De mens is een soort superwezen dat zeer veel micro-organismen huisvest, meer zelfs dan eigen lichaamscellen. Om gezond te zijn moet iedereen in dit ecosysteem in goede vorm zijn.
In en op ons lichaam leven miljarden bacteriën, virussen, schimmels en gisten. Per lichaamscel zijn er minstens 10. Ze zitten op de huid en de slijmvliezen en in de darmen. In totaal zouden we zo’n 10.000 verschillende soorten, vooral bacteriesoorten, ‘onderdak’ bieden. Samen maken ze 1 tot 3 procent van het totale lichaamsgewicht uit. Een persoon van 70 kg zeult dus ongeveer 2 kg micro-organismen mee.
Samen met de mens vormen ze een ecosysteem: mens en microben leven – meestal – vredig samen en hebben elkaar nodig. Sommige bacteriën in onze darmen breken bijvoorbeeld voedingsstoffen af, waardoor we de bouwstenen ervan makkelijker kunnen opnemen. Andere produceren vitaminen of ontstekingsremmende stoffen. Gezond zijn betekent daarom ook een goed functionerend ecosysteem zijn, met een goede mix van micro-organismen. Filosofen vragen zich af of we nog kunnen spreken van het menselijke individu, aangezien we eigenlijk een vat vol levens zijn. Ze willen de mens re-conceptualiseren als een soort superwezen waarin miljarden andere levensvormen zich thuis voelen.
Miljardenbusiness
De belangstelling voor de flora, die men tegenwoordig liever omschrijft als het microbioom, is zeer groot. Dat blijkt uit de wetenschappelijke publicaties over het onderwerp. Tussen 2006 en 2010 verschenen iets meer dan 300 publicaties in vakbladen met de term microbioom in de titel. Van 2011 tot 2017 klom dat aantal tot meer dan 11.000, becijferde een biotechnologiebedrijf in Beijing dat investeert in microbioomgebaseerde therapieën.
Vooral de darmflora wordt gehypet. Honderden observationele studies, waarin verbanden gezocht (en gevonden) worden tussen de aanwezigheid van bepaalde darmbacteriën en ziekte of gezondheid krijgen ruim aandacht in de media. Helaas worden de verbanden die men blootlegt vaak vertaald als causale verbanden, ofwel oorzaak-gevolgrelaties, hoewel ze dat niet zijn. Zo is de kwaliteit van de darmflora al gelinkt aan gezonde slaap, aan een goed geheugen en zelfs aan een prettige stemming. Allemaal voer voor nieuwe therapieën: supplementen met bepaalde bacteriesoorten, die een zekere impact zouden hebben op de gezondheid. Ze worden vaak zonder veel bewijs en zonder schroom op de markt gebracht.
Wereldwijd wordt fors geïnvesteerd in de nieuwe hype. Amerikaanse bedrijven investeerden tussen 2005 en 2015 maar liefst 1,6 miljard dollar in innovatieve microbioomgebaseerde therapieën, het leeuwendeel in voedingssupplementen met pre- of probiotica. Tot nog toe met weinig overtuigende resultaten. Dat is niet onlogisch, want het microbioom is zeer moeilijk te onderzoeken: het heeft geen vaste samenstelling, zelfs per individu kunnen bacteriesoorten sterk wisselen. Na een antibioticakuur ziet het er weer helemaal anders uit, uitgedund vooral. Wetenschappers zijn er wel van overtuigd dat een gezonde (darm)flora belangrijk is voor een goede gezondheid, maar niemand weet precies hoe een gezonde darmflora er dan moet uitzien.
Stoelgangtransplantatie
Van alle beproefde therapieën die tot op heden zijn voortgekomen uit microbioomonderzoek is er eentje die wél spectaculaire resultaten boekt: stoelgangtransplantatie bij personen met een darminfectie veroorzaakt door een therapieresistente Clostridium difficile. Dat is een lastige bacterie (de naam zegt het zelf) die hardnekkige diarree kan veroorzaken en soms weerstand biedt tegen bestaande antibiotica (therapieresistent).
Bij zo’n stoelgangtransplantatie brengt men, via een sonde langs de mond of de aars, verdunde stoelgang van een gezonde persoon in de darm van de patiënt. De bedoeling is de samenstelling van de darmflora (de microben die normaal in de darmen zitten, zijn ook in de stoelgang aanwezig) te herstellen. Clostridium difficile leeft bij heel wat mensen in de darmen zonder last te berokkenen, maar kan in periodes van zwakte (bijvoorbeeld bij een chronisch zieke opgenomen in een ziekenhuis) overwoekeren en hardnekkige diarree veroorzaken. Een stoelgangtransplantatie kan dan in een mum van tijd het evenwicht herstellen.
Wondermiddel
Tot nog toe is het de enige microbioomgerelateerde therapie waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze werkt.
Stoelgangtransplantatie werd na dat eerste succes nog bij tal van andere indicaties getest, maar zonder resultaat. Toch prezen diverse media de nieuwe methode de hemel in, met krantenkoppen als ‘Uitwerpselen redden mensenlevens’. Er werd zelfs geopperd dat stoelgangtransplantatie evenveel effect zou hebben op de samenleving als het werk van informatici zo’n 50 jaar geleden.
Het leidde tot een geëxperimenteer met stoelgang door mensen die door een chronische, moeilijk behandelbare ziekte de wanhoop nabij zijn. Op de website The Power of Poop (www.thepowerofpoop.com) kun je lezen hoe je bij jezelf een stoelgangtransplantatie kunt toedienen en wat je daar allemaal bij nodig hebt. Je vindt er ook getuigenissen van zogenaamde succesverhalen. Ga daar vooral nooit op in, want stoelgangtransplantatie is niet onschuldig: je kunt er ernstig ziek van worden, om nog te zwijgen over de hoogst onaangename procedure.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier