Te veel diabetespatiënten zijn onterecht afhankelijk van medicijnen, stelt de Canadese nefroloog Jason Fung. ‘Een ziekte die met het eetpatroon te maken heeft, kun je niet genezen met behulp van geneesmiddelen.’ ‘Klopt’, zegt endocrinoloog Chantal Mathieu, ‘maar dat is niet het hele verhaal.’
Diabetes heeft zich op amper één generatie tijd weten te ontwikkelen van een zeldzame aandoening tot een ware epidemie die sommige patiënten veroordeelt tot levenslange afhankelijkheid van geneesmiddelen.
Zowat 6 procent van de Belgen – zo’n half miljoen mensen – krijgt vandaag een conventionele behandeling op basis van insuline of andere bloedsuikerverlagende medicijnen. Bij de 65-plussers is dat zelfs 17 procent.
‘Bij diabetes type 2 wordt het lichaam resistent tegen de werking van het centrale hormoon dat verantwoordelijk is voor onze suikerhuishouding, insuline’, legt prof. dr. Chantal Mathieu, endocrinoloog in het UZ Leuven, uit. ‘Dat komt omdat we steeds ouder worden, een sedentair leven leiden en meer overgewicht hebben. Diabetes is nochtans iets van alle tijden, zelfs de Egyptenaren beschreven het al. Het is zelfs een handig trucje van de natuur omdat er een evolutionair voordeel is als het lichaam zichzelf beschermt tegen een lage bloedsuiker door insulineresistentie. Lage bloedsuikers zijn immers gevaarlijk vanwege het acute sterfgevaar. In de tijd van onze voorouders was dat gevaar reëel als je al een wat oudere jager was en moest wachten tot de jongeren met voedsel terugkeerden. Vandaag zitten we echter niet meer te wachten in een grot op collega-jagers, maar is er voortdurend voedsel voorhanden. Daar komt nog eens bij dat we met z’n allen ouder en meer sedentair worden. De insulineresistentie is nu geen goede zaak meer, maar zorgt er net voor dat de bloedsuiker verhoogd blijft. Dat verklaart de diabetesepidemie die we nu kennen.’
‘Insulinebehandeling is geen oplossing’
Voor patiënten met diabetes type 2 bestaan honderden verschillende types van geneesmiddelen. De Canadese nefroloog Jason Fung ziet in zijn praktijk opvallend vaak patiënten passeren die al jarenlang insuline spuiten maar er niet noemenswaardig beter op worden. In het pas verschenen ‘De diabetes-code’ stelt hij de conventionele diabetesbehandelingen voor diabetes type 2 dan ook in vraag.
In een controversiële these stelt Fung dat het net de insulinebehandeling is die insulineresistentie veroorzaakt. De bloedglucose wordt beter, maar de patiënten worden dikker en ze ontwikkelen nog steeds complicaties als hartaandoeningen, beroertes, nierziektes en blindheid. Hoe komt dat? Volgens Fung is die insulineresistentie niet het primaire probleem, maar wel een glucoseoverstroming in de cellen door een chronische overconsumptie van koolhydraten.
‘Als reactie op de overmaat aan glucose in het bloed scheidt het lichaam nog meer insuline af om deze resistentie te compenseren’, schrijft hij. ‘Daardoor wordt er nog meer glucose in de overstromende cellen gepropt, in een poging om de bloedwaarden op normaal peil te houden. Dat werkt, maar het effect is slechts tijdelijk, want het probleem van de overmaat aan suiker is niet aangepakt; de overmaat is slechts verplaatst van het bloed naar de cellen, wat de insulineresistentie verergert. Op een bepaald moment kan het lichaam zelfs met nog meer insuline geen glucose meer toelaten in de cellen.’
Diabetes type 2 is volgens Fung een van die vele aandoeningen waarvan we al decennialang het symptoom en niet de oorzaak behandelen. ‘We negeren een ongemakkelijke waarheid: een ziekte die met voeding te maken heeft, kun je niet genezen met geneesmiddelen. Die laatste zijn net zo nuttig als een snorkel bij een wielrenwedstrijd. Alleen veranderingen in je dieet en leefstijl – en niet medicijnen – kunnen deze ziekte omkeren. De sleutel tot het correct behandelen van diabetes is afvallen door op te houden met het eten van suiker en de suiker die je al hebt, te verbranden. Het eerst doe je via een koolhydraatarm dieet met gezonde vetten, het tweede door periodiek te vasten.
‘Gooi je insuline niet uit het raam’
Professor Mathieu geeft Fung voor een deel gelijk, maar de Canadees gaat volgens haar te kort door de bocht. ‘Het is niet voor iedereen even simpel om zomaar gewicht te verliezen als men al een hartinfarct of nierfalen heeft meegemaakt of in te ver gevorderd stadium van sedentarisme zit. In de laatste 15 jaar zijn er ongelooflijk goede geneesmiddelen bijgekomen die het gewicht doen verlagen en de mensen minder eetlust geven. Op die manier zijn ze in staat op geleidelijk aan steeds beter te bewegen.’
Mathieu stelde in 2018 samen met experten van Amerikaanse en Europese diabetesorganisaties nieuwe richtlijnen op voor de behandeling van diabetes type 2. Ze pleit voor een multifactoriële aanpak waarbij levensstijl de basis is, namelijk bewegen en gewicht verliezen. ‘Als je jong genoeg bent, kun je diabetes type 2 tegenhouden en zelfs omkeren door te vermageren en te bewegen en eventueel glucoseverlagende medicijnen, niet door insuline te spuiten. Maar dat is niet het hele verhaal. Iemand kan ook type 2 diabetes krijgen vanwege een probleem met de insulineproducerende bètacel in de pancreas die onvoldoende insuline aanmaakt. In dat geval is insuline wél nodig en is het dus zeker geen goed idee om je insuline door het raam te gooien. Dat kan aanzienlijke schade veroorzaken.’
Elk jaar een nieuw dieet
Het tweede probleem dat Fung in De Diabetes-code aankaart, is de voorgeschreven dieetrichtlijnen bij diabetespatiënten: een caloriearm en vetarm voedingspatroon. Fout, vindt Fung die het koolhydraatarme, vetrijke dieet aanhangt. Het probleem is immers de consumptie van geraffineerde koolhydraten die de bloedglucose meer en sneller verhogen dan ongeraffineerde koolhydraten, zoals aardappels en fruit. Door de natuurlijke vezels, vetten en eiwitten via raffinage uit voedsel te verwijderen, blijven er pure, geconcentreerde koolhydraten over, een vorm die niet van nature voorkomt. Door deze koolhydraten fijn te malen (zoals bij bloem) verloopt de spijsvertering sneller, wat leidt tot hogere bloedglucosepieken. Fung geeft daarenboven eerherstel aan de zo verguisde vetten. ‘Vet is nuttig bij het voorkomen en behandelen van diabetes type 2. Voedingsvet is het macronutriënt dat het insulinegehalte het minst stimuleert. Pure vetten, zoals boter en olijfolie, stimuleren de insulineafgifte vrijwel niet’, aldus Fung. ‘Wanneer we de mogelijke voordelen erkennen van natuurlijke vetten en we de hoeveelheid toegevoegde suikers en bewerkte, geraffineerde koolhydraten beperken, zijn we goed op weg naar het verminderen en omkeren van diabetes type 2.’
Daarnaast is Fung een groot pleitbezorger voor het tegenwoordig bijzonder hippe ‘intermittent fasting’ of periodiek vasten. Dat is grofweg eender welke periode waarin je niet eet en enkel en alleen water drinkt. ‘Vasten lijkt misschien vrij heftig, maar het is letterlijk de oudste dieettherapie die we kennen en wordt al sinds mensheugenis probleemloos in de praktijk gebracht’, meent Fung. Zelf stelt hij voor om twee tot drie keer per week 24 uur te vasten of om vijf tot zes keer per week 16 uur te vasten.
‘Ach, diëten veranderen zo vaak als mensen van onderbroek’, zucht Matthieu. ‘In voeding is er altijd heel veel mode. Wat tien jaar geleden hot was, is dat nu niet meer. We hebben het Atkins-dieet gehad, dan was er het ketogeen dieet en nu periodiek vasten. Bij diabetes type 2 zijn het inderdaad de koolhydraten en de geraffineerde suikers die de insulineresistentie verhogen. Daarom raden ook wij voeding met minder koolhydraten, meer eiwitten en meer gezonde vetten aan. Ook intermittent vasten verbetert de insulinegevoeligheid. En als mensen bereid zijn om 24 uur niets te eten, dan is dat voor mij goed. Als ze het volhouden, des te beter. Maar het hoeft heus niet zo drastisch te zijn. Doe zoals mensen dertig jaar geleden: een ontbijt, middagmaal en avondmaal. Tegenwoordig loopt iedereen continu te knabbelen. Dat is iets wat je juist niet moet doen’, aldus Mathieu.
Drie regels voor het omkeren van diabetes type 2
Fung formuleert drie ‘voedingsregels’ voor het verlagen van het bloedglucose- en insulinegehalte en het omkeren van diabetes type 2.
Regel 1: vermijd fructose
Zonder meer de belangrijkste regel is om alle toegevoegde suikers uit je dieet te bannen. Voor de hand liggende voedingsmiddelen om mee te stoppen zijn met suiker gezoete dranken zoals frisdranken, ijsthee, sportdrankjes, alcoholische mixdrankjes, sappen, smoothies, koffiedranken en water ‘met een smaakje’. Deze dranken zitten bomvol suiker. Koekjes, taarten, toetjes, muffins, cupcakes en ijs zijn andere vanzelfsprekende bronnen. Bijna alle bewerkte voedingsmiddelen bevatten toegevoegde suikers, om de eenvoudige reden dat deze tegen zeer geringe kosten de smaak en textuur verbeteren. kunstmatige zoetstoffen zijn geen haar beter dan suiker.
Hoe zit het met fruit? Chemisch gezien bestaat er geen verschil tussen de fructose die van nature in fruit voorkomt en de fructose in sucrose. Ook hier geldt: de dosis maakt het vergif. Mijn beste advies is om niet al te veel fruit te eten, vooral niet nu veel moderne soorten het hele jaar verkrijgbaar zijn en dankzij bepaalde kweekmethodes zoeter zijn dan vroeger. In gedroogd fruit zit meestal veel suiker, dus je kunt rozijnen en gedroogde cranberries beter vermijden.
Regel 2: beperk de hoeveelheid geraffineerde koolhydraten en geniet van natuurlijke vetten
Eet minder of geen geraffineerde tarweproducten zoals brood, pasta, wafels, muffins, cupcakes en donuts. Beperk de hoeveelheid bewerkte maïsproducten, zoals popcorn, maïschips en tortilla’s, en geraffineerde aardappelproducten, vooral patat en chips. En eet witte rijst – ook een geraffineerd koolhydraat – alleen in kleine hoeveelheden Vergeet niet dat koolhydraten niet per se slecht zijn. In veel traditionele samenlevingen bestond de voeding voor een groot deel uit koolhydraten en toch was iedereen gezond. Het grootste probleem is het raffineren. De natuurlijke vetten en eiwitten worden verwijderd en er blijft een puur koolhydraat achter, en ons lichaam heeft zich nooit aangepast aan die onnatuurlijke situatie. Zelfs veel volkoren- en volgranenproducten zijn sterk geraffineerd.
Vervang die geraffineerde koolhydraten door vette vis, olijfolie, avocado’s en noten. De natuurlijke verzadigde vetten in rundvlees, varkensvlees spek, boter, room en kokosnoten zijn ook gezonde vetten. Eieren zijn een uitstekende keuze, en dat geldt ook voor de meeste soorten vis en schaaldieren.
Maar niet alle vetten zijn gezond. De industrieel bewerkte, sterk geraffineerde zaadoliën die rijk zijn aan omega 6-vetzuren worden niet aangeraden, want die kunnen ontstekingen veroorzaken en de gezondheid schaden. Het gaat dan onder meer om zonnebloem-, maïs-, raapzaad-, saffloer- en andere plantaardige oliën. Gebruik deze plantaardige oliën vooral niet op hoge temperatuur, want dan geven ze schadelijke aldehydes af. Eet geen gefrituurde voedingsmiddelen of gehydrogeneerde vetten (transvetten).
Regel 3: eet echt voedsel
Als het voedsel dat je eet er zo uitziet als het er in de natuur uitziet, is het waarschijnlijk gezond voor je.
De diabetes-code. Hoe je diabetes type 2 kunt voorkomen en omkeren met een gezonde voeding en leefstijl– 22,95 euro- Nieuwezijds & EPO distributie – Verkrijgbaar bij uw lokale boekhandel of via epo.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
