Liggen er op jouw grasperk dit weekend paaseieren van pure chocolade in plaats van melkchocolade? Dan hebben de jarenlange inspanningen van de ‘Big Chocolate’ hun doel bereikt.
De Maya’s en de Azteken zouden vandaag raar opkijken als ze zouden zien hoe de bonen van hun heilige Theobroma cacao, die zij in de vorm van xocoatl dronken, tegenwoordig aangeprezen worden als ‘gezond’. Hoewel ook zij de geneeskrachtige eigenschappen van cacao erkenden, lijkt chocolade zoals we die nu kennen, met de toevoeging van vet en suiker, in niets meer op wat de oude Zuid-Amerikaanse culturen als het ‘voedsel van de Goden’ beschouwden.
Ondanks dit toch wel niet onbelangrijk verschil laten hedendaagse marketeers de kans niet onbenut om die zogenaamde ‘geneeskrachtige’ eigenschappen van cacao te vertalen naar de 21e eeuw. Omdat de door gezondheid geobsedeerde consument melkchocolade steeds meer links laat liggen, zetten chocoladeproducenten meer en meer in op ‘organic’, ‘natuurlijk’, ‘rijk aan cacao’ om hun product uit het vermaledijde rijtje van ongezonde, bewerkte producten weg te nemen en er zelfs een zweem van gezondheid over te laten neerdalen.
De boodschap lijkt te zijn: ‘met zorg geproduceerde chocolade, vooral als het om chocolade rijk aan cacao gaat, is goed voor je’. Sommige health foodies plaatsen pure chocolade zelfs in het koninkrijk van de ‘superfoods’ waar ook bosbessen en avocado’s sinds kort op de troon zitten. Niet zonder succes, zo blijkt. Het nieuwe aura rond chocolade laat zich in de verkoopcijfers zien. De verkoop van chocolade is in de Verenigde Staten gestegen van 14,2 miljard dollar in 2007 tot 18,9 miljard in 2017. Vooral de donkere variant van meer dan 70 procent cacao is fel gegeerd.
Tot op vandaag bestaat er geen wetenschappelijk onderzoek dat duidelijk bewijst dat cacao gezondheidsvoordelen op lange termijn biedt.
Mocht u toch beginnen te twijfelen: donkere chocolade van eender hoeveel procent staat niet geboekt als een gezond tussendoortje. Het is nog steeds nergens terug te vinden in de gezondheidsdriehoek van het Vlaams Instituut Gezond Leven, want tot op vandaag bestaat er geen wetenschappelijk onderzoek dat duidelijk bewijst dat cacao gezondheidsvoordelen op lange termijn biedt. Mocht dat al zo zijn, dan worden die voordelen vast teniet gedaan door de hoeveelheden vet en suiker die eveneens in een brok donkere chocolade zitten.
Slechts één aanvaarde gezondheidsclaim
Tot nog toe heeft de European Food Safety Authority (EFSA) nog maar één bescheiden chocolade gerelateerde gezondheidsclaim bevestigd, namelijk dat bepaalde speciaal verwerkte donkere chocolade met 200 mg flavanolen (dat is 10 gram zwarte chocolade per dag, nvdr) ‘bijdraagt tot een normale bloedcirculatie’ dankzij een hogere elasticiteit van de bloedvaten. Dat heeft op korte termijn een lagere bloeddruk tot gevolg, maar voor de EFSA gaat het te ver om te beweren dat er daarmee ook een directe link is met een verlaagd risico op cardiovasculaire aandoeningen. Het kan zijn dat chocolade-eters ook andere kenmerken hebben die hen beschermen tegen hartziektes.
Maar hoe is pure chocolade in de hoofden van de mens dan toch min of meer ‘gezond’ kunnen worden? Enter Big Chocolate. Gedurende de voorbije 30 jaar hebben voedingsbedrijven zoals Nestlé, Mars, Barry Callebaut,en Hershey’s, die tot ’s werelds grootste chocoladeproducenten behoren, miljoenen dollars gestopt in wetenschappelijke studies die de voordelen van chocolade onderlijnen.
‘Je kan nu zogezegd rustig een stuk chocolade eten en zonder schroom zeggen dat je je dosis flavonoïden binnen hebt.’
Voedingsbedrijven die voedingsstudies financieren is natuurlijk niet nieuw, maar de manier waarop Big Chocolate de wetenschappelijke agenda in de richting van hun eigen belangen stuurde in plaats van het belang van de volksgezondheid voorop te zetten, is toch wel opmerkelijk. Het online magazine Vox onderzocht 100 door het bedrijf Mars Inc. gefinancierde gezondheidsstudies en ontdekte dat een aanzienlijke hoeveelheid daarvan de voordelen van cacao en chocolade voor het hart en andere aandoeningen in de verf zetten. Op die manier heeft het bedrijf, samen met de media, duidelijk gezorgd voor een shift in de publieke opinie ten opzichte van chocolade.
‘Mars en andere bedrijven hebben bewust de beslissing genomen om in wetenschap te investeren om de perceptie van hun product te verleggen van snoepgoed tot een gezondheidsproduct’, zegt Marion Nestle, voedingsonderzoeker aan de New York University en auteur van het boek Big Food: Critical Perspectives on the Global Growth of the Food and Beverage Industry. ‘Je kan nu zogezegd rustig een stuk chocolade eten en zonder schroom zeggen dat je je dosis flavonoïden binnen hebt.’
Kinderarbeid
In 1982 richtte Mars Inc, het bedrijf achter M&M’s, Snickers en Twix, in Brazilië het Mars Center for Cocoa Health Science op om de samenstelling van cacao en de impact op onze gezondheid te bestuderen. Sinds 2005 zijn er uit dat bewuste centrum via de wetenschappelijke arm van het bedrijf Mars Symbioscience al meer dan 140 wetenschappelijk papers over de link tussen chocolade en gezondheid gepubliceerd in verschillende vakbladen. De focus ligt vooral op een specifiek bestanddeel van cacao: flavanolen.
Flavanolen zijn micronutriënten die in veel fruit en groenten voorkomen. Deze plantaardige stofjes bevatten antioxidanten en lijken de hartgezondheid ten goede te komen. Volgens wetenschappers zouden flavanolen ook een van de redenen zijn waarom groenten en fruit zo goed zijn voor het lichaam.
Weet dat als je verslaafd bent aan donkere chocolade, je eigenlijk verslaafd bent aan suiker.
Tot welke conclusies komen de door Mars gesponsorde studies zo allemaal? Een overzicht: regelmatig flavanolen uit cacao eten zou het humeur en de cognitieve prestaties verbeteren, donkere chocolade doet ook het bloed beter stromen, cacao zou ingezet kunnen worden voor de behandeling van aandoeningen van het immuunsysteem en zowel cacaopoeder als donkere chocolade kunnen het risico op cardiovasculaire aandoeningen doen dalen. Allemaal positieve resultaten voor cacao en chocolade, dus.
Er is echter nog een andere reden waarom de chocolade-industrie een aantal jaren geleden plots ging investeren in studies over de gezondheid van het snoepgoed. Michael Coe, chocoladehistoricus van de Yale University legt uit in zijn boek The True History of Chocolate dat de studies ook bedoeld waren om een tegengewicht te bieden aan de vele negatieve publiciteit van de Fair Trade-beweging die de afhankelijkheid van de chocolade-industrie van kinder- en slavenarbeid aankaartte, alsook aan het groeiende bewijs dat een teveel aan suiker de motor is achter de toenemende obesitasepidemie.
Tweede zondebok: de media
Big Chocolate vindt meestal een dankbare partner in de media om haar onderzoek bekend te maken bij het grote publiek. Studies over de gezondheidseffecten van chocolade krijgen vaak veel aandacht in de media met ronkende titels als ‘Goed nieuws voor chocoladeliefhebbers’ of ‘Chocolade is goed voor je’. Maar vaak worden in die mediaberichten belangrijke details uit de onderzoeken weglaten. Zo gebruikten recente studies beduidend veel meer hoeveelheden flavanolen dan dat er ooit in de commerciële chocoladesnacks kunnen zitten. In één bepaald onderzoek kregen de deelnemers een gemiddelde van 670 mg flavanolen toegediend. Om aan die hoeveelheid te komen zou iemand 12 repen van 100 g donkere chocolade of zo’n 50 repen melkchocolade moeten verorberen.
Een ander voorbeeld is een studie van een onderzoeker van de Columbia University, die een door Mars gefinancierd kleinschalig onderzoek naar het effect van cacaoflavanolen onderzocht op de gyrus dentatus, een regio in de hersenen waarvan de achteruitgang door ouderdom geassocieerd wordt met geheugenverlies. Zijn onderzoek concludeerde aan de hand van specifieke cognitieve tests dat flavanolen mogelijk de functie van de gyrus dentatus verbeterde. De pr-dienst van de universiteit en de media maakten daar echter van ‘chocolade geneest geheugenverlies‘, tot groot ongenoegen van de onderzoeker.
Een nog groter schandaal bleek de fake studie uit 2015 die een Duitse journalist als test de wereld instuurde dat ‘chocolade helpt om gewicht te verliezen’. Met zijn stunt wilde de journalist duidelijk maken dat het gemakkelijk is om de media om de tuin te leiden.
Volgens Marion Nestle is het de taak van de journalist om erop te wijzen dat deze studies werden uitgevoerd in opdracht van de industrie. ‘Door de industrie gefinancierd onderzoek heeft de neiging om de zaken te interpreteren op een manier dat ze in het voordeel zijn van haar belangen’, benadrukt ze.
Toch is er bij Mars een kentering zichtbaar. Het bedrijf zou al sinds meer dan een decennium niet meer betrokken zijn in onderzoek dat suggereert dat chocolade gezond zou zijn. Dat heeft te maken met het feit dat de Europese Unie in 2007 strenger begon op treden tegenover gezondheidsclaims voor voeding. Bovendien blijkt hoe langer hoe meer uit onderzoek dat de claims over de commerciële donkere chocolade niet houdbaar zijn vanwege hun lage hoeveelheid aan flavanolen.
Zoals steeds met voeding, regeert het gezond verstand. Dat geldt ook voor als je dit weekend naar de (donkere) paaseitjes grijpt. Donkere chocolade is niet gezond, maar het is ook niet schadelijk als je er met mate van geniet. Het is en blijft snoepgoed. Weet dat als je verslaafd bent aan donkere chocolade, je eigenlijk verslaafd bent aan suiker.
Je inname van flavonoïden kun je ook verhogen door regelmatig thee, citrusvruchten, appels, bessen en peulvruchten op je menu te zetten. Al past dat misschien minder bij het paasmenu.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
