‘Luchtvervuiling: business as usual is écht geen optie’

De economische kost van de gezondheidseffecten van luchtvervuiling in België bedraagt maar liefst zo’n 17 miljard euro per jaar. Het is genoeg geweest, vindt dokter Wouter Arrazola de Oñate.

Tien dagen geleden nam ik tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties deel aan beleidsoverleg voor niet-overdraagbare aandoeningen (NCD’s) zoals diabetes, kanker, obesitas, hart-en vaatziekten en andere aan levensstijl gebonden ziekten. De nefaste gezondheidseffecten van luchtvervuiling, nog steeds zwaar onderschat, stonden ook op de agenda.

Als de wetenschappelijke evidentie in alle objectiviteit in acht genomen wordt, dan wordt het snel overduidelijk dat ‘business as usual’ echt geen optie is. Zelfs in een regio als Vlaanderen moet dringend werk moet gemaakt worden van het drastisch beperken van het aantal wagens en vrachtwagens door of dichtbij onze steden, daar waar veel mensen bloot staan aan hun toxische uitstoot. Het totaal volume aan verkeer en transport moet naar beneden (ook scheepvaart, luchtvaart en off-roadmachines).

‘Gezonde’ diesels

Nog meer gaan vervoeren is een niet duurzame manier van aan economie proberen doen. Niet duurzaam wil zeggen dat dit niet blijft duren. Diesel of niet, én zelfs als we alles zouden elektrisch maken. Elektrificatie van transport is zeker niet de heilige graal waarvoor het versleten wordt. Hoe die massa elektriciteit opgewekt zal moeten worden is één vraag, maar vooral de manier waarop extractieve industrieën mineralen voor de noodzakelijke batterijen uit de aarde roven zijn extreem schadelijk voor betrokkenen en met een enorme ecologische voetafdruk.

Het blinde geloof in technologie als oplossing voor alles is een bekend fenomeen waardoor rationele meningen verward raken en wordt technologisme genoemd. Het “gezonder” maken van dieselmotoren is daar nog een goed voorbeeld van. Gezonde diesels bestaan simpelweg niet. Dieseluitstoot is kankerverwekkend en daar heb je het liefst zo weinig mogelijk van, liefst geen. Dus waarom zou dieselverkoop nog toegestaan worden ? Waarom zouden nog subsidies gegeven worden voor bedrijfswagens ?

Houtverbranding is een andere belangrijke bijdragende factor voor wat betreft luchtvervuiling, ja die gezellige kachel of open haard thuis ook. Of we dit feit nu zelf fijn vinden of niet maar in Vlaanderen zorgt dit voor een heel belangrijke proportie van de luchtvervuiling. De reflex om bij wat onaangenaam gezondheidsadvies naar andere schuldigen of naar andere uitstoters te wijzen is alweer een goed beschreven buikreactie, maar laten we niet flauw doen en die stookadviezen toch maar serieus nemen.

De landbouwsector moet nog beter en nog méér geregulariseerd moet worden in zijn uitstoot, ook al pleiten de machtige, agrarische lobby en bonden van boeren daartegen. Uiteindelijk doen ze zichzelf de das om als er geen verbetering komt want de toxische mengeling in luchtvervuiling tast ook de gewassen en het vee aan met o.a. verzuring en slechte waterkwaliteit en grote economische verliezen.

Het rijtje noodzakelijk maatregelen sluiten we af met het verder verminderen van de uitstoot door de industrie die toch belangrijk blijft ook al zijn er daar al wat inspanningen geleverd, en hetzelfde geldt voor elektriciteitscentrales en raffinaderijen. Een goede inspanning in het verleden betekent nog geen aflaat voor de toekomst.

Twee verschillende grote studies (Wereldbank / Wereldgezondheids Organisatie + OESO) tonen apart van elkaar aan wat de economische kost van de gezondheidseffecten van luchtvervuiling in België zijn. Houd u vast. Dit is om en bij de 17 miljard euro per jaar. Per jaar. Waarvan ongeveer de helft te wijten aan verkeer en transport. Vergelijk dit bedrag met wat bvb. de haven van Antwerpen ons oplevert en je krijgt een veel beter idee over de grootteorde van het probleem. De manier waarop onze economie op dit moment georganiseerd is schaadt onze eigen economie. Dit moet anders. Door relatief haalbare ingrepen en beperkingen zal die haven misschien wat minder snel groeien, of zelfs krimpen, maar kan wel al snel één vierde van deze gezondheidskosten bespaard worden en verdwijnen gaten in begrotingen als sneeuw voor de zon. Dit is publieke winst die direct geïnjecteerd wordt in de samenleving onder de vorm van gezondheid, en niet eerst moet passeren langs de afroming voor winsten, aandeelhouders en dividenden. Wist u dat het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen véél meer mensen in Antwerpen te werk stelt als bvb. Katoennatie, dus het té vaak misbruikte argument van werkgelegenheid moet goed genuanceerd worden.

Veel gevraagde inspanningen raken ons persoonlijk in ons gedrag. Maar om objectief te kunnen oordelen moeten eigen voorkeuren, overtuigingen, belangen, eigen gedrag en verslaving terzijde gesteld worden. Al te véél wetenschappelijk onderzoek, onderzoekers of adviezen zijn beïnvloed door subjectiviteit van één van deze factoren. Ik zou ook willen dat we gewoon allemaal zo veel mogelijk met de wagen konden blijven rijden. Maar helaas, dat kan niet. “Betutteling”, een “te strenge overheid” of “nanny state” zijn vaak gebruikte maar al even vaak weerlegde non-argumenten tegen meer beschermende maatregelen. Wie heeft u trouwens het liefst als nanny van uw kinderen, grote transnationale bedrijven en industrieën of volksgezondheidsexperts ?

Eigen schuld

Internationaal was men het er over eens dat paal en perk moet gesteld worden aan de industriële inmenging in (gezond) beleid, beïnvloeding enkel met het oog op de vrijstelling van de eigen winsten, en tegen alle beschermingsmaatregelen die de gezondheid van de mensen bewaakt. In wetenschappelijk onderzoek worden dit de “commerciële determinanten” van gezondheid genoemd en de “unhealthy commodity industries”. Bijvoorbeeld, door zo veel te liegen en te bedriegen, met verlies van mensenlevens als gevolg, zorgde de auto-industrie zelf ervoor dat ze geen betrouwbare partner meer zijn en hun plaats verliezen aan de beleidstafel. Eigen schuld. Iets met verbranden, blaren en zitten.

Luchtvervuiling en klimaatopwarming zijn elkaar wederzijds versterkende processen die dringend gezamenlijk bestreden moeten worden, zoals het internationaal klimaatpanel nogmaals stelt. De ernst van beide bedreigingen, de onderschatting door grote delen van de bevolking en de beleidsmakers, en dus de traagheid van nodige beleidsacties verklaart mee de felheid van dit betoog. Dit zelfde uitgebreide en onderbouwde advies wordt al meer dan 10 jaar lang gegeven aan iedere nieuwe bestuurder en op elk niveau, als onafhankelijke wetenschap. Sommige politici luisteren hiernaar, anderen niet. Als er dan gewezen wordt op de negatieve effecten van het per se “tegen beter weten(schap) in” willen beslissen dan is dat geen activisme, maar normale wetenschappelijke monitoring en evaluatie. De keuze is zondag aan u.