Het effect van een hittegolf in coronatijd: 10 vragen over je gezondheid

Deze week krijgen we in België de eerste officiële hittegolf van het jaar over ons heen. Wat betekent dit voor de verspreiding van het coronavirus? Maakt hitte covid-symptomen erger? En wat met hittemaatregelen die in strijd zijn met de huidige coronamaatregelen?

Vorig jaar kregen we in ons land nog te maken met drie hittegolven, dit jaar is het wachten tot augustus om onze T-shirts uit te wringen, al maakt de coronapandemie deze hittegolf anders dan andere jaren. Dit moet u weten.

Heeft een hittegolf een effect op de verspreiding van het virus?

Het lijkt er steeds meer op dat de verspreiding van SARS-CoV-2 niet beïnvloed wordt door seizoensgebonden klimatologische omstandigheden zoals het geval is bij het griepvirus. Dat blijkt onder meer uit de huidige wereldwijde verspreiding van covid-19, ook in warme en vochtige klimaten. Een belangrijkere factor dan de weersomstandigheden in de overdraagbaarheid van SARS-CoV-2 is op dit moment de beperkte immuniteit van de bevolking tegen het virus.

Het virus voelt zich daarnaast ook in zijn nopjes door ons gedrag bij warm weer. We hebben enerzijds de neiging om samen te troepen in afgesloten ruimtes met airconditioning en anderzijds kruipen we op overvolle treinen om te gaan afkoelen aan de kust. Dat zijn omstandigheden waarin het virus zich in de handen wrijft. Vorige week ontstond in het station van Oostende nog chaos onder dagtoeristen nadat het treinverkeer verstoord was geraakt. Daardoor stond een massa toeristen bijeengepakt in het station. ‘Zo gaat het niet lukken, vrienden’, twitterde viroloog Marc Van Ranst.

Is een hittegolf gevaarlijker tijdens de coronapandemie?

Hittestress vormt voor de nu al zwaar bevraagde gezondheidszorg een extra belasting. Bij sommige mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de immuniteit tegen covid-19 verder afzwakken waardoor ze extra kwetsbaar worden voor SARS-CoV-2. Omgekeerd zijn mensen met covid-19 extra kwetsbaar voor warmtegerelateerde ziekten.

Een bijkomende bezorgdheid is dat de huidige coronamaatregelen zoals het beperkte bezoek in woonzorgcentra en de bubbel van vijf het voor de sociale netwerken van kwetsbare groepen moeilijker maakt om zwakkeren er attent op te maken dat ze genoeg drinken en het huis koel houden. De kwetsbaarheid voor extreme hitte neemt bij die bevolkingsgroep daardoor toe.

Tot slot zijn ook gezondheidswerkers die persoonlijke beschermingsmiddelen dragen, extra kwetsbaar voor hittestress.

Maakt blootstelling aan ozon de symptomen van covid-19 erger?

Ozon (O3) wordt gevormd door de inwerking van uv-licht op de aanwezige luchtverontreiniging (zoals stikstofoxiden en vluchtige koolwaterstoffen afkomstig van uitlaatgassen van auto’s, de chemische industrie en elektriciteitscentrales) op warme en windstille zomerdagen. Hoe hoger de luchttemperatuur en de intensiteit van de zonnestraling is, hoe intenser die chemische reactie.

Blootstelling aan hoge ozonconcentraties kan zorgen voor acute gezondheidsklachten zoals irritaties aan de ogen, neus en keel, prikkelende hoest en overgevoeligheid van de longen, maar ook hoofdpijn, braakneigingen en vermoeidheid.

Iedereen, ook gezonde mensen, die in de buitenlucht inspanningen levert, ondervindt bij hoge ozonwaarden een longfunctievermindering van 10 procent en loopt het risico van ontstekingsreacties aan de luchtwegen. De ozon dringt immers diep in de longen door tot in de longblaasjes. De meeste mensen beginnen als reactie spontaan minder diep te ademen, waardoor ook de klachten wat afnemen

Personen met hart- en longziekten kunnen door ozon zwaardere symptomen ervaren. Of dat ook geldt voor de symptomen van covid-19, dat ook hart en longen treft, wordt nog onderzocht. Aangenomen wordt dat de bevolking in steden/regio’s met hogere luchtverontreinigingsniveaus mogelijk kwetsbaarder zijn voor ernstigere covid-symptomen.

Verhoogde lichaamstemperatuur: is het een hitteslag of corona?

Verwar hyperthermie (verhoogde lichaamstemperatuur door uitwendige invloed) niet met koorts. Wanneer de lichaamstemperatuur na 30 minuten rusten in een koele omgeving, hoog blijft, kan het koorts zijn. Raadpleeg onmiddellijk een arts. Daalt de lichaamstemperatuur wel en voelt de persoon zich beter, is de kans groter dat het verband houdt met hittestress.

Heb je te maken met een hitteslag, dan zijn er mogelijk nog andere symptomen: een versnelde ademhaling, rode huid, braken, misselijkheid, verward worden, flauw vallen of zelfs het bewustzijn verliezen.

Overleeft het virus in water en kun je een verfrissende duik gaan nemen?

Hoewel het virus al aangetroffen werd in afvalwater, is de kans dat je erdoor besmet raakt tijdens een zwempartijtje onbestaand. Wanneer het in grote watervolumes zoals rivieren, meren of de zee terecht komt, wordt het virus zodanig verdund dat het onmogelijk is om het nog op te rapen. Zwembaden bevatten chloorwater wat het virus inactiveert.

Toch is zo’n verfrissende duik niet zonder gevaar. Niet vanwege het virus zelf, maar door het gedrag van de mensen. Recreatief zwemmen lokt grote groepen bijeen onder parasols en de gezellige atmosfeer leidt ertoe dat mensen al eens een pilsje delen aan de rand van het water. De primaire besmettingsoverdracht gebeurt nog steeds van mens tot mens.

Moeten we bang zijn van de airco?

Airconditioning wordt als oorzaak aangehaald voor het feit dat een land als Iran als eerste land ter wereld de tweede golf van het coronavirus over zich heen kreeg. Door de immense hitte hokten heel wat Iraniërs tijdens de dag binnen samen bij de airco, op dezelfde manier zoals wij in het Westen in de winter samen kruipen rond de open haard.

De meeste aircosystemen gebruiken geen verse buitenlucht, maar halen hun lucht rechtstreeks uit de binnenruimte. Het gebruik ervan wordt afgeraden in gemeenschappelijke ruimtes waar meerdere mensen aanwezig zijn, vooral in kleine ruimtes.

Hoe houd je het hoofd en de kamer dan wel koel? Zit je alleen in de ruimte, dan is airco geen probleem. Ventileren is tijdens een hittegolf geen goed idee, want dan breng je de warme buitenlucht naar binnen. Goed ventileren is in coronatijden nochtans essentieel. Omdat er aanwijzingen zijn dat het coronavirus zich via de lucht verspreidt, kan een verhoogde ventilatie het besmettingsrisico verkleinen. Het is dus zaak om de voordelen van een koele, gesloten omgeving af te wegen tegen het nut van een goede ventilatie in tijden van corona. Zorg er in eerste instantie voor dat de ruimtes zo min mogelijk opwarmen door gordijnen te sluiten. Zet ramen open zodra het buiten koeler is dan binnen.

Is een mondmasker bij zulke broeierig hete temperaturen wel veilig?

Comfortabel is het alvast niet. Mondmaskers belemmeren de ademhaling wat tot een claustrofobische gevoel kan leiden, maar voor gezonde mensen is dat niet gevaarlijk. Over de bioveiligheid van de maskers bestaan evenwel twijfels omdat ze door warmte en vocht een opslagplaats van bacteriële besmetting worden. Laat alvast die stoffen mondmaskers achterwege. Uit onderzoek blijkt dat deze tien tot twintig keer meer bacteriën bevatten dan chirurgische maskers. Deze laatste zijn iets luchtiger. De algemene regel is: hoe langer je het mondmasker draagt, hoe voorzichtiger je moet zijn. Sporten met een mondmasker is sowieso een no-go.

Hoe organiseer je telewerk tijdens een hittegolf?

De meeste mensen gaan in normale tijden met plezier werken op kantoor tijdens een hittegolf omdat de airco er de tropische temperaturen verteerbaarder maakt, maar nu telewerk de norm is, puffen en zweten we uit onze kleren in onze soms verstikkende huizen en appartementen. Net zoals we eerder moesten voorzien in onze eigen ergonomie, is het nu tijd om verkoelingsmethodes in te zetten. Gelukkig hoef je op je thuiskantoor geen hemd en das meer aan en kun je bij wijze van spreken in bikini achter je pc plaatsnemen.

Houd de zon buiten door de gordijnen te sluiten en tegelijkertijd de ramen open te zetten. Zo creëer je toch een klein briesje in plaats van opgesloten te zitten in een ruimte waarin je geen lucht krijgt. Een mobiele ventilator lijkt misschien de perfecte oplossing bij hevige hitte, maar die blaast enkel warme lucht in het rond en maakt lawaai. Wil je toch investeren in een ventilator, leg dan een bevroren fles water tussen jou en de ventilator in. Dat zou moeten helpen om de lucht te verkoelen.

Neem af en toe een koude douche of leg een natte koude handdoek in je nek. Ook een zakje erwten uit de diepvries op je polsen of op de achterkant van je knieën doet wonderen. Neem regelmatig een slokje van een grote fles water die je naast je zet. Vermijd koffie of thee, want die bevatten cafeïne die dehydraterend werkt.

Probeer tot slot in de mate van het mogelijke je werkuren te kiezen op momenten dat de temperaturen nog niet de pan uit swingen en te relaxen op de heetste momenten van de dag. Neem voldoende pauzes en zoek een koelere plaats in de buitenlucht, bijvoorbeeld in het park.

Mag je drinken van openbare drinkwaterfonteintjes?

Het risico op besmetting met covid-19 door gebruik van een openbare drinkwaterfontein is eerder klein. Leidingwater is goed beschermd tegen het nieuwe coronavirus en dus veilig om te drinken, maar de oppervlakken rond de fontein inclusief de tuit en de hendel kunnen een risico voor overdracht inhouden. Een besmet persoon kan virusdeeltjes op de contactoppervlakken van het drinkwaterfonteintje achterlaten, die onder bepaalde omstandigheden op deze oppervlakken kunnen overleven. Er is dus een risico maar dit is wel veel kleiner dan door rechtstreeks contact met een besmet persoon. Overdracht van het nieuwe coronavirus zal in het algemeen veel vaker plaatsvinden via ademhalingsdruppels dan via voorwerpen of materialen.

Hoe kom je een hittegolf veilig door tijdens de coronapandemie?

Simpel, op dezelfde manier als in niet-coronatijden. Neem deze voorzorgsmaatregelen in acht:

• Blijf thuis, vooral tijdens de warmste uren van de dag

• Vermijd fysieke activiteit

• Houd het binnen koel en verlucht de kamers als het buiten wat frisser wordt

• Drink meer water dan gewoonlijk: minstens 1,5 liter in rust. Drink regelmatig en vóór je dorst hebt. Kleurt je urine donker of plas je minder dan gewoonlijk? Dan drink je te weinig.

• Vermijd alcohol en gesuikerde dranken. Je lichaam verliest sneller vocht als je alcohol drinkt. En gesuikerde dranken neem je minder snel op.

• Zoek de koelte op, maar vermijd drukke plaatsen

• Eet lichte maaltijden die makkelijk te verteren zijn, dat vraagt minder energie van je lichaam. Vermijd het gebruik van de oven. Maak gazpacho’s en andere koude gerechten klaar waarvoor niet moet worden gekookt.

• Eet voldoende groenten en fruit. Salade, selder en komkommer bevatten veel water.

• Zorg voor een frisse slaapkamer en luchtig beddengoed. Ververs regelmatig de kussensloop en lakens.

• Kamerplanten of terrasplanten met grote bladeren koelen de lucht als je ze regelmatig besprenkelt met een plantensproeier. Intensief sproeien doe je best ’s morgens of ’s avonds als het water minder snel verdampt.