Moet het stoffen mondmasker terug in de kast? ‘Laat enkel medische mondmaskers toe’

De mondneusbedekking blijft voor discussie zorgen. Vooral stoffen mondmaskers zijn controversieel. ‘De overheid moet zo snel mogelijk het chirurgische mondmasker verplichten.’

Mondmaskers zijn essentieel in de strijd tegen covid-19. Ze vertragen de verspreiding van SARS-CoV-2 en zorgen voor een milder ziekteverloop van covid-19. We weten ondertussen dat niet elk type mondmasker een even goede barrière vormt tussen het gezicht en de buitenwereld. Maar hoe problematisch is dat?

Medische mondmaskers beschermen voldoende tegen virale infecties. Het meest efficiënt zijn zonder twijfel de professionele ‘Filtering Face Piece’-ademhalingsbeschermers (FFP). Die beschermen de drager goed tegen virussen, maar ze moeten voorbehouden blijven voor chirurgische ingrepen met risico op verspreiding van pathogenen, zoals intubatie.

Stoffen mondmasker is geen bescherming

De stoffen exemplaren, al of niet zelfgemaakt, zijn van een ander kaliber. Het mag ondertussen duidelijk zijn dat de door de overheid aanvankelijk voorgestelde sjaal of bandana als mondneusbedekking niet thuishoort in de categorie ‘mondmaskers’. Maar ook de door onszelf gemaakte of aangekochte katoenen mondmaskers doen maar weinig om ons te beschermen tegen covid-19. Zelfs hun functie als barrièremasker (om anderen te beschermen wanneer de drager besmet is) is discutabel.

Een stoffen mondmasker zou maar liefst uit 12 tot 16 lagen moeten bestaan om even efficiënt te zijn als een chirurgisch masker, stelt een uitgebreide meta-analyse in The Lancet. De meeste stoffen mondmaskers bestaan slechts uit twee tot vier lagen en bevatten geen extra filter omdat veel mensen ervaren dat hun ademhaling daardoor belemmerd wordt.

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) blijft vaag over de zin en onzin van stoffen gezichtsbescherming, maar benadrukt dat stoffen mondmaskers niet dienen als persoonlijk beschermingsmateriaal. Ze raadt het gebruik ervan voor gezondheidswerkers, risicogroepen en 65-plussers expliciet af.

‘Een stoffen maskertje heeft geen enkel nut’, vindt Marc Boone, dermatoloog en doctor in de medische wetenschappen verbonden aan het Erasmus Ziekenhuis in Brussel. Door zijn interesse voor allergieën heeft hij door de jaren heen een expertise opgebouwd in mondmaskers. Hij is een grote tegenstander van het dragen van niet-medische maskers.

‘Het virus dat covid-19 veroorzaakt, is zo’n 0,1 micrometer groot, een tienduizendste van een millimeter’, legt Boone uit. ‘Om je daar iets bij voor te stellen: een haar is 50 micrometer dik. Het virus is dus 500 keer fijner dan een haar. Het zit in dragers die zich manifesteren als speekseldruppels of aerosolen van minder dan vijf micrometer. Artisanaal gemaakte maskers mét filter kunnen in het beste geval partikels tot 2,5 micrometer tegenhouden De mazen tussen de katoenen vezels zijn als het ware kathedraalpoorten die wagenwijd openstaan voor muizen. Het belangrijkste is dat de ruimte die je betreedt niet besmet raakt. Dan heb je een masker nodig met een minimale poriecapaciteit van 6 micrometer aangezien de druppels die onze mond verlaten niet kleiner zijn dan dat.’

Het probleem van de stoffen mondmaskers werd Boone deze zomer duidelijk toen opvallend veel patiënten bij hem over de vloer kwamen voor allergieën door graspollen. Ondanks het feit dat ze een stoffen covidmasker gebruikten, gingen de graspollen, die 250 keer groter zijn dan een virus, er los doorheen.

Masker als modeaccessoire

Boone stoort zich aan het feit dat sommige mensen hun DIY-masker eerder als modeaccessoire beschouwen. ‘Die maskers hebben geen filter en sluiten helemaal niet goed aan op het gezicht waardoor een ventilatiegleuf ontstaat tussen de huid en het bovenste deel van het masker. Mensen klagen dat hun bril bedampt bij het dragen van een masker. Dat is het logische gevolg als het masker niet goed aansluit. Wie zoiets draagt, kan beter niets opzetten.’

Hij pleit voor het promoten van medische maskers en een ontrading van de stoffen exemplaren. ‘Ik was aangenaam verrast toen uit studies bleek dat de chirurgische maskers met filtercapaciteit van 1 micrometer kleine viruspartikels in een besmette ruimte vrij goed kunnen tegenhouden. Als je een stoffen equivalent van zo’n chirurgisch masker wilt, moet het 12 lagen hebben en bij voorkeur een filter bevatten. Daarvoor moet je al gaan kijken naar een HEPA-filter, maar die zijn niet geschikt voor langdurig gebruik in een mondmasker. Probeer daar maar eens door te ademen.’

Een argument tegen chirurgische maskers is dat ze op termijn erg prijzig zijn, en vooral ontzettend belastend voor de natuur. Ze bestaan onder meer uit polypropyleen, een kunststof die 450 jaar nodig heeft vooraleer de natuur ze kan afbreken. Heel wat mondmaskers komen wel degelijk op straat en in de oceanen terecht. ‘Klimaat en milieu zijn voor mij ontzettend belangrijk’, zegt Boone. ‘Ik lijd aan zware longproblemen door luchtvervuiling. Maar we moeten goed voor ogen houden wat momenteel het doel is. Covid is echt niet te vergelijken met griep. Op de dienst virologie van het Erasmus Ziekenhuis was ik op één maand tijd getuige van drie covidpatiënten die aan een acuut verlies van het kortetermijngeheugen lijden. Dit virus maakt veel kapot.’

Katoenen maskers op grote schaal

Toch is het dragen van imperfecte mondmaskers op grote schaal niet compleet onzinnig. Het wijdverspreid gebruik van niet-covidproof gezichtsbedekking zou alsnog de verspreiding van het coronavirus kunnen vertragen, zo blijkt uit onderzoek. ‘Het katoenen masker moet verbeterd worden, maar de maskers die we nu al dragen, kunnen potentieel de koers van deze pandemie veranderen, vooral als we ze zo goed als allemaal dragen.’

In de Verenigde Staten blijkt dat na het invoeren van een mondmaskerplicht op verschillende momenten in verschillende staten de dagelijkse groeiratio met 1 procent daalde na vijf dagen en met 2 procent na 21 dagen. Het Institute for Health Metrics and Evaluation in Seattle voorspelde onlangs dat er wereldwijd tegen eind 2020 770.000 levens gered kunnen worden als meer mensen een mondmasker zouden dragen, in combinatie met de maatregel van fysieke afstand.

Vanuit de medische wereld klinkt daarom een luide stem voor een algemene mondmaskerplicht. Italië, Polen en delen van Spanje verplichten het mondmasker zelfs in de buitenlucht en de British Medical Association adviseert de Britse regering om hetzelfde te doen.

Lockdown vermijden door mondmaskerplicht

In België is het enkel verplicht om een mondmasker te dragen in publieke binnenruimtes waar veel mensen bij elkaar komen, op het openbaar vervoer, bij de kapper en de dokter.

Ook Boone pleit voor een algemene mondmaskerplicht, zelfs bij kinderen want zij zijn even besmettelijk als volwassenen, zo meent hij. ‘Het is de verantwoordelijkheid van iedereen om de leefruimte waarin mensen zich samen bevinden coronavrij te houden. Als we moeten wachten op de burgerzin, zijn we nog ver van huis. Het verplicht dragen van een chirurgisch masker met een filtercapaciteit van 1 micrometer is de enige manier om het onvoorspelbaar gedrag van de bevolking uit te schakelen. Zonder die verplichting zijn al degenen die een masker dragen uit solidariteit voor de medemens eraan voor de moeite. In combinatie met de overige hygiënische maatregelen kan dit een nieuwe lockdown, die we ons echt niet meer kunnen veroorloven, vermijden. In plaats van een volledige vrijheidsbeperking door een lockdown, kunnen we kiezen voor een vrijheidsbeperking door een mondmasker. Maar dan wel een efficiënt mondmasker en geen stoffen niemendalletje.’

‘De overheid kan nu nog rechtzetten waar ze in het begin van de pandemie in de mist ging. Aanvankelijk werd door virologen gesteld dat mondmaskers niets uithaalden. Ik viel haast achterover toen viroloog Steven Van Gucht kwam vertellen dat hij geen mondmasker droeg om naar de supermarkt te gaan. Of toen Koen Geens meende dat een bandana of sjaal als substituut kan dienen voor een mondmasker! Jammer genoeg is dat bij het grote publiek blijven hangen en heeft het ervoor gezorgd dat er geen maatschappelijk draagvlak is voor het algemeen verplicht dragen van het mondmasker.’