‘Waarom moeten we het van werkgevers laten afhangen om ons hoofd leeg te maken?’

‘Laat mensen toch gewoon zelf kiezen of ze hun mails na het werk willen lezen of niet’, zegt Tommy Browaeys over het initiatief van Lidl. ‘Flexibiliteit is geen éénrichtingsverkeer.’

‘Als hij in een put springt, doe jij het dan ook?’ Ik heb het gevoel dat we ondanks die les uit onze jeugd ook als volwassenen nog vaak die put induiken en hem zo systematisch breder maken tot we er met zijn allen invallen.

De meesten onder ons zijn niet enkel gewoontedieren maar ook kuddebeestjes en stemmen hun gedrag vaak af op dat van anderen, zelfs wanneer dat tegen hun zin is, hen geen goed doet, misschien tegen hun principes indruist of hen zelfs in het ongeluk stort. Want als één koe naar de stal trekt, volgt de rest zo goed als blindelings. Onwetend, tegen beter weten in of zelfs in volle besef – wat is het ergste? Een collega van mij gaf ooit aan een woord bewust verkeerd te schrijven omdat het gros van de lezers dacht dat het zo correct was. Als hij het juist schreef, zouden zij het als fout kunnen interpreteren.

We hebben ons verzoend met ontelbare tradities, geplogenheden en principes die we met het verschrikkelijke woord ‘norm’ bestempelen. Ook op de werkvloer. Je moet daarin mee. Je kunt niet anders. Als je jezelf er niet naar plooit, word je niet meer als norm-aal beschouwd. Zelfs wanneer het ten koste van jezelf gaat en je vroeg of laat het grootst mogelijke zoenoffer brengt: je glimlach en geluk. Het wordt misschien, nee heel zeker tijd om dat juk van die zogezegde norm als een aal van ons te laten afglijden. Anders eindigen we met een volledige déconfiture van onze samenleving.

Die samenleving: een onderwerp dat bij mijn allereerste getuigenis ter sprake kwam. Eén van de gasten triggerde me met de stelling dat de maatschappij verantwoordelijk is voor het feit dat steeds meer mensen ongelukkig zijn, dat zij de veel te hoge druk oplegt die tot een overdosis aan stress, burn-outs en depressies lijdt. Ik ging daar even in mee om dan de vraag te stellen wie de maatschappij eigenlijk vormt. Een stilte. Dat zijn wij, toch? Kunnen we er daarom niet mee beginnen om van onderuit in plaats van bovenaf iets in beweging te zetten? Wordt dat effectief allemaal van ons verwacht? Of veronderstellen we dat? Is dat de drogreden waarmee ons verstand doorgaat – het vreest verandering – terwijl we gevoelsmatig de grond onder onze voeten verliezen?

Mag ik die redenering doortrekken naar de digitale deconnectie waarover in het kader van werkbaar werk momenteel zoveel sprake is? Bedrijven halen de pers omdat hun medewerkers buiten afgelijnde uren geen interne mails meer krijgen in functie van een betere balans tussen werk en privé. Wie wil, kan ze nog wel sturen. Het is bijzonder goed dat dergelijke initiatieven genomen worden, ook al geldt de maatregel in een concreet geval waarover ik lees niet voor externe mails en zullen er vast en zeker ook arbeiders zonder mailbox maar met stress zijn.

Naar mijn bescheiden mening mag iemand die zijn mails wil lezen die gewoon lezen en staat of valt alles met de vrije keuze om dat al dan niet te doen. Zonder echte of veronderstelde verwachtingen van een ander. Het is niet omdat een manager een mail om 22u stuurt dat hij automatisch verlangt dat jij die nog vóór 23u beantwoordt. Waarom moeten werknemers het van werkgevers laten afhangen om hun hoofd leeg te maken? Kunnen we dergelijke voorgekauwde scenario’s niet beter aanvullen met of zelfs vervangen door een gedeeltelijke of zelfs volledige autonomie? Even terug naar die kudde: het is niet omdat de ene herkauwer naar de stal trekt om te slapen dat een ander moet volgen terwijl hij liever nog wat in de wei graast.

Het is inderdaad een feit dat het aantal prikkels – en daarmee de kans op stress – exponentieel toegenomen is en nog zal stijgen. Als ik mijn kindertijd met die van mijn spruiten vergelijk, is die evolutie niet in woorden te vatten. Ze kunnen nauwelijks geloven dat er ooit geen internet was. Er moesten geen mails geblokkeerd worden want ze bestonden niet. We zullen het dus moeten redden in de context die er is en hoe die verder op ons afkomt. Met één wapen: dat we er telkens weer anders mee kunnen omgaan, ook al geloven we dat lang niet altijd, opnieuw uit angst voor verandering, veronderstelde verwachtingen en mogelijk verlies van (valse) zekerheden. En dat verlamt ons, terwijl we zo eigenlijk niet verder willen. Het is als in de zon blijven liggen zonder je in te smeren terwijl er een bladrijke boom vol schaduw naast je staat. Als vlak naast de oever van een wilde rivier tegen de golven in spartelen in plaats van even aan de kant te gaan zitten. Waardoor we verbranden of verdrinken.

Het was vroeger toch makkelijker om je werk op kantoor te laten want nu ben je altijd en overal online. Geloof je dat? Moet je echt altijd bereikbaar zijn? Als men dat tegen je zin van je eist, zit het sowieso niet snor. Als je dat veronderstelt, check het dan. In alle andere gevallen en wanneer je hardleers bent: je kunt je laptop dichtlaten, de smartphone uitschakelen, op stil zetten of je professionele mailbox en apps netjes naar een tweede of derde scherm zetten zodat je moet swipen vooraleer je ziet dat er 183 ongelezen berichten zijn. Meer ruimte nodig? Misschien is net als bij mij het moment aangebroken om 4/5^e te werken en die vrijgekomen tijd aan iets anders te wijden. Of om je professionele engagement zelfs ergens anders in te pluggen als je jezelf in je huidige baan niet meer kunt unpluggen. Ga voor jezelf op zoek naar wat werkbaar werkt. Jij bent jouw norm. Deel en leer van anderen als het jouw energiebalans ten goede komt. Durf. Met respect voor je grenzen en open vizier richting je werkgever. Want flexibiliteit is geen éénrichtingsverkeer.

Creëer je eigen decobox om te deconnecteren van wat je even achterwege wilt laten voor meer verbinding met jezelf en je dierbaren.

Via zijn boek Wake-Up Call en blog waarjewerkelijkademt.be inspireert Tommy Browaeys anderen rond burn-out en hoogsensitiviteit.