‘Hoe kan je 100 jaar worden? (En wat heeft je immuunsysteem hiermee te maken)’

Voor de Universiteit Van Vlaanderen staat Niels Hellings stil bij de werking van het immuunsysteem.

De laatste decennia is onze levensverwachting enorm gestegen. Terwijl we een eeuw geleden slechts 55 jaar werden, is de gemiddelde levensverwachting vandaag gestegen naar 81 jaar. Ook 100 jaar worden is niet meer zo uitzonderlijk. België telt op dit moment maar liefst 1.800 eeuwelingen. We doen het dus steeds beter.

Toch zorgt de vergrijzing ook voor nieuwe uitdagingen. Zo worden we niet alleen ouder maar is er ook een sterke toename van ouderdomsgerelateerde aandoeningen. Langer leven is natuurlijk maar interessant als dat op een gezonde manier kan. Heel wat onderzoekers zijn dan ook op zoek naar factoren die bepalend zijn bij gezond ouder worden. Naast genetica en levensstijl, wordt het steeds duidelijker dat ook ons immuunsysteem een belangrijke factor is bij succesvol ouder worden. Maar waarom is dit nu zo? Om dit te begrijpen moeten we eerst de werking van het immuunsysteem verder toelichten.

Normale werking immuunsysteem

Het immuunsysteem wapent ons tegen vreemde indringers zoals virussen en bacteriën, maar ook kanker, en zorgt er zo voor dat we niet ernstig ziek worden.

Als bijvoorbeeld een virus je lichaam binnenkomt – vaak via de luchtwegen – zal het lichaamscellen binnendringen om zich vervolgens te vermenigvuldigen. Een virus kan immers maar overleven met behulp van de machinerie van een gastheercel. Om het virus in te dijken zijn T-cellen erg belangrijk. Dit zijn cellen van het immuunsysteem die heel selectief de geïnfecteerde cel herkennen en vervolgens afdoden. Zo wordt een verdere verspreiding van het virus in het lichaam tegengegaan en blijf je gezond. Een deel van deze specifieke T-cellen blijft langdurig overleven en zorgt ervoor dat we niet ziek worden bij een nieuw contact met hetzelfde virus. Deze geheugen T-geheugencellen zorgen zo voor de nodige immuniteit op lange termijn. Omdat we continu worden blootgesteld aan een veelheid van micro-organismen én T-cellen erg specifiek zijn, hebben we maar liefst 10¹⁵ (1 biljard) verschillende T-cellen nodig om ons te beschermen. Deze T-cellen worden aangemaakt in de zwezerik of de thymus dat eigenlijk een fabriekje is dat elke dag een veelheid van nieuwe, jonge T-cellen aanmaakt. Een continue aanmaak van nieuwe T-cellen zorgt ervoor dat ons immuunsysteem goed blijft functioneren.

Immuunveroudering

Vanaf de puberteit begint de thymus langzaam aan te krimpen en te vervetten, waardoor ook de productie van jonge T-cellen afneemt. Gelukkig heb je tijdens je eerste levensfase ook heel wat beschermende geheugen T-cellen gevormd. Deze geheugencellen kunnen 10 tot 15 jaar overleven en zullen sterker beginnen delen zodra de aanvoer van jonge T-cellen afneemt. Dit fenomeen heet “homeostatische proliferatie” en heeft tot doel om de werking van het immuunsysteem zo lang mogelijk op niveau te houden. Dit lukt maar ten dele, omdat sommige T-cellen sterker gaan delen dan andere. Onder meer herpesvirussen, die we niet geklaard krijgen uit het lichaam kunnen sommige T-cellen sterk doen expanderen. Dat leidt uiteindelijk tot een algemene ontregeling van het T-celcompartiment en een veroudering van het immuunsysteem. Het immuunsysteem verzwakt dus tijdens veroudering wat verklaart waarom ouderen veel vatbaarder zijn voor het griepvirus, maar ook voor het ontstaan van kankers.

Kunnen we hier iets aan doen? The Blue Zones lichten een tipje van de sluier

Immuunveroudering is een natuurlijk proces dat bij ieder van ons optreedt en niet af te stoppen valt. De snelheid waarmee immuunveroudering optreedt verschilt wél van persoon tot persoon. Zo hebben wij ontdekt dat immuunveroudering veel vroeger zichtbaar is bij mensen met chronische ontstekingsziekten zoals reuma en multiple sclerose. Het goede nieuws is dat de fitheid van je immuunsysteem maar voor 20% bepaald wordt door je genen. Dat wil meteen zeggen dat 80% beïnvloed wordt door andere factoren. Welke factoren zijn dit nu? Een deel van het antwoord kwam van “The Blue Zones“. Dit zijn plaatsen in de wereld waar een record aantal eeuwelingen wonen en ontdekt werden door Dan Buettner, een Amerikaanse onderzoeksjournalist en intussen schrijver van heel wat bestellers. Inwoners van deze hotspots van langdurig leven blijken regelmatiger actief te bewegen en eten vooral plantaardig voeding. Levensstijl is dus een belangrijke factor om langdurig en gezond te leven.

Eigen onderzoek: houd je immuunsysteem fit via training

Hoe kunnen we dit nu vertalen naar immuunveroudering? Steeds meer onderzoek toont aan dat voeding een sterke impact heeft op het immuunsysteem. Zo kunnen groenten en fruit die vol zitten met anti-oxidants onstekingsremmend werken en zo mogelijk ook immuunveroudering afremmen. Maar ook actief bewegen is een belangrijk gegeven en daarvoor moet je heus niet elke dag naar de gym voor een intensieve work-out. Als spieren actief worden zetten ze immers stofjes vrij die “myokines” heten en het immuunsysteem gunstig beïnvloeden. Ze zorgen er onder meer voor dat de T-geheugencellen goed blijven functioneren én dat de productie van jonge T-cellen in de thymus langer op peil blijft. Ouderen die weinig actief zijn en dus hun spieren minder gebruiken maken ook minder myokines aan. In een nieuwe studie onderzoeken we nu welke trainingsactiviteit nodig is om deze stofjes terug te verhogen bij oude proefpersonen. Op die manier hopen we dat regelmatige activiteit niet alleen de algemene conditie van ouderen op peil houdt, maar ook het immuunsysteem blijvend traint om zo een succesvolle immuunveroudering te realiseren.