Vandaag is mentale fitheid belangrijker dan ooit: 15 tips

Vergeet het IQ of EQ, vandaag staat alles in het teken van de PQ, of positieve intelligentie. Met een positieve mindset verlaag je de kans dat je overweldig wordt in een wereld vol crisissen. Zelfs de grootste doemdenker kan het leren.

We weten het al langer: diploma’s, materiële welvaart en een onmiddellijke bevrediging van verlangens maken ons niet per se gelukkig. Bovendien leven we in tumultueuze tijden die ons petje te boven gaan. We hadden al een klimaatcrisis, terwijl covid-19 nog steeds rondwaart, en nu krijgen we er een oorlog in Oekraïne, stijgende prijzen en een toenemende ongelijkheid tussen arm en rijk bovenop… Van overal komen bedreigingen die een heel nieuwe manier van denken en flexibiliteit vereisen.

Daarenboven gaat de digitale wereld razendsnel, worden we constant blootgesteld aan massa’s prikkels, zijn we 24/7 bereikbaar en worden waarheden van de dag voorheen al meteen ingehaald door informatie van de volgende dag. De gevolgen zijn stress, angst en burn-out.

Helaas kunnen we de ellende in de wereld niet veranderen, we kunnen er wel voor zorgen dat we overeind blijven en ons aanpassen. Daarom introduceerde Shirzad Chamine, voormalig CEO van de grootste coach trainingsorganisatie ter wereld, enkele jaren geleden de positieve-intelligentiequotiënt (PQ), naar analogie met het IQ en EQ.

De PQ geeft aan hoe goed je op een positieve en oplossingsgerichte manier kunt denken en zijn. Het concept is gebaseerd op de positieve psychologie die focust op menselijke kracht voor persoonlijke groei. In zijn bestseller ‘Positieve intelligentie’ legt Chamine uit hoe je geest je beste vriend is, maar ook je slechtste vijand. Terwijl het IQ en EQ je maximale potentieel bepalen, determineert je PQ hoeveel van dat potentieel je werkelijk realiseert dankzij je mentale fitheid. Wanneer je eraan gewend raakt om in alle omstandigheden het positieve en oplossingen te zien, zal je leven naar een hoger niveau stijgen.

Maar om dat potentieel maximaal te realiseren, moet je eerst controle krijgen over je brein en komaf maken met enkele mentale saboteurs, die bij iedereen aanwezig zijn, zoals de Perfectionist, de Streber, de Pleaser de Controleur, de Ontwijker, … Ze werden gevormd in je kinder- en tienertijd door je omgeving, familie en vrienden om je te behoeden voor trauma en drama, maar in je volwassen leven zitten ze onbewust in de weg.

Wie heeft er nog nooit tegen zichzelf gezegd: ‘dit gaat me nooit lukken’, ‘ik zal maar zwijgen’ of ‘de wereld is naar de vaantjes.’ Zulke negatieve emoties blijven vaak hangen en leiden tot verhoogde niveaus van cortisol in onze hersenen en een gevoel van onbehagen bij onszelf en ons naasten.

Hoe verwerf je positieve intelligentie?

De kleine en grote uitdagingen van het leven en de recente gebeurtenissen in de wereld maken het ons niet altijd even makkelijk om steeds het positieve in elke situatie te blijven zien. Toch kan je het leren.

Kan een zwartkijker écht veranderen in een positivist? ‘Het is voor iedereen haalbaar omdat je er in kunt investeren’, aldus cognitieve gedragscoach Gina Peeters. In haar pas verschenen boek ‘Positieve Intelligentie’ legt ze uit hoe je je manier van denken kunt veranderen en nieuwe verbindingen maken in je hersenen. Onze hersenen zijn immers evolutionair voorgeprogrammeerd om meer belang te hechten aan het negatieve om mogelijke bedreigingen snel te herkennen, maar door dagelijks mentale oefeningen te doen kun je je hersenen herprogrammeren. ‘Dat hebben we te danken aan de neuroplasticiteit van ons brein. Die breinplasticiteit is een van de belangrijkste recente wetenschappelijke ontdekkingen over het menselijke lichaam. Het is het vermogen van ons brein om zich aan te passen’, legt Peeters uit.

Positieve intelligentie is echter meer dan alleen een roze bril opzetten, het is een levenskunst die je moet verwerven en opbouwen. ‘Dit is niet hetzelfde als toxische positiviteit’, waarschuwt Peeters. ‘Positiviteit wordt toxisch als je op een overdreven manier zaken benadert, zoals ‘maak je geen zorgen, wees gewoon gelukkig’ of ‘ach, alles komt wel goed, je raakt er wel over’. Door overmatig positief te reageren, negeer of minimaliseer je negatieve gevoelens. Toxische positiviteit vertelt je dat negatieve en angstige gevoelens er niet mogen zijn. Maar dat is absoluut nefast voor een gezonde mindset. Wie de realiteit ontkent, kan moeilijk omgaan met tegenslagen, die bij het leven horen.’

Het is dus niet de bedoeling om zaken weg te lachen of onder de mat te vegen, maar om actief je gedachten en gedrag te gaan veranderen. En dat gaat gepaard met een intensief en soms lang proces. ‘Het is een ware mentale fitnessoefening, die niet zoveel verschilt van fysieke fitness, door dagelijks oefeningen toe te passen zodat je mentale spieren sterker of veerkrachtiger worden’, besluit Peeters.

Enkele tips

• Wees nieuwsgierig, betrokken, verrast, verwonderd en empathisch, zowel voor jezelf als voor de ander. Dat zijn allemaal positieve emoties die ons in staat stellen om te nuanceren in plaats van te (ver)oordelen. Wanneer je deze emoties ook nog eens bewust gaat beleven, train je het stukje van je brein waar positieve intelligentie ontwikkeld wordt.

• Leef in het hier en nu en focus op wat goed gaat. Ga even op de rem staan en kijk om je heen. Welke positieve zaken gebeuren er rondom jou? Welke kleine dingen zorgen voor een glimlach op je gezicht? Een zonnestraal die naar binnen valt? Een lekker geurend kopje koffie? Sta stil bij wat je voelt. En geniet ervan.

• Start je dag met ademhalingsoefeningen, meditatie en affirmaties (korte positief geformuleerde zinnetjes die je hardop of in gedachten meerdere keren uitspreekt). Je neemt de tijd om bewust in te checken. Doe hetzelfde aan het eind van de dag.

• Bouw micromomenten van positiviteit in doorheen je dag. Zelfs al is het maar een paar seconden van mindfulness, bijvoorbeeld tijdens het douchen, wandelen, eten,… Het brengt je terug naar het deel van je hersenen waar positieve emoties als nieuwsgierigheid, rust en empathie zich situeren.

• Identificeer je saboteurs. De Rechter is de meester-saboteur die iedereen teistert en overal een oordeel over heeft. Hij is degene die je herhaaldelijk wijst op je fouten of tekortkomingen. Je Rechter is je grootste interne vijand. Benoem je saboteur en vraag hem vriendelijk doch daadkrachtig om een toontje lager te zingen. Wanneer de vijand niet langer onzichtbaar is, weet je hoe je hem moet aanpakken.

• Maak je gedachten en daden oplossingsgericht. Als je je hersenen zo instelt om oplossingen en het positieve te zien, zal het makkelijker zijn om ook grotere uitdagingen aan te pakken en gelukkiger te worden.

• Focus op je ademhaling wanneer je overweldigd dreigt te raken. Zet je gedachten stop en breng jezelf tot rust met een ademhalingsoefening. Vanuit rust kun je veel beter werken aan je positieve intelligentie.

• Uit dagelijks je dankbaarheid, ook als het leven tegenzit. Daarmee verschuif je je aandacht naar de positieve aspecten van je leven en train je je hersenen. Als je je elke dag focust op het goede, wordt dat je normale manier van leven.

• Ontdek wat jouw waarden en normen zijn en handel daar naar. Handel niet alleen om te voldoen aan de verwachtingen van een ander. Als je jouw leven niet opbouwt volgens jouw behoeften of talenten, loop je op een dag vast.

• Accepteer hoe je bent en draag zorg voor jezelf. Een gevoel van eigenwaarde is een van de mooiste rijkdommen die je kunt hebben. Positief zelfbewustzijn draagt bij tot het ontwikkelen van positieve intelligentie.

• Lach! We lachen steeds minder. Het is nochtans een perfecte manier om je negatieve gedachten aan te pakken. Ook geforceerd lachen heeft dezelfde fysiologische en psychologische voordelen als spontaan lachen.

• Fysiek bewegen is een belangrijke voorwaarde als je positief in het leven wilt staan. Mentale problemen ontstaan vaak door bewegingsarmoede. Doe het dertig minuten per dag, eventueel verspreid over drie keer tien minuten.

• Investeer in verbinding met anderen. De mens heeft gemiddeld gezien drie gezonde en stabiele vriendschappen (iemand die je kunt bellen als je in de problemen zit) nodig om te voldoen aan de basisbehoefte van geluk.

• Je positiviteitsspieren trainen is, net als bij fysieke training, iets wat nooit stopt. Je moet dus blijven oefenen, oefenen en oefenen.

• Je hoef niet elke dag positief en happy te zijn. Pijn en lijden maken deel uit van het leven. Aanvaard het als je eens even een minder momentje hebt en laat het daarna los. Ook dat is positieve intelligentie.