Terug van nooit weggeweest: het mediterraan dieet

De belangstelling voor het mediterraan dieet is weer helemaal terug sinds dit jaar in ons land de nieuwe voedingsdriehoek werd gelanceerd. Maar hoe ziet dat dieet er nu weer uit?

De term mediterraan dieet dook op het einde van de jaren 1980 op, toen bleek dat de sterfte door hart- en vaatziekten en het aantal kankergevallen in het gebied rond de Middellandse Zee aanzienlijk lager lagen dan elders in Europa en in de VS. Aangenomen werd dat de levensstijl met veel beweging, weinig overgewicht en veel zon een belangrijke rol speelden maar dat de voeding de doorslag gaf. De term brak pas echt door toen Walter Willett van de Harvard universiteit in de VS er in 1995 een reeks studies over publiceerde. De sterfte lag echter nergens lager dan op Kreta en dus kreeg die traditionele voeding van voor de jaren 1960, die zeer dicht tegen de Griekse aanlag, extra aandacht.

Analyse uit het Zuiden

Die traditionele voeding bestond uit een overvloed van plantaardig voedsel en dan vooral van producten van volle granen, rijst, mais, aardappelen en peulvruchten, vergezeld van veel groenten, fruit en noten. De bereiding gebeurde met (wilde) kruiden en olijfolie als voornaamste bron van vetten. Verder was er een beperkt aanbod van kaas, vis en eieren, was er (volgens hedendaagse normen) weinig kip en zoetigheid en nog minder rood vlees. Dit dieet bevatte dus vooral de mono-onverzadigde vetten van de olijfolie en de noten, en hooguit een kwart verzadigde vetten.

Welke voedingsfactoren de gezondheid het sterkst stimuleerden, weten we nog steeds niet. Een tijdlang was er alleen aandacht voor olijfolie, onder meer onder invloed van de olijfolielobby, maar die blijkt overroepen. Daarnaast speelden ook nog de altijd al genoemde klassiekers zoals het glaasje alcohol tijdens de maaltijden en de zeer beperkte opname van rood vlees. Maar er zijn andere interessante sporen die onterecht minder aandacht genieten.

Oeroude verhoudingen

De traditionele Kretenzische en Griekse voeding bevatten bijvoorbeeld veel omega 3-vetzuren (meervoudig onverzadigd), terwijl onze voeding op dat vlak vrij slecht scoort. Die omega 3’s werden aangebracht via veel bladgroenten en kruiden, maar ook via de eieren van de loslopende, schrale kippen die hun eigen kostje grotendeels zelf moesten bijeenscharrelen met bijvoorbeeld gras en (on)kruid, insecten, wormen en droge vijgen. Vandaag zijn de eieren van onze met granen weldoorvoede kippen veel armer aan omega 3- en veel rijker aan omega 6-vetzuren, die we nu al te veel opnemen via onze voeding. In het stenen tijdperk lag de verhouding tussen omega 6 en omega 3 tussen 2 op 1 en 1 op 1. Vandaag schommelt die verhouding rond 17 op 1. Het klassieke Kretenzische dieet respecteerde de oeroude verhouding.

Effect buiten kijf

In het oude Kreta stonden dagelijks noten en peulvruchten op tafel. Bij ons zijn ze een zeldzaamheid. Vijgen gevuld met okkernoten, op Kreta een favoriete snack, zijn ook nu nog een gezond alternatief voor voedingsarme maar energierijke snoeprepen uit automaten. Peulvruchten en noten zijn in het Westen ondergewaardeerde doch unieke bronnen voor veel voedingsstoffen, waaronder goede vetten (ook omega 3) en een hele rij eiwitten. Aan het gunstige effect van een strikt gevolgd mediterraan dieet twijfelt niemand meer. Een van de spectaculairste resultaten werd behaald tijdens de Lyon Diet Heart Study : een daling van het risico op fatale infarcten met maar liefst 70 %. Maar er is ook de daling met 83 % van het risico op diabetes. En de algemene daling van de mortaliteit met meer dan 50 % bij 50- tot 70-jarigen. En de betere resultaten voor alzheimer, parkinson en gewichtsverlies. En de reeks voordelen valt wellicht nog uit te breiden.