Voor wie ooit tegen een fiks bedrag navelstrengbloed van eigen kroost liet invriezen bij de private navelstrengbloedbank Cryo-Save met de bedoeling eigen stamcelletjes in stock te hebben in geval van een ernstige ziekte, zit vandaag met een probleem.
In 1989 luidde het navelstrengbloed een nieuw tijdperk in de stamceltransplantatiegeschiedenis in. Een kleine hoeveelheid navelstrengbloed (een schamele 150 ml) bleek immers voldoende stamcellen te bevatten om het leven van een ander kind met leukemie of een andere levensbedreigende bloedafwijking te redden, en navelstrengbloed kan veilig, zonder enig risico voor moeder noch kind, worden ingezameld. Vrouwen werd gevraagd bij de bevalling de nageboorte (moederkoek) af te staan voor de navelstrengbloedbank, als gebaar van solidariteit.
Heel veel vrouwen gingen daar toen op in, waardoor de navelstrengbloedbanken snel een mooie voorraad anoniem stamcelrijk bloed in stock hadden waarmee heel wat patiëntjes met leukemie konden geholpen worden. Dankzij het wereldwijde netwerk van navelstrengbloedbanken zijn bijna één miljoen navelstrengbloedjes beschikbaar ter transplantatie. De Leuvense publieke navelstrengbloedbank werd opgericht in 1996 door professor en hematoloog Marc Boogaerts en groeide snel uit tot één der grootste ter wereld (bevolkingsgewijs: aantal stalen per 100.000 inwoners).
Kapers op de kust
In 2000 zag de Belg Marc Waterschoot brood in het navelstrengbloed. Hij richtte Cryo-Save op, een private stamcelbank, gespecialiseerd in het invriezen van navelstrengbloed van individuele donoren voor uitsluitend privégebruik. In tegenstelling tot de publieke navelstrengbloedbanken, die op basis van solidariteit ter beschikking stonden van iedereen, zouden commerciële navelstrengbloedbanken de ouders garanderen dat het afgestaan navelstrengbloed enkel voor hun kind zou dienen in geval van ziekte. Voor afname en opslag werden woekerprijzen gevraagd: tot 2500 euro met een jaarlijks bewaringsbedrag van enkele honderden euro’s erbovenop. De hele procedure werd immers voorgesteld als een levensverzekering voor het eigen kind.
Duizenden nietsvermoedende koppels gingen hierop in, want iedereen wil het beste voor zijn kind. Onder meer toenmalig senator Patrik Vankrunkelsven en Marc Bogaerts waarschuwden tegen de onwetenschappelijke voordelen die Cryo-Save aan de patiënten voorspiegelde. Daarop daagde Cryo-Save hen voor de rechtbank omwille van imagoschade. De rechtbank stelde evenwel dat ‘Cryo-Save niet kan ontkennen dat haar reclame de huidige voordelen van autologe opslag van stamcellen niet realistisch voorstelt’. Cryo-Save werd veroordeeld tot het betalen van 2.500 euro rechtsplegingsvergoeding voor Boogaerts en Vankrunkelsven.
Beperkt houdbaar
Uit onderzoek bleek immers toen al dat eigen navelstrengbloed niet bruikbaar is om een eventuele latere eigen leukemie te behandelen, omdat in het gecollecteerde navelstrengbloed al de kiem van die latere leukemie aanwezig is. Met andere woorden: je krijgt de kanker gewoon terug getransplanteerd in je lijf. De commerciële banken argumenteerden dat stamcellen in de toekomst ook bruikbaar zouden kunnen zijn bij andere ziekten zoals Parkinson, alzheimer, hartinfarcten enzovoort, ook al was daar op dat moment geen enkel bewijs voor.
Bovendien vergaten ze te vermelden dat navelstrengbloed, volgens internationale kwaliteitsstandaarden, beperkt houdbaar is: maximaal twintig jaar bij een temperatuur van -196° Celsius – en dat de met hun product zogenaamd geneesbare ziekten (Parkinson, Alzheimer,…), zelden of nooit voorkomen beneden de leeftijd van twintig jaar.
Faillissement
Begin deze maand meldde het Financiële Dagblad het faillissement van het biotechbedrijf Esperite. Het oorspronkelijk Belgische bedrijf Cryo-Save is één van de dochters van Esperite. Nu Cryo-Save faillliet is, rest de vraag wat zal er gebeuren met de 300.000 navelstrengbloedjes die het bedrijf destijds tegen betaling verzamelde in vriezers in het Antwerpse. De voorraad kwam naar verluid achtereenvolgens in beheer van Nederlandse, Zwitserse en uiteindelijk Poolse handen en nu is toekomst onzeker.
Marc Boogaerts is erg bitter gestemd over dit faillissement. Niet omdat hij en zijn collega’s nu, na zovele jaren, uiteindelijk gelijk krijgen, maar vooral omdat 300.000 potentieel levensreddende staaltjes dreigen verloren te gaan en dat 300.000 koppels koud geconfronteerd worden met de ijdele beloftes van de commerciële jongens.
Cryo-Save is overigens niet de enige private navelstrengbloedbank die over de kop ging. Een aantal grote private navelstrengbloedbanken, onder andere in Los Angeles, gingen al eerder failliet. In een schrijnende documentaire was te zien hoe de vriezers publiekelijk stonden te ontdooien en duizenden navelstrengbloedjes verloren gingen.
Boogaerts noemt de uitbating van menselijk cel- of weefselmateriaal op dergelijke schaamteloze commerciële manier totaal onaanvaardbaar. Stel nog dat de 300.000 staaltjes van Cryo-Save ergens in een vriezer zitten, wie garandeert dan de kwaliteit? De transplantcentra weigeren al lang enig staal te aanvaarden uit een private stamcelbank omdat niet voldaan zou zij aan de internationale kwaliteitscriteria. Bovendien duikt nu de vraag op naar het ‘eigenaarschap’ van die staaltjes: de ouders, de baby’s (ondertussen jongvolwassenen), de curator?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
