond de kerktoren raakte de ruimte snel opgevuld, waardoor de dorpen uitwaaierden langsheen lange steenwegen. Het resultaat is 13.000 kilometer aan lintbebouwing. Architecten en ruimtelijke planners doen de wet-De Taeye nu af als ‘antistedelijk’. De wet zelf is niet meer van tel, maar haar geest leeft door. Volgens cijfers van het Vlaamse Departement Omgeving is tussen 2007 en 2017 zowat 1536 hectare aan woonuitbreidingsgebieden ontwikkeld, goed voor ongeveer 20.000 bouwmogelijkheden.

Tinne Claes: ‘De wet-De Taeye blijft bepalend voor het leven van de meeste Vlamingen. Een kwart woont langs een lint, driekwart pendelt met de auto. De Vlaamse droom is een vrijstaande woning met tuin. En intussen blijven we met zijn allen maar over de files en de luchtkwaliteit zeuren – dat is zo mogelijk nog Vlaamser dan de lintbebouwing zelf.’