Miljoenen mensen lijden onnodig pijn door huiver voor opiaten

Dat staat in een rapport dat is gepubliceerd in het medische tijdschrift The Lancet. De auteurs zeggen dat van de 298,50 ton orale morfine die wereldwijd wordt gedistribueerd, slechts 10,8 ton (3,6 procent) in lage- en middeninkomenlanden terecht komt. Daarmee is volgens hen sprake van een ‘pijnkloof’. Van de 172 bestudeerde landen, was in 25 daarvan bijna geen morfine beschikbaar. Ongeveer honderd landen bleken alleen in staat om de standaard pijnbestrijding aan te bieden aan een kwart van de bevolking.

Stigma

Lukas Rudbruch, voorzitter van Palliative Medicine aan de Universiteit van Bonn en medeauteur van het rapport, zegt dat er verschillende misvattingen bestaan over de aard van palliatieve zorg, en dat er een stigma kleeft aan pijnstillende middelen. Dat geldt vooral voor morfine (dat is afgeleid van opium), wat leidt tot ongemakkelijke gevoelens bij regulerende instanties en gezondheidsprofessionals.

De voormalige minister van Gezondheid van de Filipijnen, Manuel Dayrit, zegt dat morfine in landen als de Filipijnen onder ‘gevaarlijke drugs’ geschaard worden. De levering en het transport ervan zijn aan strenge controle onderhevig. Alleen artsen met speciale bevoegdheid mogen morfine voorschrijven. ‘De vraag is hoe je een balans kunt bereiken tussen gevaarlijke drugs en gebruik voor palliatieve doelen’ zegt Dayrit.

Rudbruch zegt dat artsen in het algemeen vaak gericht zijn op genezing en het redden van levens, en te weinig aandacht hebben voor pijnbestrijding. ‘Vergevorderde kanker en andere levensbedreigende ziekten en bepaalde situaties (zoals ongelukken en acuut trauma) worden vaak geassocieerd met hevige pijn’, zegt hij. ‘Morfine wordt vaak geassocieerd met terminaal zieken, maar patiënten kunnen ook opioïden (pijnbestrijders) nodig hebben bij behandelingen die jarenlang duren. Er is dan geen sprake van levensbedreigende situaties, zoals bijvoorbeeld bij chronische lage rugpijn. Een patiënt kan die opioïden nodig hebben om een normaal leven te kunnen leiden.’

Hoewel morfine goedkoop is en lokaal geproduceerd kan worden in ontwikkelingslanden, is het nog steeds niet eenvoudig verkrijgbaar, zegt hij.

Gratis morfine

Volgens het rapport kan met het aantal opioïde pijnstillers in China 16 procent van de mensen geholpen worden die het nodig hebben. Op de Filipijnen is dat 8 procent, in Indonesië 4,2 procent, in India 4 procent en in Pakistan 1,5 procent. Daar staat tegenover dat in de Verenigde Staten volgens de onderzoekers sprake is van een ‘opioïde epidemie’, waarbij veel te vaak opiaten worden voorgeschreven als pijnstiller.

Benjie Reyes, bestuurslid van de Filipijnse Raad voor Gevaarlijke Drugs, zegt dat de overheid gratis morfine verstrekt in staatsziekenhuizen en dat beschikbaarheid daarom geen probleem is. ‘We hebben hindernissen op het gebied van regelgeving opgelost en ook het verplichte speciale formulier afgeschaft. Artsen kunnen het voorschrijven aan mensen die het nodig hebben. Maar ze schrijven ze óf niet voor, óf kiezen voor hele dure opiaten’, zegt Reyes.

Hij zegt te vermoeden dat veel artsen ‘niet goed geïnformeerd zijn’ of kennis missen over pijnbestrijding. ‘Dat is wat tijdens de opleidingen aangekaart moet worden.’