Stressexpert over heerlijk nietsdoen: ‘Niksen maakt ons creatiever, veerkrachtiger en empathischer’

De lockdown confronteert ons in coronatijden met een zee aan tijd. Stressexpert Luc Swinnen meent dat dit het ideale moment is om te leren niksen. Het is van goudwaarde voor je brein.

Hoewel we vandaag wellicht meer online zijn dan ooit, zouden we er niet slecht aan doen ook wat vaker offline te gaan. Niet alleen door onze computer af te sluiten, maar ook door gewoon even niets te doen. De huidige coronamaatregelen bieden hiertoe het ideale moment.

Maar vergis je niet: niksen is geen synoniem voor luieren. ‘Lui zijn is niet niksen’, zegt stressexpert Luc Swinnen. ‘Wanneer je lui bent, doe je andere dingen dan je zou moeten doen. Je zit op Facebook in plaats van te werken, je blijft in bed liggen in plaats van op te staan, je piekert. Je brein is actief, online. Lui zijn is ook werken.’

Offline modus in het brein

Lang werd ons brein beschreven als een kluwen van gebieden en knopjes. Maar dat beeld stelt Swinnen bij. ‘Ons brein bestaat uit netwerken, simplistisch voor te stellen als een online en een offline netwerk. Een derde netwerk schakelt tussen de twee. Het online netwerk is actief wanneer we ons focussen op een bepaalde taak. Wanneer we telefoneren, wanneer we televisie kijken, wanneer we piekeren en zelfs wanneer we slapen.’

Wanneer we ons niet op een specifieke taak focussen en zachtjes weg mijmeren, treedt het offline netwerk in actie. ‘Offline gaan is cruciaal om tot een bepaalde vorm van psychische rust te komen. Het filtert de ruis uit je hoofd. Het maakt je creatiever, empathischer en veerkrachtiger.’

Daarom is het zo belangrijk om af een toe eens te niksen. ‘We gaan te weinig offline. Hier ligt volgens mij deels het antwoord op de vraag waarom zoveel mensen vandaag met een burn-out kampen. Ook chronische vermoeidheid kan een gevolg zijn van te weinig niksen.’

Niksen klinkt misschien makkelijk, maar is dat lang niet voor iedereen. Het gaat om vertragen. Om letterlijk even stil te vallen. De ideale voedingsbodem voor piekergedachten. ‘Er is geen mens die niet piekert. Het gaat er ook niet om om het niet meer te doen, maar om het te plannen. Via piekertherapie kan je ervoor zorgen dat het een soort geconditioneerde reflex wordt. Zo heb ik mijn piekerhalfuurtje, iedere dag van half zeven tot zeven.’

Leren niksen

Het plannen van niksen is voor Swinnen minstens even belangrijk als het inplannen van piekeren. ‘Iedereen moet kunnen niksen. Zelfs op bevel. Zo zet ik me elke middag even in mijn stoel om te niksen. Na zo’n twintig minuten heb ik dan de neiging om in slaap te vallen, wat natuurlijk niet de bedoeling is. Slapen is ook werken en dus niet niksen. Daarom houd ik een sleutelbos in mijn handen. Wanneer ik dreig weg te dommelen, valt die op de grond en ben ik meteen weer wakker. Dat dikke kwartiertje niksen op de middag zorgt ervoor dat ik voor de rest van de dag veel productiever ben.’

Swinnen geeft toe, leren niksen is niet niks. Net daarom bundelde hij in zijn boek Rust voor ons brein verschillende praktische tips. ‘Ademhalingsmeditatie is erg effectief. Het maakt je hoofd leeg, wat piekeren gewoonweg onmogelijk maakt. Het is ook heel simpel. Het enige wat je moet doen is ervoor zorgen dat je langer uitademt dan inademt. Zelf adem ik vier tellen in, hou ik het zeven tellen vast en blaas ik na acht tellen weer uit.’

‘Uiteindelijk zijn alle tips trainingsoefeningen voor de schakelaar, de dirigent. Ze helpen je makkelijker de knop om te draaien, efficiënter van het ene naar het andere netwerk te switchen.’

Creatief in de coronacrisis

Voor de huidige crisis stonden we geen moment stil. Al lopend bleven we telefoneren, ons hemd dichtknopen en het ontbijt naar binnen werken. Nu is alles anders. ‘We zitten geblokkeerd, worden verplicht om minder te doen. We hebben beperktere contacten en vaak minder taken om uit te voeren. Om wat vaker offline te gaan, is dit het ideale moment.’

Dat vaker offline gaan ons in coronatijden wel degelijk empathischer maakt, merk je volgens Swinnen maar al te goed: ‘Kijk naar de witte vlaggen die wapperen, naar de collectieve applausmomentjes voor zorgverleners. We zijn veel meer met elkaar begaan.’

En ook als de lockdown ooit opgeheven wordt, zal de ontluikende creativiteit nog een tijdje nazinderen. ‘De grootste ontdekkingen gebeuren wanneer we offline gaan. De grootste veranderingen wanneer we online met die ontdekkingen aan de slag gaan’, besluit Swinnen. ‘J.K. Rowling verzon Harry Potter al mijmerend op de trein. Newton ontdekte de wet van de zwaartekracht toen hij door een vallende appel uit zijn gedachtestroom werd gehaald. Archimedes riep Eureka na de ontdekking van de wet van het soortelijk gewicht terwijl hij een ontspannend bad nam. Ik ben ervan overtuigd dat na deze crisis heel wat creatieve vondsten het licht gaan zien.’

Rust voor je brein – Luc Swinnen. Lannoo. 240 blz. 19.99 euro. ISBN 9789401465939.